Arundhati Roy: «Το υπουργείο της υπέρτατης ευτυχίας»

Η Αρουντάτι Ρόι (γενν. 1961), κόρη μιας χριστιανής κι ενός ινδουιστή, έγινε παγκοσμίως γνωστή το 1997, όταν κέρδισε το βραβείο Booker για το μυθιστόρημα Ο θεός των μικρών πραγμάτων. Από τότε έχει εκδώσει πέντε δοκίμια για ποικίλα θέματα, πολιτικά και κοινωνικά. Το πρόσφατο μυθιστόρημά της, με τον τίτλο Το υπουργείο της υπέρτατης ευτυχίας, είναι επίσης πολιτικό και κοινωνικό, ενώ όσα συμβαίνουν σε αυτό –και συμβαίνουν πολλά εξωτικά και περίεργα, ερωτικά και εγκληματικά– συνδέονται με την πατρίδα της, τη Μητέρα Ινδία, δηλαδή όχι μόνο τη σύγχρονη, αλλά και την παλιά, εκείνην που τελούσε υπό βρετανική κατοχή και το 1947 απέκτησε την ελευθερία της, αφού χωρίστηκε σε Ινδία και Πακιστάν, Ανατολικό και Δυτικό – αργότερα το Πακιστάν, ύστερα από σύντομο πόλεμο, διαιρέθηκε σε Πακιστάν και Μπανγκλαντές. Κράμα λαών, θρησκειών και γλωσσών, η Ινδία εξακολουθεί να παραμένει μια άγνωστη χώρα για τους Ευρωπαίους, οι οποίοι πληροφορούνται τα εκεί τεκταινόμενα από τις ειδήσεις των τηλεοπτικών καναλιών και των εφημερίδων, ιδίως όταν αφορούν εγκλήματα με θύματα δημόσια πρόσωπα, όπως η δολοφονία της πρωθυπουργού Ίντιρα Γκάντι (1984), ή γεγονότα με παγκόσμια απήχηση, όπως η διαρροή αερίου στο εργοστάσιο της Union Carbide στο Μποπάλ (1984). Έτσι, έρχεται η λογοτεχνία που με συγγραφείς όπως η Ρόι συμπληρώνει τα κενά και τροφοδοτεί την κοινή γνώμη με πληροφορίες, άγνωστες εν πολλοίς, για τα παράξενα ή αλλόκοτα φαινόμενα που παρατηρούνται εκεί, τα οποία όμως αποτελούν εκφάνσεις της καθημερινότητας.

Στο βιβλίο τώρα. Η ιστορία αρχίζει στο Παλαιό Δελχί, όταν μια γυναίκα γεννάει ένα αγοράκι, το οποίο «κάτω από το αγορίστικο πουλάκι του» έχει «ένα μικρό κι ασχημάτιστο αλλά αναμφίβολα κοριτσίστικο άνοιγμα». Σύντομα, το αγοράκι ανακαλύπτει τη θηλυκή του φύση και από Αφτάμπ γίνεται Αντζούμ – η Αντζούμ, μουσουλμάνα το θρήσκευμα, είναι η κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος, με αυτήν ανοίγει και με αυτήν κλείνει το βιβλίο. Θέλοντας να παραστήσει τη γυναίκα, καταφεύγει σε ειδικούς χειρουργούς και στη συνέχεια μπαίνει σ’ ένα κοινόβιο, προσφέροντας σεξουαλικές υπηρεσίες σε πελάτες. Όταν φεύγει από εκεί, καταφεύγει σ’ ένα νεκροταφείο, όπου δημιουργεί μια μικρή γειτονιά φίλων της. Κι ύστερα, γνωρίζει έναν εξεγερμένο νεαρό που πήρε μόνος του το όνομα Σαντάμ Χουσεΐν –από συμπάθεια στον εκτελεσμένο πρώην ηγέτη του Ιράκ–, που θέλει να τιμωρήσει τους δολοφόνους του πατέρα του. Τρίτο πρόσωπο στην ιστορία είναι η Τίλο, μια κοπέλα που γνώρισε τον Μούζα, όταν σπούδαζε στην Αρχιτεκτονική, και τον αγάπησε. Όταν εκείνος πέθανε, παντρεύτηκε τον Νάγκα, έναν παλιό ριζοσπάστη που γρήγορα έγινε συντηρητικός και άνθρωπος του συστήματος.

Επομένως, ο αναγνώστης οφείλει να γνωρίζει πως το παρόν βιβλίο δεν περιέχει μόνο ιστορίες αγάπης και αλτρουισμού, αλλά δείχνει και τους αγώνες των ανθρώπων για καλύτερη ζωή.

Κι όλα αυτά ανάμεσα σε ρήσεις και στίχους του Ναζίμ Χικμέτ, του Σαίξπηρ, του Ζαν Ζενέ, του Σοπενάουερ, του Σωκράτη, της Μπίλι Χόλιντεϊ, του Τζέιμς Μπόλντουιν, του Όσιπ Μαντελστάμ. Η συγγραφέας ασκεί ανελέητη κριτική εναντίον εκείνων που υποκρίνονται, εκείνων που παριστάνουν τους πιστούς και σκοτώνουν ομοθρήσκους τους (σουνίτες κατά σιιτών), εκείνων που πιστεύουν σε λείψανα και σε θαύματα (σε κάποιον ναό φυλάσσεται μια τρίχα από τα γένια του προφήτη Μωάμεθ κι όταν χάθηκε, το 1963, εκατοντάδες χιλιάδες λαού βγήκαν στους δρόμους κλαίγοντας). Επίσης, μνημονεύει περιστατικά ύψιστης ανοησίας, π.χ. τους άστεγους που κοιμούνται στις άκρες των δρόμων ταχείας κυκλοφορίας και εισπνέουν τα καυσαέρια των φορτηγών, πιστεύοντας πως είναι αντικουνουπικά και τους προστατεύουν από την επιδημία δάγκειου πυρετού.

arundhati roy Αναφέραμε ότι το μυθιστόρημα Το υπουργείο της υπέρτατης ευτυχίας είναι πολιτικό και κοινωνικό. Δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αφού η Αρουντάτι Ρόι είναι ένα πολιτικό ον, αγωνίστρια υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, υπέρ των κατωτέρων τάξεων, υπέρ της ανεξαρτησίας του Κασμίρ, κατά του εθνικισμού, κατά της ρύπανσης του περιβάλλοντος, κατά της παγκοσμιοποίησης, κατά των πυρηνικών όπλων, κατά του νεο-ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ. Η έντονη και διαρκής δράση της είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψή της και την προσαγωγή της σε δικαστήριο. Ίσως γι’ αυτό ρίχνει τα βέλη της εναντίον πολιτικών και στρατιωτικών, αλλά και της κρατικής οντότητας την οποία υπηρετούν. «Η ηλιθιοποίηση της χώρας αύξανε ταχύτητα με ρυθμούς άνευ προηγουμένου. Και μάλιστα χωρίς στρατιωτική κατοχή», γράφει. Επομένως, ο αναγνώστης οφείλει να γνωρίζει πως το παρόν βιβλίο δεν περιέχει μόνο ιστορίες αγάπης και αλτρουισμού, αλλά δείχνει και τους αγώνες των ανθρώπων για καλύτερη ζωή.