Ο Θάνος Μ. Βερέμης γεννήθηκε στις 26 Αυγούστου 1943 στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία και Πολιτική Επιστήμη στη Βοστώνη και την Οξφόρδη. Επιμελητής στην Πάντειο ΑΣΠΕ και από το 1983 καθηγητής της Πολιτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Research Associate στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών του Λονδίνου. Επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Πρίνστον και St. Antony’s College της Οξφόρδης και πρώτος καθηγητής στην έδρα Κωνσταντίνος Καραμανλής του Fletcher School of Law and Diplomacy, στη Βοστώνη. Είναι μέλος του ΔΣ και έχει διατελέσει Πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ. Για πολλά χρόνια κατείχε τη θέση του προέδρου του Εθνικού Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης. Έχει τιμηθεί με τα διάσημα του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής της Ιταλικής Δημοκρατίας. Με αφορμή την επικείμενη εθνική επέτειο της Επανάστασης του ’21, συνομιλήσαμε μαζί του για τα βιβλία 1821: Η δημιουργία ενός έθνους-κράτους (2018) και 21 ερωτήσεις και απαντήσεις για το '21 (2020), που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Στο βιβλίο 1821: Η δημιουργία ενός έθνους-κράτους περιγράφεται η πορεία της επαναστατικής διαδρομής της Ελλάδας. Ποιες ήταν οι δυσκολίες για τον δρόμο προς την ανεξαρτησία;

Οι δυσκολίες για τη δημιουργία του ανεξάρτητου έθνους-κράτους ήταν κατά πολύ περισσότερες από τις εύκολες διαδρομές. Η κυριότερη δυσκολία ήταν η σύμπραξη διαφορετικών φατριών.

Η ανεξαρτησία ήλθε έπειτα από μια δεκαετία ένοπλου αγώνα και δοκιμασίας. Από πού άντλησαν τη δύναμη και την τόλμη οι Έλληνες να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους;

Η ίδια η ζωή των αρματολών και των προκρίτων ήταν γεμάτη κινδύνους και δυσκολίες, η επιβίωση ήταν ένας αγώνας.

Και ενώ όλα φάνηκαν να πηγαίνουν καλά, εμφανίστηκαν τα πρώτα συμπτώματα διχόνοιας. Γιατί οι Έλληνες έχουν παράδοση στον διχασμό;

Δεν έχουν μόνο οι Έλληνες προβλήματα διχαστικά, αλλά όλες οι προνεωτερικές κοινωνίες που είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικές και κατακερματισμένες ως προς την αφοσίωσή τους στη φατρία τους και την οικογένεια.

Μεγάλες μορφές εμφανίστηκαν κατά την Επανάσταση, που έγιναν εθνικοί ήρωες. Ήταν προσωπικότητες μεγάλου διαμετρήματος, δεν είχαν όμως και τρωτά σημεία;

Είχαν κυρίως αδυναμίες και τρωτά σημεία. Ήταν όμως, όσοι διακρίθηκαν, γενναίοι και ιδιαίτερα ευφυείς: Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Μπότσαρης, Καραϊσκάκης.

Ο ιστορικός Φίνλεϊ αποδίδει μεγάλη σημασία στην ηθική ανύψωση των Ελλήνων ως ένα από τα αίτια που προκάλεσαν την Επανάσταση. Εσάς ποια είναι η γνώμη σας;

Ο Φίνλεϊ έχει απόλυτο δίκιο. Η διαδρομή των επαναστατημένων από την Τριπολιτσά ως το Μεσολόγγι αποδίδει την ηθική ανύψωση των αγωνιστών: από τη λεία στη δόξα.

Με την απελευθέρωση, η πατρίδα μας είχε να αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα. Θα μπορούσε αυτά να τα λύσει η εκλογή του Ιωάννη Καποδίστρια;

Ασφαλώς ο Καποδίστριας υπήρξε η καλύτερη επιλογή, όμως δεν φτάνει ένας ηγέτης για να λύσει όλα τα προβλήματα. Η θητεία του άλλωστε ήταν σύντομη.

