fbpx
Αλέξανδρος Νεχαµάς: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Αλέξανδρος Νεχαµάς: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Αλέξανδρος Νεχαµάς γεννήθηκε το 1946 και µεγάλωσε στην Αθήνα. Είναι καθηγητής Φιλοσοφίας, Ανθρωπιστικών Σπουδών και Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήµιο του Πρίνστον. Τα ενδιαφέροντά του περιλαµβάνουν την ελληνική φιλοσοφία, τη φιλοσοφία της τέχνης, την ευρωπαϊκή φιλοσοφία και τη λογοτεχνική θεωρία. Έχει µεταφράσει, επίσης, το Συµπόσιο και τον Φαίδρο του Πλάτωνα στα αγγλικά. Το 2018 εξελέγη τακτικό µέλος της Ακαδηµίας Αθηνών. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει, µεταξύ άλλων, τα βιβλία του Νίτσε: Ζωή σαν λογοτεχνία (Αλεξάνδρεια, 2002) και Η τέχνη του βίου: Σωκρατικοί στοχασµοί από τον Πλάτωνα στον Φουκώ (Νεφέλη, 2001). Το βιβλίο του Περί φιλίας, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Θεοφάνη Τάση, μας έδωσε την αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.

Από πότε ξεκινά η ενασχόλησή σας με τον όρο της φιλίας;

Με ενδιαφέρει λιγότερο ο τυπικός ορισμός της φιλίας και περισσότερο τα χαρακτηριστικά της στην καθημερινή μας ζωή. Άρχισα να εξετάζω το θέμα όταν, καθώς έγραφα ένα βιβλίο για το ωραίο, παρατήρησα ότι αλλιώς βλέπουμε την εμφάνιση των φίλων μας –πολύ πιο θετικά, δηλαδή– απ’ όπως βλέπουμε την εμφάνιση ανθρώπων που δεν μας ενδιαφέρουν. Αυτή η «προκατάληψη» ας πούμε υπέρ των φίλων είναι παράλληλη με την «προκατάληψη» υπέρ των ανθρώπων και των αντικειμένων που βρίσκουμε ωραία – αυτών, δηλαδή, που αγαπάμε. Κι έτσι, είδα ότι τα θέματα σχετίζονται.

Ποιοι στη ζωή θεωρούνται φίλοι μας;

Όποιοι άνθρωποι αγαπάμε, λίγο ή πολύ, και με τους οποίους η σχέση μας δεν είναι πρώτιστα εργαλειακή.

Ποια είναι η επίδραση της φιλίας στη ζωή μας;

Δεν υπάρχει μόνο μία. Οι φίλοι μας μας βοηθούν όταν έχουμε ανάγκη και ξέρουν πολλά από τα μυστικά μας –θετικά και αρνητικά–, αλλά κυρίως μας βοηθούν να γίνουμε αυτό που είμαστε. Μας επιτρέπουν να σκεφτούμε διαφορετικούς τρόπους ζωής, να αλλάξουμε ιδέες και αξίες, να εξελιχθούμε προς κατευθύνσεις που ποτέ δεν θα σκεφτόμαστε χωρίς τη βοήθειά τους.

Ποια είναι τα στοιχεία του καλού φίλου;

Αυτό είναι αδύνατο να απαντηθεί συστηματικά. Μερικές φορές, οι καλοί φίλοι μάς λένε την αλήθεια, άλλες φορές την κρύβουν. Μερικές φορές, μας βοηθούν στις προσπάθειές μας, άλλες φορές τις εμποδίζουν. Αλλά βασικό χαρακτηριστικό της φιλίας είναι η καλή θέληση, η επιθυμία να κάνουμε αυτό που νομίζουμε ότι είναι το καλύτερο για τους φίλους μας.

Ποιος από τους Έλληνες φιλοσόφους έχει αναπτύξει τις πτυχές της αληθινής φιλίας;

Ο Πλάτων ασχολείται με το θέμα, αλλά όχι με τη μεθοδικότητα του Αριστοτέλη, του Επίκουρου ή των Στωικών. Πρέπει όμως πάντοτε να έχουμε στον νου ότι «φιλία» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει κάτι το πολύ πλατύτερο από τη σημερινή φιλία. Κυρίως για τον Αριστοτέλη, ο οποίος αφιερώνει λεπτομερή συζήτηση στο θέμα, είναι ένα γένος σχέσεων με τους άλλους γενικά, που συμπεριλαμβάνει εμπορικές, οικογενειακές, πολιτικές και ερωτικές σχέσεις. Μόνο η φιλία που βασίζεται στην αρετή κι όχι στο συμφέρον ή την ηδονή αποτελεί πάνω-κάτω αυτό που αποκαλούμε φιλία σήμερα.

Διότι όταν μας εγκαταλείπει ένας φίλος, εγκαταλείπει και τον δικό μας και τον δικό του εαυτό – εαυτούς που δημιουργήσαμε μαζί. Είναι ένα είδος θανάτου.

Γιατί υπάρχει θλίψη όταν τελειώνει μια φιλία;

Διότι όταν μας εγκαταλείπει ένας φίλος, εγκαταλείπει και τον δικό μας και τον δικό του εαυτό – εαυτούς που δημιουργήσαμε μαζί. Είναι ένα είδος θανάτου.

