Έχοντας διατρέξει με επιτυχία τον δημοσιογραφικό στίβο και αποτελέσει για δεκαετίες, από διάφορες θέσεις, έναν σημαντικό πυλώνα της δημοσιογραφικής ιστορίας του τόπου μας, ο Νάσος Αθανασίου τα τελευταία χρόνια ασχολείται με την πολιτική, με την ίδια απαράμιλλη διάθεση, αφήνοντας πίσω μια σελίδα της ζωής του χωρίς να αισθάνεται όμως κανένα κενό, όπως εξομολογείται στη συνέντευξη που μας παραχώρησε. Αφορμή για αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα, από πολλές απόψεις, συζήτηση, στάθηκε η πρόσφατη κυκλοφορία του παιδικού του βιβλίου Το στραβό έλατο από την Εκδοτική Αθηνών.

Το στραβό έλατο έκανε την επανεμφάνισή του λίγο πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων. Ποια ήταν η αφόρμηση αυτής της έκδοσης και ποια τα συναισθήματα που τη συνοδεύουν;

Δεν θα το πιστέψετε, αλλά αυτή η ιστορία ξεκινάει το 1983. Τότε το Βιβλιοπωλείο της Εστίας εξέδωσε τη συλλογή Των Χριστουγέννων με δεκατέσσερα διηγήματα από όλο τον κόσμο. Η θαυμάσια επιλογή και η υπέροχη μετάφραση ήταν της Έλλης και του Γιάννη Αγγέλου. Το βιβλίο έντυσα και κρατώ πάντοτε στη βιβλιοθήκη μου. Περιλαμβάνει διηγήματα-διαμάντια με συγγραφείς όπως η Ελίζαμπεθ Γκουντζ, ο Φώτης Κόντογλου και ο Γιοχάνες Γιόργκενσεν. Από τότε συλλογιζόμουν μήπως θα μπορούσα να προσεγγίσω κάπως, αν όχι αυτά τα αναστήματα, τουλάχιστον το κλίμα τους. Έτσι ξεκίνησε την πρώτη φορά. Το πείραμα εκείνο οριστικοποίησα φέτος. Και ο λόγος είναι απλός. Έχω δύο παιδιά που ζουν μόνιμα στο εξωτερικό από δεκαπενταετίας. Αυτή τη φορά η εγγονή μου αποκλείστηκε λόγω κορονοϊού τρεισήμισι μήνες στην Ελλάδα. Παίζοντας τρελά μαζί της προετοίμασα τη νέα έκδοση. Στα μάτια μου, αυτό είναι το βιβλίο της πεντάχρονης Νίκης. Είναι ένα παραμύθι που ο παππούς και οι γονείς διαβάζουν στο παιδί, όχι ένα παραμύθι που το παιδί το διαβάζει μόνο του.

Πώς ξεκίνησε η συνεργασία σας με τον γνωστό ζωγράφο Δημήτρη Σεβαστάκη, που η εικονογράφησή του κοσμεί πραγματικά το βιβλίο;

Οι εικόνες του Σεβαστάκη προδίδουν τον χαρακτήρα του: πράος, γλυκομίλητος, ζεστός και βαθύς. Σε μια πρόσφατη έκθεση προσωπογραφιών του ανέφερε παρουσιάζοντάς την ότι στα πρόσωπα χαράσσονται τα συμβάντα. Ε λοιπόν, εγώ πιστεύω ότι στους πίνακές του χαράσσει πρωτίστως τον σπάνιο χαρακτήρα του. Και είναι παιδικά αθώος αυτός ο χαρακτήρας.

«Ένα βήμα μπορώ, ένα βήμα κάνω», απαντά το στραβό έλατο στα άλλα που το περιγελούν. Γιατί συνήθως κωλυόμαστε να κάνουμε κι αυτό το ένα βήμα, είτε για να πράξουμε κάτι ή ακόμη και να εκδηλώσουμε ένα συναίσθημα;

