Ανάγνωση, πειθαρχία, φιλοδοξία: Σε αυτό το «τρίπτυχο» βασίζεται το σεμινάριο διηγήματος και νουβέλας με διδάσκοντα τον συγγραφέα Χρήστο Οικονόμου, το οποίο λειτουργεί εδώ και οκτώ χρόνια στο πλαίσιο των Εργαστηρίων Βιβλίου του Ιανού. Ενόψει της έναρξης του νέου κύκλου μαθημάτων σε λίγες εβδομάδες, είχαμε μια συνομιλία με τον Χρήστο Οικονόμου για το περιεχόμενο και τους στόχους του σεμιναρίου.

Πείτε μας λίγα λόγια για το σεμινάριο διηγήματος-νουβέλας του Ιανού. Ποια είναι η διάρθρωση και το περιεχόμενό του;

Διδάσκω στο σεμινάριο διηγήματος και νουβέλας, που χωρίζεται σε δύο κύκλους. Ο πρώτος κύκλος έχει ένα θεωρητικό και ένα πρακτικό σκέλος. Στο θεωρητικό σκέλος διαβάζουμε μερικά από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα των δύο ειδών, δηλαδή διηγήματα και νουβέλες Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, σύγχρονων και παλαιότερων, και αναλύουμε τα επιμέρους στοιχεία τους (αφηγηματικοί τρόποι, δομή, χαρακτήρες κ.ο.κ.). Το πρακτικό σκέλος αφορά την εξάσκηση, όπερ σημαίνει ότι οι συμμετέχοντες γράφουν τα δικά τους κείμενα και στη συνέχεια διαβάζουμε όλοι μαζί, προκειμένου να γίνουν επισημάνσεις, παρατηρήσεις και σχόλια. Στον δεύτερο κύκλο η έμφαση δίνεται στην πρακτική εξάσκηση, δηλαδή στη συγγραφή ολοκληρωμένων κειμένων και όχι απλών ασκήσεων ή δοκιμών. Η ανάθεση και η εξέταση των κειμένων από τον διδάσκοντα είναι εξειδικευμένη, σε προσωπική βάση, όπερ σημαίνει ότι καθένας από τους συμμετέχοντες έχει την ευκαιρία να εξασκηθεί στο σύνολο ή σε επιμέρους πτυχές της συγγραφικής διαδικασίας (διάλογος, δημιουργία χαρακτήρων, δομή και σύνθεση του κειμένου κ.λπ.). Παράλληλα, οι συμμετέχοντες εμπλέκονται ενεργά πλέον στην εξέταση και την αξιολόγηση όλων των κειμένων, με στόχο την ενίσχυση της κριτικής τους ικανότητας.

Ποιοι είναι οι στόχοι του σεμιναρίου σας;

Ο βασικός στόχος του σεμιναρίου είναι να πείσω εμπράκτως τους συμμετέχοντες ότι: Πρώτον, για να γράψεις πρέπει να μάθεις να διαβάζεις. Δεύτερον, ότι το ταλέντο δεν αρκεί – χρειάζεται αφοσίωση, καλλιέργεια και πολλή δουλειά. Τρίτον, ότι η σημαντική λογοτεχνία στηρίζεται στην ενδιαφέρουσα γλώσσα, τον αυθεντικό στοχασμό και το γνήσιο συναίσθημα.

Πόση σημασία έχει για την εκπαιδευτική διαδικασία η έφεση, το ταλέντο των συμμετεχόντων στη γραφή;

Η έμπνευση και το ταλέντο δεν διδάσκονται. Το σεμινάριο έχει πρακτική στόχευση. Προσπαθώ να δώσω στους ανθρώπους που το παρακολουθούν απτές, συγκεκριμένες, πρακτικές οδηγίες συγγραφής. Τρόπους να δουλέψουν με το υλικό τους. Αναφέρομαι, φυσικά, και σε ορισμένα θεωρητικά ζητήματα, αλλά για εμένα, ακόμη και το θεωρητικό σκέλος έχει πάντα πρακτική στόχευση. Δεν απεραντολογώ, ούτε θεωρητικολογώ. Προσπαθώ να δείξω στους συμμετέχοντες πώς να εφαρμόσουν τη θεωρία στην πράξη.

Το ταλέντο είναι η σπίθα, το τονίζω. Για να γίνει η σπίθα φωτιά, θέλει δουλειά, έγνοια, κόπο.

Και η αναγνωστική πείρα; Πόση σημασία έχει για κάποιον που θέλει να παρακολουθήσει το σεμινάριο;

Όπως είπα ήδη, δημιουργική γραφή χωρίς δημιουργική ανάγνωση δεν υπάρχει. Το ταλέντο είναι απαραίτητο, αλλά χωρίς διάβασμα, το ταλέντο μόνο του μάλλον δεν θα σε οδηγήσει πολύ μακριά. Για μένα και για άλλους ανθρώπους αυτό είναι αυτονόητο, αλλά δεν ισχύει για όλους. Οπότε προσπαθώ να πείσω τους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν σοβαρά με το γράψιμο, να διαβάζουν. Και προσπαθώ να τους δείξω και πώς να διαβάζουν. Διότι και η ανάγνωση είναι τέχνη. Ένα πολύ σημαντικό όφελος που αποκομίζουν οι συμμετέχοντες –απ’ ό,τι μου λένε τουλάχιστον πολλοί από αυτούς– είναι ότι παίρνουν κάποια σοβαρά αναγνωστικά ερεθίσματα. Μου λένε ότι μετά το σεμινάριο, αλλάζει ο τρόπος που διαβάζουν. Είτε γράφεις είτε όχι, αυτό είναι όφελος. Προσπαθώ, επίσης, να τους πείσω ότι το γράψιμο απαιτεί αφοσίωση. Προσήλωση και πειθαρχία. Χρειάζεται δουλειά. Το ταλέντο είναι η σπίθα, το τονίζω. Για να γίνει η σπίθα φωτιά, θέλει δουλειά, έγνοια, κόπο.