Η δολοφονία του Κυβερνήτη έφερε πάλι στο παρασκήνιο τις εμφύλιες διαμάχες. Ήταν θετική η διαδοχή του Καποδίστρια για το μέλλον της Ελλάδας;

Τόσο ο Ιωάννης Καποδίστριας όσο και οι Βαυαροί άφησαν σημαντικό έργο θεσμών και ανασυγκρότησης, που έβαλαν την Ελλάδα στον σωστό δρόμο.

Σήμερα οι Έλληνες νιώθουν περήφανοι για την Επανάσταση του 1821. Πρέπει να τονίζουμε το εθνικό συναίσθημα και την πατριωτική υπερηφάνεια;

Ασφαλώς το 1821 είναι μια εποχή που οι Έλληνες διαχειρίστηκαν με θαυμαστό τρόπο. Το καλό στην εθνική ιστορία πρέπει να προβάλλεται.

Οι ιστορικοί ως άνθρωποι θα αποδίδουν τις πεποιθήσεις και τους προϊδεασμούς τους. Θα προσπαθούν όμως και να προσεγγίσουν κάποτε την αλήθεια με ειλικρίνεια.

Τι γνωρίζουν οι νέοι μας για το 1821;

Ό,τι μαθαίνουν στο σχολείο.

Η ιστορία της Επανάστασης γράφτηκε από την πλευρά του ελληνικού κράτους. Πώς την είδαν όμως οι γείτονες Τούρκοι;

Αρχίζουμε να μαθαίνουμε από σημαντικές εργασίες Τούρκων ότι έβλεπαν την Επανάσταση σαν περίοδο «αταξίας», την οποία εκμεταλλεύονταν οι Ρώσοι.

Τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται μια πολιτική προσπάθεια επέμβασης στα σχολικά εγχειρίδια της Ελλάδας και της Τουρκίας, ώστε να γραφούν νέα ιστορικά βιβλία που θα βοηθήσουν να μειωθούν τα πάθη και τα μίση ανάμεσα στα δύο κράτη. Ποια η άποψή σας;

Καμιά προδιαγεγραμμένη ιστορία δεν καταφέρνει να προσεγγίσει την αλήθεια. Η ιστοριογραφία ωριμάζει μέσα στον χρόνο με προόδους και παλινδρομήσεις.

Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου, τα ιστορικά βιβλία γράφονταν σύμφωνα με τις ιδεολογικές αρχές των πολιτικών συστημάτων. Τι έχει αλλάξει από τότε ως προς τη συγγραφή;

Τα κρατικά βιβλία πάντοτε θα αποδίδουν το δίκαιο του κράτους που τα γράφει. Οι ιστορικοί ως άνθρωποι θα αποδίδουν τις πεποιθήσεις και τους προϊδεασμούς τους. Θα προσπαθούν όμως και να προσεγγίσουν κάποτε την αλήθεια με ειλικρίνεια.

Ποια είναι η σχέση του μέσου Έλληνα με την ανάγνωση ιστορικών βιβλίων για την Ελλάδα;

Νομίζω όχι πολύ κοντινή.

Ποιο ιστορικό βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας έκανε εντύπωση;

Του Jürgen Ostrhammel, The Transformation of the World. A Global History of the Nineteenth Century (Princeton University Press, 2014, σελ. 1.167).

Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Να διαβάσουν τα πολλά καλά βιβλία ελληνικής ιστορίας που κυκλοφόρησαν τα τρία τελευταία χρόνια. Υπάρχει πραγματική αναγέννηση της νεοελληνικής ιστοριογραφίας (Χατζηβασιλείου, Μιχαηλίδης, Γούναρης, Ριζάς κ.ά.).

21 ερωτήσεις και απαντήσεις για το '21
Θάνος Μ. Βερέμης
Μεταίχμιο
232 σελ.
ISBN 978-618-03-2483-9
Τιμή €9.99

1821: Η δημιουργία ενός έθνους-κράτους
Θάνος Μ. Βερέμης, Γιάννης Σ. Κολιόπουλος, Ιάκωβος Δ. Μιχαηλίδης
Μεταίχμιο
432 σελ.
ISBN 978-618-03-1622-3
Τιμή €18,80

Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Στέλιος Παρασκευόπουλος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Έλενα Χουζούρη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Τατιάνα Αβέρωφ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Τόλης Νικηφόρου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Ισίδωρος Ζουργός: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Twitter