Δεν μπορούμε να κάνουμε το ένα και κρίσιμο βήμα, επειδή στη ζωή μας θεοποιήσαμε αυτό που σήμερα αποκαλούμε «επιτυχία». Σήμερα οι γονείς ζητούν από τα παιδιά τους να πετύχουν πάση θυσία. Να πετύχουν, έστω και αν πρόκειται να «μαχαιρώσουν» πισώπλατα. Να κάνουν φάουλ χωρίς να τους αντιληφθεί ο διαιτητής. Πάντα συνέβαινε, αλλά σήμερα έχει παραγίνει το κακό, με αποτέλεσμα να μπορείς σε πάμπολλες περιπτώσεις να πεις ότι τώρα η επιτυχία ισοδυναμεί με αθλιότητα. Κανένας βέβαια δεν θα σου δώσει σημασία. Γιατί να δώσει προσοχή στα λόγια σου, όταν η επιτυχία αυτού του είδους μπορεί και να τον κάνει πλούσιο;

«…το λίγο είναι το παν», ακούγεται κάποια στιγμή στο βιβλίο. Κατά πόσο τείνουμε ευήκοον ους στο λίγο;

Εγώ πιστεύω στο λίγο και στο «όσο μπορείς» που ζητεί ο Καβάφης. Αυτοί που δεν τείνουν ευήκοον ους σε τέτοιες προτροπές, ας συλλογιστούν ότι είναι αναρίθμητοι εκείνοι που κυνηγώντας τα πολλά έχασαν και τα λίγα.

Ο αγώνας για το ακατόρθωτο, που έμμεσα ηχεί στο βιβλίο σας, πόσο επιβεβλημένος φαντάζει στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα;

Είμαι της σχολής του ρεαλισμού. Μολοντούτο, πιστεύω και σε αυτό που κάποιοι αποκαλούν θαύμα. Το ακατόρθωτο είναι άλλο πράγμα, ένα είδος τρέλας που δεν με συγκινεί. Το ακατόρθωτο δεν είναι ανθρώπινο, είναι κάτι που υπερβαίνει και το θηριώδες. Δεν με αφορά. Εγώ μιλώ για το φυσιολογικό θαύμα, για αυτό που μοιάζει αλλά δεν είναι ακατόρθωτο.

Δεν μπορούμε να κάνουμε το ένα και κρίσιμο βήμα, επειδή στη ζωή μας θεοποιήσαμε αυτό που σήμερα αποκαλούμε «επιτυχία».

Η ζεστασιά της αγάπης, το ύψιστο αγαθό στη ζωή, που ενυπάρχει και σε ένα απλό άγγιγμα, πιστεύετε πως θα αποτελέσει το ζητούμενο της μετά κορονοϊό εποχής;

Όχι. Ο κορονοϊός πλήγωσε την αλαζονεία μας, αλλά δεν τη σκότωσε. Με αυτή την ερώτηση μου θυμίσατε τον Ραούλ Φολερό. Τον θυμάστε; Ήταν εκείνος που έκανε εκστρατείες για την περίθαλψη των λεπρών. Τους άγγιζε χωρίς να φοβάται. Αυτός ο άνθρωπος είχε πει: «Θα αγαπήσουμε ή θα πεθάνουμε». Αυτό πιστεύω κι εγώ.

Η συγγραφή, και δη παιδικών αναγνωσμάτων, ποιες εσωτερικές ανάγκες πιθανόν καλύπτει;

Τις ανάγκες να παίζεις σαν παιδί και όχι όπως στο χρηματιστήριο και στην πολιτική.

Σύσσωμα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, όπως και η Διεθνής Ομοσπονδία των Δημοσιογράφων, εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στον αγώνα των εργαζομένων στα ΜΜΕ μπροστά στην ανυποχώρητη στάση των κυβερνώντων και την εμμονή στο νομοσχέδιο Πέτσα. Έχοντας μια μακρά θητεία στη δημοσιογραφία σε διάφορες θέσεις και ως ένας εκ των πρωτεργατών του θεμελιώδους κειμένου (1992) της International Federation of Journalism για τη δεοντολογία και τις συνθήκες εργασίας των δημοσιογράφων, ποια είναι η άποψή σας;

