Χίλντα Παπαδημητρίου: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα
Η Χίλντα Παπαδημητρίου σπούδασε νομικά και από το 1994 ασχολείται επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση (Jonathan Coe, Bob Dylan, Leonard Cohen, Nick Hornby, Raymond Chandler, Dashiell Hammett, Ross MacDonald, Joyce Carol Oates, Yoko Ogawa, κ.ά.), αλλά και με τη μετάφραση δοκιμίων για τη μουσική και τις καλές τέχνες (Ο ήχος της πόλης, Νεοκλασικισμός), και την ιστορία των πολιτικών κινημάτων (Μια γενιά σε κίνηση). Ασχολείται επίσης με τη συγγραφή αστυνομικών μυθιστορημάτων (Για μια χούφτα βινύλια, Έχουνε όλοι κακούς σκοπούς, Η συχνότητα του θανάτου), ενώ παλιότερα έγραφε μουσικές μονογραφίες (Beatles, Clash, Bob Marley) και έχει διδάξει μετάφραση αστυνομικής λογοτεχνίας στο Ε.ΚΕ.ΒΙ. Το τελευταίο της βιβλίο, Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου, ο τίτλος του νέου αστυνομικού σας μυθιστορήματος. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Η τέταρτη περιπέτεια του Χάρη Νικολόπουλου ξεκινάει στην ήρεμη Ναύπακτο και σύντομα μεταφέρεται στην αλλαγμένη Αθήνα του 2012, την περίοδο που η κρίση έχει αρχίσει να δείχνει τα δόντια της για τα καλά. Ο Χάρης θα επιστρέψει στην Αθήνα με αφορμή την ασθένεια της μητέρας του και θα βρεθεί μπλεγμένος σ’ έναν φόνο που δεν έχει διαπράξει. Θα αναγκαστεί τότε να αλλάξει ρόλο, να αλλάξει ζωή και να παλέψει για να αποδείξει την αθωότητά του.
Ο πρώην αστυνόμος Χάρης Νικολόπουλος είναι κι αυτή τη φορά ο κεντρικός σας ήρωας, λοιπόν. Έχει, ωστόσο, αποχωρήσει απογοητευμένος από το αστυνομικό σώμα. Αποτελεί η στάση του και μια δική σας διαμαρτυρία για τα κακώς κείμενα στην ελληνική αστυνομία;
Η αστυνομική βία και αυθαιρεσία των δύο τελευταίων χρόνων παγίωσε την απόφασή μου να φύγει ο Χάρης από το Σώμα. Ήξερα εξαρχής τα κακώς κείμενα του αστυνομικού επαγγέλματος, αλλά το 2011, όταν έγραφα το Για μια χούφτα βινύλια, επινόησα έναν ήρωα αστυνόμο, επικεφαλής του Τμήματος Ανθρωποκτονιών, ο οποίος ήταν τελείως έξω από τα κλισέ του είδους. Έκτοτε, με έναν περίεργο τρόπο, ο ήρωάς μου με καθοδηγεί, σαν να μου επιβάλλει τις ανάγκες του, κι αφού ο ίδιος αποφάσισε στη διάρκεια της άδειας άνευ αποδοχών που είχε πάρει το 2010 ότι δεν ήθελε να επιστρέψει στην αστυνομία, υπάκουσα στις αποφάσεις του.
