Θεοδόσης Μίχος: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα
Ο Θεοδόσης Μίχος γεννήθηκε στον Βόλο το 1979. Ζει στο κέντρο της Αθήνας από το 1998. Εργάζεται ως δημοσιογράφος (είναι συνιδρυτής του popaganda.gr) και ραδιοφωνικός παραγωγός. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Κράτα το σόου (Key Books, 2016) και Η Αλκμήνη και οι άλλοι (Key Books, 2020), το οποίο μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Η Αλκμήνη και οι άλλοι, το νέο σας μυθιστόρημα. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Είναι ένα μυθιστόρημα με πρωταγωνίστρια μια γυναίκα που γεννήθηκε στην ανατολή του περασμένου αιώνα, στη Μακρινίτσα του Πηλίου. Στις σελίδες του βιβλίου καταγράφονται οι έρωτες, τα πένθη, τα όνειρα, οι διαψεύσεις, οι πιο κομβικής, δηλαδή, σημασίας καμπές της άλλοτε ζόρικης και άλλοτε ήρεμης διαδρομής της Αλκμήνης, που όντας εξελισσόμενη στο –στενό, της επαρχίας, αλλά και στο λιγότερο στενό, της χώρας ολόκληρης– πλαίσιο του τόπου στον οποίο η συγκεκριμένη γυναίκα έτυχε να γεννηθεί και να μακροημερεύσει, επηρεάστηκε από συγκυρίες μείζονος ιστορικής σημασίας με ένα εθνικό ή έστω συλλογικό διακύβευμα που με τη σειρά του, και στον βαθμό που θα μπορούσε να αναλογεί ακόμη και σε μία ιδιαίτερα αποφασιστική γυναίκα, επηρεάστηκε και από εκείνη. Και κατ’ επέκταση από τους δικούς της «άλλους».
Ενώ παρουσιάζετε γλαφυρά τους υπόλοιπους ήρωες της ιστορίας, δεν υπάρχει το όνομα κανενός, πλην φυσικά της Αλκμήνης... Γιατί συμβαίνει αυτό;
Στην πρώτη εκδοχή του βιβλίου, όλοι οι ήρωες του βιβλίου είχαν όνομα. Το ίδιο και στη δεύτερη. Και στην τρίτη. Ίσως να υπήρχε και πέμπτη και έκτη και πάει λέγοντας και να αργούσα πολύ ακόμη να πάρω την απόφαση ότι είχε έρθει πια ο καιρός να ολοκληρωθεί αυτό που είχα ξεκινήσει δυόμισι χρόνια νωρίτερα, αν δεν σηματοδοτούσε την τέταρτη επανεξέταση όσων είχα γράψει η ιδέα να απαλειφθούν όλα τα ονόματα πλην της Αλκμήνης. Ήταν, αν θέλετε, το λογοτεχνικό εύρημα που αναζητούσα ώστε να τονιστεί ακόμη πιο εμφατικά ο πρώτος ρόλος της Αλκμήνης («…γιατί το σπίτι της Αλκμήνης ήταν σαν το στρατηγείο μιας ολόκληρης οικογένειας, μιας ολόκληρης γειτονιάς. Όλοι μαζεύονταν κάθε βράδυ εκεί για να διηγηθούν τις παραμικρές μετατοπίσεις στην πορεία της ζωής τους», όπως γράφω στο πρώτο κεφάλαιο) και λιγότερο για να καταστήσω σαφή τον δεύτερο ρόλο των «άλλων» στην πλοκή του βιβλίου. Σε αυτό το σημείο νομίζω πως αξίζει να σημειωθεί ότι χρησιμοποιώ τις λέξεις «πρώτος» και «δεύτερος» χάριν σχηματικής κατανόησης. Κατά κανόνα πιστεύω ότι κανένας ρόλος δεν είναι υποδεέστερος από κάποιον άλλο, ούτε στη ζωή, ούτε φυσικά στα βιβλία. Μπορεί να είναι απλά αλλιώτικος.