Σε ποιους απευθύνεται το συγκεκριμένο σεμινάριο και τι μπορούν να αποκομίσουν οι συμμετέχοντες;

Το σεμινάριο απευθύνεται σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται όχι απλώς να εκφραστούν, αλλά να αποκτήσουν συγγραφική συνείδηση, να δημιουργήσουν το δικό τους λογοτεχνικό σύμπαν και να επικοινωνήσουν μέσα από τη συγγραφή. Η φιλοδοξία μου είναι να μπορέσω να τους βοηθήσω να γράψουν κείμενα με αισθητική αξία και –κυρίως– ουσιαστικό περιεχόμενο.

Το σεμινάριο γίνεται μέσω zoom ή με ασύγχρονο τρόπο. Πώς λειτουργούν οι δύο αυτοί τρόποι;

Το σεμινάριο μέσω zoom αντικαθιστά την αίθουσα, διότι τώρα λόγω των συνθηκών είναι αδύνατη η φυσική παρουσία. Προσπαθώ όσο μπορώ –και νομίζω ότι τα έχω καταφέρει σε μεγάλο βαθμό– να κρατήσω κάτι από την αμεσότητα και τη ζωντάνια που υπάρχει στην αίθουσα, έστω και με τη μεσολάβηση της οθόνης και της τεχνολογίας. Όσον αφορά τον ασύγχρονο τρόπο, δηλαδή το εξ αποστάσεως σεμινάριο, έχει δημιουργηθεί από τον Ιανό μία ειδική πλατφόρμα, όπου αναρτάται όλο το υλικό των μαθημάτων. Οι συμμετέχοντες έχουν πρόσβαση σε αυτό το υλικό, στον χρόνο που επιλέγουν οι ίδιοι. Δεν υπάρχει εν ολίγοις η δέσμευση παρακολούθησης στο συγκεκριμένο τρίωρο. Επιπλέον, μία φορά την εβδομάδα έχω τη δυνατότητα να συζητάω με τους ανθρώπους που το παρακολουθούν. Προφανώς, ό,τι κάνω στο διά ζώσης σεμινάριο, το κάνω και στο εξ αποστάσεως. Η διαφορά είναι ότι στο διά ζώσης υπάρχει η διάδραση, η αμεσότητα. Ακούς και συνομιλείς. Ενώ στον ψηφιακό κόσμο τα πράγματα είναι σαφώς πιο απόμακρα. Υπάρχει όμως η δυνατότητα και εκεί να εκφραστούν απορίες. Η πλατφόρμα λειτουργεί όλο το 24ωρο. Γίνονται παρατηρήσεις, διορθώσεις, απαντώ σε απορίες, απλώς δεν βλεπόμαστε.

Σήμερα υπάρχει πληθώρα σεμιναρίων τα οποία σχετίζονται με τη δημιουργική γραφή και με συναφείς δραστηριότητες. Γιατί κάποιος να επιλέξει το δικό σας;

Γιατί ξέρω τι κάνω και δεν πουλάω φύκια για μεταξωτές κορδέλες.

Πώς συνδέεται το σεμινάριό σας με τη σύγχρονη εκδοτική πραγματικότητα;

Προσπαθώ να δείξω σε όσους έχουν τις αντοχές, τη διάθεση και τις ικανότητες πώς μπορούν να βρουν τον δικό τους δρόμο μέσα στο σύγχρονο εκδοτικό τοπίο. Η δουλειά μου είναι να τους δώσω τα αναγκαία εφόδια, αλλά, όπως καταλαβαίνετε, από κάποια στιγμή και έπειτα στον δρόμο αυτό πρέπει να πορευτούν μόνοι τους.

Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το σεμινάριο διηγήματος-νουβέλας, οι ενδιαφερόμενες/οι μπορούν να επισκεφτούν το site του Ιανού (www.ianos.gr) ή να επικοινωνήσουν με τον κ. Σταμάτη Νικηταρά στο τηλέφωνο: 210.3217929.

Η Γιούλη Τσακάλου είναι κριτικός και δημοσιογράφος.

Άλλα κείμενα:

• Σκέψεις που έγιναν λέξεις
• Μαίρη Μπιρμπίλη – Απόστολος Πάππος: συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου
• Τατιάνα Ζωγράφου: συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου
• Πάνος Αμυράς: «Το φιλί του Δεκέμβρη»
• Vlastimil Vondruška: συνέντευξη στη Γιούλη Τσακάλου

Twitter