«Το κοράκι» του Έντγκαρ Άλαν Πόε
μετάφραση: Γιώργος Αλισάνογλου
(απόσπασμα)
Κάποτε, μαύρα μεσάνυχτα, που εξαντλημένος σε ορθάνοιχτα
και σπάνια γραπτά μιας ξεχασμένης γνώσης έσκυβα πάνω –
σχεδόν μ’ είχε πάρει ο ύπνος, και ξάφνου ήρθε ένας ήχος,
σαν κάποιος να χτυπά του δωματίου μου την πόρτα ελαφρά.
«Κανένας ξένος», σκέφτηκα, «όπου χτυπά την πόρτα απαλά
Δε θα ’ναι κάτι άλλο, τούτο θα ’ναι μοναχά».
Ω, ξεκάθαρα θυμάμαι στον αφιλόξενο Δεκέμβρη να ’μαι,
που κάθε σπίθα της φωτιάς σα φάντασμα στο πάτωμα θωρούσα,
ποθούσα το ξημέρωμα, βιβλία για παρηγοριά στης λύπης το ημέρωμα,
για την όμορφη και σπάνια κόρη –τη χαμένη Ελεονόρα–
όπως οι άγγελοι θλιμμένα την καλούν Ελεονόρα –
Δίχως όνομα εδώ, για πάντα τώρα.
Και τ’ απαλό μουρμουρητό της πορφυρής κουρτίνας, λυπηρό
μ’ άγγιζε γεμίζοντάς με φόβους, που δεν είχα νιώσει πριν·
για να πάψει τ’ άγριο χτυποκάρδι, όρθιος φώναξα μες στο σκοτάδι:
«Θα είναι κάποιος επισκέπτης τούτος που χτυπά –
κάποιος αργοπορημένος στην πόρτα μου μπροστά –
Δεν θα ’ναι κάτι άλλο, τούτο θα ’ναι μοναχά».
Τώρα η ψυχή πιο δυνατή, διστάζοντας ούτε στιγμή,
«Κύριε», είπα, «ή Κυρά, συγχώρεση ζητώ αληθινά,
στα χαρτιά μου ήμουν σκυμμένος, λίγο μισοκοιμισμένος,
και τόσο ανεπαίσθητος ήταν ο χτύπος, δεν άκουσα καλά
με σιγουριά» – την πόρτα άνοιξα γοργά.
Τίποτε άλλο έξω, σκοτάδι μοναχά.
Το σκοτάδι αυτό τρυπώντας έμεινα εκεί απορώντας –
αμφίβολα, ονειρεύτηκα ό,τι δεν τόλμησε να δει θνητός
μα ήταν άσπαστη η σιγή και η γαλήνη ενδεικτική
σα ψίθυρος ακούγονταν η ηχώ «Ελεονόρα» να λέει βραχνά
αυτό ψιθύρισα και πίσω ηχούσε «Ελεονόρα!» απαλά
Δεν ήταν τίποτε άλλο, αυτό ήταν μοναχά.
Γυρίζοντας στην κάμαρα εμπρός, με την ψυχή να καίγεται εντός,
άκουσα πάλι χτύπημα πιο δυνατό από πρώτα.
Είπα, «σίγουρα κάποιος θα χτυπά στου παραθύρου το περβάζι·
Ας πάω να δω κι ας λύσω το μυστήριο τούτο πια –
Ας ησυχάσει η καρδιά μου, να ξεδιαλύνω το μυστήριο πια –
Δεν θα ’ναι τίποτα, αγέρας μοναχά!»
[…]
[Η δίγλωσση έκδοση στις Εκδόσεις Σαιξπηρικόν –τέλη 2021– θα περιλαμβάνει τα χαρακτικά του Gustave Doré.]
Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε (Edgar Allan Poe, 19 Ιανουαρίου 1809 – 7 Οκτωβρίου 1849) ήταν Αμερικανός ποιητής και πεζογράφος. Υπήρξε ένας από τους κύριους εκπροσώπους του αμερικανικού ρομαντισμού. Το λογοτεχνικό του έργο είχε σημαντική επίδραση στην παγκόσμια λογοτεχνία, αποτελώντας θεμέλιο λίθο για την εξέλιξη σύγχρονων λογοτεχνικών ειδών, όπως η αστυνομική λογοτεχνία, οι ιστορίες τρόμου και φαντασίας και η ποίηση του συμβολισμού.
«Το Κοράκι» (The Raven), το περίφημο αφηγηματικό ποίημά του, δημοσιεύτηκε πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1836. Το ποίημα είναι γνωστό για τη μουσικότητά του, τη στιλιζαρισμένη γλώσσα και τη μεταφυσική του ατμόσφαιρα. Αφηγείται τη μυστηριώδη επίσκεψη ενός κορακιού που μιλάει σε έναν απογοητευμένο εραστή, καταδεικνύοντας την αργή κατάβαση του ανθρώπου στην οδύνη και στην τρέλα. Ο εραστής, που συχνά αναγνωρίζεται ως μαθητής, θρηνεί για την απώλεια της αγαπημένης του Ελεονόρας. Καθισμένος στην προτομή της Παλλάδας, το κοράκι φαίνεται να ενοχλεί τον αφηγητή με τη συνεχή επανάληψη της λέξης «Ποτέ πια».
Το ποίημα χρησιμοποιεί λαϊκές, μυθολογικές, θρησκευτικές και κλασικές αναφορές. Ο Πόε ισχυρίστηκε ότι έγραψε το Κοράκι λογικά και μεθοδικά, με την πρόθεσή του να φτάσει σ’ ένα αποτέλεσμα που θα συνδύαζε ταυτόχρονα την ανάλυση, τις ψευδαισθήσεις, την πρωτοτυπία στην ποιητική δομή, ακόμη και την εικονογράφηση.
Ο Πόε δημιουργεί ένα αφηγηματικό ποίημα, χωρίς σκόπιμη αλληγορία ή διδακτισμό. Το κύριο θέμα του είναι η αέναη αφοσίωση. Ο αφηγητής βιώνει μια διεστραμμένη σύγκρουση ανάμεσα στην επιθυμία να ξεχάσει και την επιθυμία να θυμηθεί. Φαίνεται να αντλεί κάποια ευχαρίστηση από αυτή την εμμονή του στην απώλεια. Υποθέτει ότι η λέξη «Ποτέ πια» (nevermore) είναι το «μοναδικό απόθεμα γνώσης» που έχει το κοράκι, και ωστόσο συνεχίζει να του υποβάλλει ερωτήσεις, γνωρίζοντας εξαρχής ποια θα είναι η απάντηση. Οι ερωτήσεις του, λοιπόν, είναι σκοπίμως δοσμένες έτσι ώστε να οδηγήσουν στην αυτό-υποτίμηση και να υποκινήσουν περαιτέρω το συναίσθημά του για την απώλεια.
