«Ομορφιά μέσα στο χιόνι» – τέσσερα σονέτα του Σαίξπηρ
μετάφραση: Άγγελος Σ. Παρθένης
ΣΟΝΕΤΟ 5
Οι ώρες εκείνες που δούλεψαν με τρόπο έξοχο για το βλέμμα αυτό
τ’ αξιολάτρευτο, όπου όλα τα μάτια πάνω του κολλούν πραγματικά,
οι ίδιες εκείνες θα γίνουν δυνάστες για το ίδιο αυτό
κι άδικα θα το χαλάσουν, που δίκαια ξεχωρίζει αληθινά·
γιατί ο χρόνος, ακούραστος, το καλοκαίρι οδηγεί
στον απαίσιο χειμώνα κι εκεί τ’ αποτελειώνει,
ο πάγος τους χυμούς παγώνει, τα χλωρά φύλλα έχουν χαθεί
ερημιά παντού, κι η ομορφιά μέσα στο χιόνι:
Μετά, αν τ’ απόσταγμα του καλοκαιριού δε βγει
υγρό φυλακισμένο, σε τοίχους κλεισμένο από γυαλί,
η εντύπωση της ομορφιάς, η ίδια η ομορφιά θα χαθεί
κι αυτή και κάθε θύμησή της, πώς ήταν δηλαδή.
Όμως οι ανθοί οι αποσταγμένοι, που ο χειμώνας τους πετυχαίνει,
την όψη τους μόνο χάνουν· η ουσία τους, γλυκιά, παραμένει.
~ * ~
ΣΟΝΕΤΟ 9
Είναι από φόβο μην και της χήρας σου τα μάτια υγράνεις
που τον εαυτό σου χαραμίζεις σε ζωή εργένικη;
Α, αν συμβεί και δίχως απόγονο εσύ πεθάνεις
ο κόσμος θα σε κλάψει όπως τη γυναίκα την ανύπαντρη,
χήρα σου ο κόσμος θα ’ναι και πάντα θα σε θρηνεί
που πίσω δεν άφησες εσύ σχήμα απ’ τη μορφή σου κανένα,
όταν η κάθε μια χήρα μπορεί τόσο εύκολα να θυμηθεί
στα μάτια των παιδιών της, του άντρα της την εικόνα:
Κοίτα τον σπάταλο, πόσα στον κόσμο ξοδεύει
πότ’ εδώ πότ’ εκεί, και πάντα ο κόσμος το γλεντάει,
της ομορφιάς το ξόδεμα, όμως, τέλος στον κόσμο έχει
κι αχρησιμοποίητη όποιος την κρατάει, έτσι τη χαλάει:
Καμιά αγάπη γι’ άλλους η καρδιά δεν μπορεί να φιλοξενεί
όταν ντροπή τέτοια φονική στον εαυτό της προξενεί.
~ * ~
ΣΟΝΕΤΟ 22
Δε θα με πείσει ο καθρέφτης μου ότι γερνώ
όσο συνομήλικοι είστε εσύ κι η νιότη,
όταν όμως πάνω σου του χρόνου τις αυλακιές δω
τότε τον θάνατο θα κοιτώ τις μέρες μου να τελειώνει.
Γιατί όλη αυτή η ομορφιά που ντύνει εσένα
δεν είναι παρά της καρδιάς μου το ρούχο το γοητευτικό
που στο δικό σου στήθος ζει, όπως κι η δική σου σ’ εμένα.
Από σένα μεγαλύτερος να ’μαι, πώς λοιπόν μπορώ;
Γι’ αυτό, αγάπη μου, ο εαυτός σου πρέπει να σ’ ανησυχεί,
όπως κι εγώ, όχι για μένα, αλλά για σένα ανησυχώ
την καρδιά σου κρατώντας, σαν παραμάνα τρυφερή
μην και το μωρό της αρρωστήσει, γι’ αυτήν θ’ αγρυπνώ.
Την καρδιά σου μην απαιτήσεις, άμα η δική μου σκοτωθεί,
εσύ την καρδιά σου μου ’δωσες, όχι για να επιστραφεί.