Στο εξώφυλλο αλλά και στο εσωτερικό του βιβλίου υπάρχουν φωτογραφίες. Είναι βασισμένη η ιστορία σας σε αληθινά γεγονότα;
Αν εξαιρέσετε τα αληθινά ιστορικά γεγονότα, και δη μερικές συγκεκριμένες πτυχές τους, που παρουσιάζονται για ευνόητους λόγους με ακρίβεια –εξ ου και παράλληλα με το γράψιμο ήταν συνεχής η συλλογή και ο έλεγχος πραγματολογικών στοιχείων, είτε σε επίπεδο συνεντεύξεων με παλαιότερους είτε σε επίπεδο έρευνας σε ορισμένους επίσημους φορείς–, το μυθιστόρημα σε ορισμένα σημεία είναι όχι βασισμένο αλλά εμπνευσμένο (το τονίζω αυτό) από ορισμένα αληθινά γεγονότα. Έτσι πάει, όπως έλεγε ο Κερτ Βόνεγκατ. Και δεν θα μπορούσε να πάει αλλιώς, αν θέλετε τη γνώμη μου. Από κει και πέρα, ήταν απολύτως συνειδητή απόφαση από τη μεριά μου να μην αφήσω σε καμία μα καμία περίπτωση την όποια επιμέρους πραγματικότητα να χαλάσει τον μύθο που ήθελα να πλάσω. Οι φωτογραφίες λοιπόν που αξιοποιήθηκαν στον σχεδιασμό του εξωφύλλου και στο εσωτερικό του βιβλίου, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι οι «απομυθιστορηματοποιημένες» εκδοχές της «Αλκμήνης» και κάποιων από τους «άλλους».
Μεταφέρετε μια εποχή και τα ήθη των ανθρώπων της με πραγματικά χειρουργική ακρίβεια. Τι σας γοήτευσε ώστε να ψάξετε, να εμβαθύνετε και να γράψετε γι’ αυτή;
Ο Μπάροουζ συνήθιζε να λέει: «Γράψε αυτά που ξέρεις, αυτά που έχεις ζήσει». Και μετά, θα συμπληρώσω εγώ, δοκίμασε να γράψεις για τα ζητήματα που –είτε γιατί έχεις ακούσει γι’ αυτά τόσο πολλές φορές είτε γιατί απλώς είσαι αυτός που είσαι– σε ερεθίζουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να νιώθεις σαν να τα έχεις ζήσει ή, πιο σωστά, να νιώθεις έτοιμος να αποπειραθείς να τα ζήσεις, έστω και ετεροχρονισμένα, έστω και μέσα από δυο-τρεις ήρωες του μυαλού σου. Τώρα που το σκέφτομαι, ίσως να είναι μία άσκηση ενσυναίσθησης, χειροπιαστής όμως και όχι απλά στον αέρα των σκέψεων. Στην περίπτωσή μου, τόσο στο Κράτα το σόου, το πρώτο μου βιβλίο, όσο και στο Η Αλκμήνη και οι άλλοι, που διαδραματίζεται σε έναν ιστορικό χρόνο τρεις φορές μεγαλύτερο και με αφετηρία την ανατολή του περασμένου αιώνα, η όποια γοητεία, όπως λέτε, που μου ασκεί η κάθε εποχή και τα ήθη της, έχει να κάνει με την ανάγκη μου, τουλάχιστον μέχρι τώρα, να εξερευνήσω το αναπόφευκτα νοσηρό πεδίο της οικογένειας, αυτής της, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αναπόφευκτης μάστιγας, που έχει όμως και τα καλά της.
Κατά κανόνα πιστεύω ότι κανένας ρόλος δεν είναι υποδεέστερος από κάποιον άλλο, ούτε στη ζωή, ούτε φυσικά στα βιβλία. Μπορεί να είναι απλά αλλιώτικος.
Φύγατε από τη γενέτειρά σας, τον Βόλο, σε νεαρή ηλικία. Τι σημαίνει για εσάς σήμερα η πόλη και οι κάτοικοί της; Έχετε δεσμούς;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον Βόλο και έφυγα από εκεί στα 18 μου για να σπουδάσω. Εκεί ζουν ακόμη οι γονείς μου και μερικοί καλοί φίλοι, οπότε έχω ακόμη τους λόγους που χρειάζομαι για να επιστρέφω, δυστυχώς όχι τόσο συχνά όσο θα ήθελα, ίσως όμως ακριβώς τόσο συχνά όσο αντέχω, ώστε να μη βάζω τον εαυτό μου σε αυτή την ατελέσφορη διαδικασία να με πάρει από κάτω το ότι εκτός συγκλονιστικού απροόπτου δεν πρόκειται να επιστρέψω ποτέ για τα καλά γιατί, πρώτα και κύρια, δεν το θέλω και δεν το έχω ανάγκη. Κατά πάσα πιθανότητα, μάλιστα, ποτέ δεν το είχα. Οπότε τι κάνω; Όπως μου είπε κάποια στιγμή ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, επιστρέφω στα πεταχτά για να πιστοποιήσω ότι όλα είναι σχεδόν όπως τ’ άφησα, κι ας ξέρω ότι δεν είναι, και συνεχίζω να πίνω το τσίπουρο με γλυκάνισο, σαν ξόρκι, αρνούμενος να αλλάξω το παραμικρό. Νιώθω, δηλαδή, σαν στο σπίτι μου.
Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς;
Ας πούμε ότι, τη στιγμή που ξεκινάω αυτή την πρόταση, θα ήθελα πολύ να είμαι ο οικοδεσπότης ενός δείπνου –σε βολιώτικο τσιπουράδικο– με καλεσμένους τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, τον Χάντερ Σ. Τόμσον, τον Φίλιπ Ροθ, τον Παύλο Μάτεσι και τον Χρήστο Βακαλόπουλο. Τώρα που η πρόταση έχει τελειώσει, η πεντάδα έχει ήδη αλλάξει αλλά, όπως καταλαβαίνετε, μπορεί να πάει πολύ μακριά αυτή η βαλίτσα.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας άφησε θετική αίσθηση;
Το βραβευμένο με το Booker του 2019 Κορίτσι, Γυναίκα, Άλλο της Μπερναρντίν Εβαρίστο [μτφρ. Ρένα Χατχούτ, Gutenberg 2020]. Δεν θα το σύστηνα σε αναγνώστες χωρίς χιούμορ που, δυστυχώς για όλους μας, πορεύονται με βάση στερεότυπα που θέλουν κάποιους ανθρώπους πιο ορατούς από κάποιους άλλους εξαιτίας του φύλου, της φυλής, της σεξουαλικότητας και της κοινωνικής τους τάξης. Ψέματα, θα το σύστηνα πρώτα και κύρια ακριβώς σε αυτούς τους αναγνώστες. Ίσως κάτι καλό να μπορούσε να βγει.
Εργάζεστε στον χώρο της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας και είστε ραδιοφωνικός παραγωγός. Τι ήταν αυτό που σας ώθησε στη συγγραφή βιβλίων;
Βιοπορίζομαι ως δημοσιογράφος περισσότερα από 15 χρόνια – το πρώτο μισό αυτής της περιόδου σε χάρτινα περιοδικά, το δεύτερο κατά βάση στο διαδίκτυο (ως συνιδρυτής του popaganda.gr) και κατ’ επέκταση στο ραδιόφωνο (Best 92.6). Είναι όμως η λογοτεχνία ο δικός μου τρόπος για να προσπαθήσω να ανακαλύψω ποιος είμαι, πού πάω και άλλα τέτοια όμορφα. Χωρίς βέβαια να υπάρχει η παραμικρή εγγύηση ότι όντως θα τα καταφέρω. Μικρή σημασία έχει.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Ε, την αγάπη, τι άλλο. Αρκεί κάθε φορά να είναι αρκετά τολμηρή ώστε να σε κάνει να θες να δημιουργήσεις ένα κάποιο νέο παρελθόν.
Η Αλκμήνη και οι άλλοι είναι το δεύτερο βιβλίο σας. Ασχολείστε συγγραφικά με κάτι καινούργιο; Θέλετε να μας πείτε;
Είναι δύο οι ιδέες που δεν με αφήνουν σε ησυχία, και μάλιστα εκ διαμέτρου διαφορετικές. Η ιστορία έχει δείξει ότι θα καταλήξω, όταν κάνω ξανά την ειρήνη μου με τον εαυτό μου, ότι θα πρέπει να αφιερώσω ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της καθημερινής μου ζωής (που είναι ούτως ή άλλως φορτωμένη από την επαγγελματική μου ιδιότητα) για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα (κανείς, ως γνωστόν, δεν ζει για πάντα) σε έναν πολύ μεγάλο σκοπό. Ξέρετε, το να γράφεις ένα βιβλίο δεν είναι ούτε κατά διάνοια το πιο δύσκολο πράγμα στον κόσμο. Δεν είναι, όμως, ούτε και το πιο εύκολο. Τέλος πάντων, είναι αυτό που είναι.
Η Αλκμήνη και οι άλλοι
Θεοδόσης Μίχος
Key Books
360 σελ.
ISBN 978-618-5265-32-8
Τιμή €14,90