Αγγίζετε το πολύ ευαίσθητο ζήτημα της εμπορίας ανθρώπων, του τράφικινγκ. Ποια ήταν η αφορμή για να το εντάξετε στο βιβλίο σας;
Εδώ και χρόνια είχα βαρεθεί να ακούω τα σεξιστικά σχόλια για τις Ρωσίδες, τις Βουλγάρες και τις υπόλοιπες κοπέλες που έρχονταν από τις πατρίδες τους για να βρουν μια καλύτερη τύχη και κατέληγαν στα στριπτιζάδικα της οδού Συγγρού. Βαρέθηκα επίσης να ακούω διάφορους φίλους να καμαρώνουν για τα μπάτσελορ πάρτι όπου ξεφάντωναν. Ψάχνοντας στοιχεία για τις κακοποιημένες γυναίκες και την ενδοοικογενειακή βία, κατάλαβα ότι η επιτομή της βίας και της κακομεταχείρισης απαντάται στις πρόσφυγες και μετανάστριες – ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης. Όποιος βρεθεί τα βράδια στην Πατησίων και στα κάθετα δρομάκια της θα δει τρομοκρατημένα 12χρονα μαύρα κοριτσάκια να εκδίδονται. Έκανα έρευνα σ’ αυτό το θέμα και μου φάνηκε πιο σημαντικό από κάθε άλλο, χωρίς να έχω αυταπάτες ότι θα αλλάξει ο κόσμος επειδή έγραψα ένα βιβλίο για το τράφικινγκ.
Ποιο ερέθισμα ή ποιο μυθιστόρημα αστυνομικής λογοτεχνίας στάθηκε η αφορμή για να ασχοληθείτε με τη συγγραφή αστυνομικών μυθιστορημάτων;
Όπως έχω πει πολλές φορές, μεγάλωσα διαβάζοντας pulp fiction, αγάπησα το αστυνομικό είδος συνειδητά όταν πήγαινα στη Νομική. Ερέθισμα αναγνωστικό ήταν και είναι τα βιβλία της Minette Walters και της Ruth Rendell, αλλά και παλαιότερων γυναικών συγγραφέων του είδους, σαν τη Dorothy B. Hughes και τη Vera Caspary. Όλες οι συγκεκριμένες συγγραφείς αντιμετώπιζαν το έγκλημα από κοινωνική σκοπιά, είχαν ηρωίδες ρεαλιστικές και ανθρώπινες και, ειδικότερα οι δυο πρώτες, μιλούσαν για το έγκλημα της διπλανής πόρτας.
Θεωρείτε ότι υπάρχουν άξιοι Έλληνες εκπρόσωποι του νουάρ μυθιστορήματος στη χώρα μας;
Από την εποχή της επανεκκίνησης του αστυνομικού μυθιστορήματος, την οποία οφείλουμε στον Πέτρο Μάρκαρη, δηλαδή από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και μετά, έχουμε πάρα πολλούς εκπροσώπους του είδους. Για παράδειγμα, η Μαρλένα Πολιτοπούλου είναι πρωτοπόρα του πολιτικού νουάρ, ο Δημήτρης Μαμαλούκας ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την τοπιογραφία της Αθήνας στο σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα, ενώ τα βιβλία του Σέργιου Γκάκα αποπνέουν μια μοναδική νουάρ μελαγχολία. Θα αποφύγω να αναφερθώ σε όσους έβγαλαν πρώτη φορά βιβλία από το 2010 και εντεύθεν, γιατί δεν θεωρώ σωστό να κρίνω τους «ομοτέχνους» μου, τρόπον τινά, και επειδή υπάρχει κίνδυνος να ξεχάσω κάποιους.
Έκανα έρευνα σ’ αυτό το θέμα και μου φάνηκε πιο σημαντικό από κάθε άλλο, χωρίς να έχω αυταπάτες ότι θα αλλάξει ο κόσμος επειδή έγραψα ένα βιβλίο για το τράφικινγκ.
Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Εξέλιξη για έναν συγγραφέα είναι να βελτιώνεται, ει δυνατόν, σε κάθε καινούργιο βιβλίο του. Να μην επαναπαύεται στις ευκολίες του, να εμπλουτίζει τη γλώσσα και τη θεματολογία του. Και να παρακολουθεί τις κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες της εποχής του, να τις εισάγει στα βιβλία του, όταν αυτό είναι εφικτό.