Για να δείτε πόσο έχουν χειροτερέψει τα πράγματα, θα σας θυμίσω ότι το 1992 ένα από τα βασικά κεφάλαια εκείνου του κειμένου ήταν: «Mass concentration of the Media ownership». Προσπαθήσαμε τότε να εισηγηθούμε στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις περιορισμό της πολυιδιοκτησίας στα ΜΜΕ. Αποτύχαμε. Σήμερα στην Ελλάδα μπορεί κάποιος να έχει όσα ΜΜΕ επιτρέπουν τα λεφτά του, και μάλιστα κρατώντας κρυφό το όνομά του. Η μεγαλύτερη ήττα της ελληνικής δημοσιογραφίας ήταν η κατάργηση του νόμου περί βασικού μετόχου. Όσο για τον κώδικα δεοντολογίας των δημοσιογράφων, τον «περίφημο» κώδικα του Μπορντό που ισχύει από το 1954 και που εν μέρει τον έχει αντιγράψει η ΕΣΗΕΑ, στην πράξη δεν εφαρμόζεται. Μειώνει τα κέρδη. Εκείνη που αυξάνει τα κέρδη είναι η ρυπαρογραφία, η οποία όμως σκοτώνει το επάγγελμα. Αν μου δοθεί η ευκαιρία, σχεδιάζω να εκδώσω τέσσερα-πέντε «τετράδια δημοσιογραφίας» (έτσι τα αποκαλώ) που να αντιστοιχούν σε εκείνη τη μελέτη. Άλλοι με παροτρύνουν να προχωρήσω στην έκδοση αυτή και άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι μάταιο.

Έχοντας αφήσει τη δημοσιογραφία εδώ και μερικά χρόνια, αισθάνεστε κάποιο κενό που πιθανώς η πολιτική να μην καλύπτει;

Δεν αισθάνομαι κανένα κενό. Έζησα καλά ως δημοσιογράφος, αλλά στην Ελλάδα δεν θα έκανα ποτέ πάλι αυτό το επάγγελμα. Για τους γνήσιους δημοσιογράφους δεν υπάρχει αναγνωστικό κοινό ούτε ακροατήριο στην πατρίδα μας. Είμαστε για γέλια και για κλάματα.

Οριοθετώντας κάπως τη διαδρομή σας στη δημοσιογραφία και την πολιτική, υπάρχουν κάποιες στιγμές που ανακαλείτε συχνά στη μνήμη;

Πρέπει να αντικρίζουμε το παρελθόν ως δύναμη, αλλά δύναμη που δεν μας αιχμαλωτίζει. Ανακαλώ στη μνήμη μου τα πρόσωπα των δημοσιογράφων που με βοήθησαν, όπως οι δύο Δημήτρηδες, ο Λιμπερόπουλος και ο Παπαναγιώτου, ο Σοφιανός Χρυσοστομίδης, ο Τάκης Λαμπρίας και ο Γιάννης Λάμψας.

Υπήρξαν στόχοι που θέσατε τότε, στα χρόνια της ενηλικίωσης, και δεν έχουν επιτευχθεί;

Προσέξατε το ρήμα που χρησιμοποιήσατε; Είπατε «επιτευχθεί». Δεν με ενδιαφέρει η επιτυχία. Κάνω παρέα με αποτυχημένους. Αυτούς προτιμώ. Αυτοί έχουν να πουν σοβαρά πράγματα. Οι «επιτυχημένοι» είναι άδεια σακιά, κούφια καρύδια, κύμβαλα αλαλάζοντα.

Πώς βλέπετε την επόμενη μέρα μετά το τέλος της πανδημίας για τη χώρα μας; Η πίστη, που υπάρχει διάχυτη στις σελίδες του βιβλίου, είναι αρκετή για την επανεκκίνηση;

Επί του παρόντος η χώρα μας χρειάζεται κοινή λογική. Πυρηνικά όπλα, όπως είναι η δύναμη της πίστης σε ένα ιδανικό, δεν είναι σήμερα του χεριού μας. Ωστόσο, καλό θα είναι να προετοιμαστούμε και για αυτά.

Το στραβό έλατο
Νάσος Αθανασίου
Εικονογράφηση: Δημήτρης Σεβαστάκης
Εκδοτική Αθηνών
σ. 32
ISBN: 978-960-213-472-6
Τιμή: 12,50€

Ο Γρηγόρης Δανιήλ είναι φιλόλογος.

Άλλα κείμενα:

• Χρύσα Κοντογεωργοπούλου: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ
• «Στονάροντας ή… είμαι του καιρού μου κι όλων των καιρών» του Γρηγόρη Δανιήλ
• Σεμίνα Διγενή: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ
• Φώτης Κόντογλου: «Ο κουρσάρος Πέδρο Καζάς», «Βασάντα» και «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου»
• Σοφία Δημοπούλου: «Καλύτερα να σ’ έλεγαν Λισσάβω»

Twitter