Οι ενάρετοι άνθρωποι έχουν και ανάλογους καλούς φίλους;

Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι μόνο οι ενάρετοι μπορούν να είναι φίλοι με την πραγματική έννοια του όρου. Διαφωνώ ριζικά. Ακόμα και οι χειρότεροι –από κάποια τουλάχιστον πλευρά– μπορούν να έχουν πραγματικούς φίλους. Αυτό είναι θέμα που βρίσκουμε συχνά σε ταινίες με ήρωες εγκληματίες. Η φιλία δεν είναι θέμα αρετής.

Τονίζετε ότι «η φιλία είναι κρίσιµη γι’ αυτό που θα γίνουµε στη ζωή». Μπορείτε να αιτιολογήσετε την άποψή σας;

Οι φίλοι μας μας δίνουν, όπως είπα παραπάνω, την ευκαιρία να δοκιμάσουμε προσωπικότητες ή τρόπους ζωής χωρίς να μας κάνουν άμεση κριτική ή να τους απορρίψουν χωρίς συζήτηση. Και η φιλία συνεπάγεται ένα άνοιγμα προς τον άλλο, μια θέληση να σκεφτούμε νέες ιδέες και να σχηματίσουμε νέες αξίες λόγω της σχέσης μας με τους φίλους μας. Κι έτσι γινόμαστε αυτό που είμαστε κατά μέγα μέρος λόγω των φίλων μας.

Υπάρχει μια παροιμία που λέει ότι μπορείς να καταλάβεις έναν άνθρωπο, αν γνωρίσεις τους φίλους του. Συμφωνείτε;

Απόλυτα.

Γράφετε: «Ακόμα και οι πλούσιοι κι εκείνοι που κατέχουν υψηλά αξιώματα στην Πολιτεία θεωρούν απαραίτητους τους φίλους. Αλλά και για τους φτωχούς ανθρώπους, οι φίλοι είναι το καταφύγιό τους». Τόσο μεγάλη είναι η σπουδαιότητα της φιλίας;

Μου φαίνεται σχεδόν αδύνατο να ζει κανείς χωρίς φίλους. Υπάρχουν βέβαια και μισάνθρωποι, αν και δεν ξέρω εάν είναι ευτυχείς ή όχι. Αλλά η φιλία αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό του χαρακτήρα μας.

Η νεότερη φιλοσοφία έχει μελετήσει τη φιλία;

Η νεότερη φιλοσοφία δεν έχει μελετήσει τη φιλία, γιατί το ενδιαφέρον της περιστρέφεται γύρω από τις πολύ σημαντικές ηθικές (moral) και πολιτικές αξίες, οι οποίες είναι γενικές και αμερόληπτες και διέπουν τις σχέσεις μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Η φιλία, καθώς και το ωραίο, κάνουν συνέχεια διαχωρισμούς μεταξύ ατόμων: Δεν φερόμαστε στους φίλους μας όπως φερόμαστε στους ξένους, ενώ η ηθική απαιτεί την ίση μεταχείριση όλων. Εδώ είναι το πρόβλημα μεταξύ των αξιών του βίου (ethical) και των αξιών των υποχρεώσεων και καθηκόντων (moral) – πρόβλημα που προβάλλει τεράστιες δυσκολίες.

Ποιο είναι το αντικείμενο της διδασκαλίας σας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον;

Διδάσκω κυρίως Πλάτωνα, Νίτσε, Φιλοσοφία της Τέχνης και Ηθική (με την πλατύτερη έννοια των αξιών του βίου).

Υπήρξαν Έλληνες μαθητές που παρακολούθησαν το μάθημά σας ή τις διαλέξεις «Περί φιλίας»;

Ναι, χαίρομαι πολύ που το θέμα ενδιαφέρει Έλληνες φοιτητές και στις ΗΠΑ αλλά και στην Ελλάδα. Είναι προφανές ότι η φιλοσοφία μας πρέπει ν’ ασχοληθεί πιο διεξοδικά με το θέμα. Οι προσωπικές μας σχέσεις είναι εξίσου σημαντικές με τις πολιτικές και τις κοινωνικές μας υποχρεώσεις. Έρως και καθήκον είναι εξίσου απαραίτητα.

 

Περί φιλίας
Αλέξανδρος Νεχαμάς
μετάφραση: Θεοφάνης Τάσης
Μεταίχμιο
328 σελ.
ISBN 978-618-03-1315-4
Τιμή €17,70
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Ηρώ Σκάρου: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

Η Ηρώ Σκάρου κατάγεται από την Ικαρία. Μεγάλωσε στη Σύρο και στην Αθήνα. Με σπουδές στη φιλοσοφία και μεταπτυχιακό στη διοίκηση επιχειρήσεων, εργάστηκε κυρίως στην εκπαίδευση και στο μάρκετινγκ....

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Τατιάνα Αβέρωφ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Τατιάνα Αβέρωφ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε Ψυχολογία στην Αθήνα και στο Λονδίνο και εργάστηκε είκοσι χρόνια ως ψυχολόγος. Ήταν εισηγήτρια σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής στο ΕΚΕΒΙ,...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ > ΕΛΛΗΝΕΣ
Τόλης Νικηφόρου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Τόλης Νικηφόρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1938, σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων και εργάστηκε κυρίως ως σύμβουλος εσωτερικής οργάνωσης επιχειρήσεων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και το Λονδίνο....

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.