Σας γνωρίζουμε και ως μεταφράστρια. Ποιο από τα βιβλία που έχετε μεταφράσει είναι ιδιαίτερα αγαπημένο σας;
Θα μου επιτρέψετε να αναφέρω περισσότερα από ένα. Η Καρχηδόνα [Εκδόσεις Πατάκη, 2017] της Τζόις Κάρολ Όοουτς. Το Σβήσιμο [Εκδόσεις Πόλις, 2004] του Πέρσιβαλ Έβερετ. Και το πρώτο μυθιστόρημα του Λέοναρντ Κοέν, το Αγαπημένο παιχνίδι [Εκδόσεις Μελάνι, 2005]. Το καθένα αποτέλεσε μια πρόκληση μεταφραστική, με τις ιδιαιτερότητές της. Η Καρχηδόνα είναι ένα ογκώδες μυθιστόρημα με κυκλική εξέλιξη της υπόθεσης. Στο Σβήσιμο υπάρχει εγκιβωτισμένο ένα δεύτερο μυθιστόρημα εντός της πλοκής, το οποίο είναι γραμμένο στα ebonics, τη σλανγκ των Αφροαμερικανών. Και τέλος, ο Κοέν υπήρξε και παραμένει ένας από τους πιο αγαπημένους μου ποιητές/τραγουδοποιούς, και η σκέψη της απόδοσης της ποιητικής γραφής του στα ελληνικά με κρατούσε ξάγρυπνη τα βράδια.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Την κοινωνική δικαιοσύνη. Η έλλειψη δικαιοσύνης οδηγεί τους ανθρώπους στην απελπισία και σε αδιέξοδα που τους ωθούν στη βία. Επιπλέον, ζούμε σ’ έναν πλανήτη στον οποίο έχουμε αυτοχριστεί βασιλιάδες, αδιαφορώντας για τη φύση και τα ζώα. Φοβάμαι ότι θα πληρώσουμε πολύ ακριβά την υπερεκμετάλλευση της φύσης και τον βασανισμό των ζώων.
Ποιο είναι το μεγαλύτερο κακό που έχει προκαλέσει μέχρι σήμερα η πανδημία;
Δυστυχώς η πανδημία στάθηκε αφορμή για την εφαρμογή του Δόγματος του Σοκ. Οι περισσότερες κυβερνήσεις βρήκαν την ευκαιρία να επιβάλουν αυταρχικές λύσεις, να περιορίσουν ελευθερίες, να μεγιστοποιήσουν το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Αλλά επέφερε κι ένα καλό, τουλάχιστον στην Ελλάδα: μας ανάγκασε να συνειδητοποιήσουμε πόσο απαραίτητη μας είναι η φύση, μας ξεκόλλησε εξ ανάγκης από την καρέκλα της καφετέριας και μας έβγαλε στα πάρκα, στις παραλίες, στα βουνά.
Ασχολείστε συγγραφικά με κάποια νέα περιπέτεια του Χάρη Νικολόπουλου, γράφετε ή μεταφράζετε κάποιο νέο βιβλίο;
Δεν είμαι από τους συγγραφείς που γράφουν εύκολα, χρειάζομαι εσωτερικό χρόνο για να γεμίσω τις μπαταρίες μου, να επεξεργαστώ τον πυρήνα μιας καινούργιας ιδέας. Γράφω τακτικά επειδή συχνά μου ζητούν διηγήματα για εφημερίδες, περιοδικά και σάιτ, ή συλλογές διηγημάτων. Αλλά μεταφράζω αδιάκοπα γιατί βιοπορίζομαι από τη μετάφραση, και γιατί αγαπώ τη μετάφραση. Αυτή την εποχή δουλεύω το καινούργιο μυθιστόρημα του αγαπημένου μου Νικ Χόρνμπι, το οποίο είναι μια οξυδερκής ματιά στο Μπρέξιτ, εμποτισμένη με το γνωστό λεπτό χιούμορ του συγγραφέα.
Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου
Χίλντα Παπαδημητρίου
Μεταίχμιο
σ. 464
ISBN: 978-618-03-2570-6
Τιμή: 16,60€