~ * ~
ΣΟΝΕΤΟ 26
Άρχοντα της αγάπης μου, σε σένα υποταγμένο
μ’ έχει γερά η αξία σου με χρέος δέσει
κι αυτό το μήνυμα το γραφτό, πρεσβευτή σε σένα στέλνω
όχι το πνεύμα μου να δείξει, αλλά το χρέος μου να βεβαιώσει·
χρέος μεγάλο τόσο, το πνεύμα μου το τόσο φτωχό
θα το κάνει να φανεί μικρό, ζητώντας με λέξεις να το δείξει
όμως, η δική σου καλή σκέψη, κι ελπίζω σ’ αυτό
στην ψυχή σου μέσα (ολόγυμνο) θα το φυλάξει
μέχρι που κάποιο αστέρι που τα βήματα οδηγεί τα δικά μου
ρίξει γενναιόδωρα το φως του πάνω μου με τρόπο ευνοϊκό
και με ρούχα όμορφα ντύσει την ταλαίπωρη αγάπη μου
ώστε άξιος για την εκτίμησή σου τη γλυκιά να φανώ:
Τότε, ίσως τολμήσω να καυχηθώ πόσο αλήθεια σ’ αγαπώ
μέχρι τότε καθόλου δε θα φανώ, την κρίση σου να μη γευτώ.
Ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ (William Shakespeare, 1564-1616) είναι ίσως ο σημαντικότερος συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα και ένας από τους μεγαλύτερους δραματουργούς όλων των εποχών. Έχει αποκληθεί εθνικός ποιητής της Αγγλίας, «Βάρδος» (the Bard) ή και «Βάρδος του Έιβον» (the Bard of Avon, από την ιδιαίτερη πατρίδα του, Στράτφορντ-απόν-Έιβον). Τα έργα του που διασώθηκαν είναι 38 ή 39 θεατρικά έργα, 154 σονέτα, που εκδόθηκαν μαζί το 1609, τα μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα «Αφροδίτη και Άδωνις», «Ο βιασμός της Λουκρητίας» και «Το παράπονο του εραστή», και μερικά ακόμα λυρικά έργα, μεταξύ των οποίων το ποίημα «Ο Φοίνικας και η Τρυγόνα». Τα θεατρικά έργα του έχουν μεταφραστεί σε όλο τον κόσμο και διασκευάζονται σε όλες τις εποχές για τη σκηνή, με αμείωτη δημοτικότητα. Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για την ιδιωτική του ζωή, για ζητήματα όπως η εξωτερική του εμφάνιση, η σεξουαλικότητά του (εκτός του ότι παντρεύτηκε την κατά 8 χρόνια μεγαλύτερή του Αν Χάθαγουεϊ, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά) ή οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Κατά καιρούς διατυπώθηκαν επιφυλάξεις για το κατά πόσον όλα τα έργα που του αποδίδονται είναι γραμμένα από το ίδιο πρόσωπο. Στα θεατρικά του έργα, που τα γνωστότερα γράφτηκαν μεταξύ του 1589 και του 1613, χειρίστηκε με δεξιοτεχνία τόσο την τραγωδία, όσο και την κωμωδία και το ιστορικό δράμα. Τα 154 σονέτα του –του 1609– ήταν τα τελευταία μη δραματικά έργα του που εκδόθηκαν, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Σαίξπηρ έγραφε σονέτα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του και τα διάβαζε σε συναντήσεις με φίλους. Σε αυτά διαγράφονται τα μοτίβα του πόθου για μια παντρεμένη γυναίκα και της αγάπης για έναν «ωραίο» νεαρό άντρα (χωρίς να γνωρίζουμε εάν αυτά αφορούσαν όντως το ποιητικό εγώ του συγγραφέα, όπως πίστευε ο Γουέρντσγουορθ, που λέει ότι «μ’ αυτά ο Σαίξπηρ μάς ανοίγει την καρδιά του»). Οι κριτικοί επαινούν τα σονέτα για τη βαθιά και στοχαστική τους θεώρηση του έρωτα, του ερωτικού πάθους, του χρόνου και του θανάτου.
