Chuck Palahniuk: «Σκαρφίσου κάτι! – Ιστορίες που δεν γίνεται να ξεχάσεις»
Η περίπτωση του συγγραφέα Τσακ Πολάνικ μπορεί να χαρακτηριστεί από μια ιδιαιτερότητα. Ή θα τον λατρέψεις, με αποτέλεσμα να κυνηγάς την κάθε καινούργια έκδοσή του, ή θα τον σιχαθείς, προσπαθώντας –εις μάτην –να ξεχάσεις τις όποιες σελίδες κατάφερες να διαβάσεις από κάποιο απ’ τα βιβλία του. Και λέμε εις μάτην διότι με το που θα πέφτει το μάτι σου σε κάποιο βιβλίο του, αίφνης θα σου βγαίνει εκείνη η όποια δυσανεξία σού δημιουργήθηκε στην πρώτη ανάγνωσή του. Αν ανήκεις, δε, σε εκείνους που άντεξαν οριακά το Fight Club και θέλησαν να προχωρήσουν στον Πνιγμό ή στον Επιζώντα, ή ακόμα και στο Είμαστε όλοι στοιχειωμένοι, αλλά δεν τα άντεξαν, τότε παράτα τα. Σίγουρα δεν θα αντέξεις και το Σκαρφίσου κάτι! – Ιστορίες που δεν γίνεται να ξεχάσεις. Αν πάλι θες να πρωτογνωρίσεις και να βουτήξεις απευθείας στα βαθιά του πολανικού κόσμου, τότε έχεις κάνει την καλύτερη επιλογή με το Σκαρφίσου κάτι! – και θα ανταμειφθείς γι’ αυτό, με έναν τρόπο που μόνο ο Πολάνικ ξέρει να ανταμείβει.
Το βιβλίο Make Something Up: Stories You Can’t Unread πρωτοεκδόθηκε το 2015 από τις Εκδόσεις Doubleday και οι Εκδόσεις Αίολος το παρουσιάζουν στην ελληνική, σε εξαιρετική μετάφραση του Παναγιώτη Τομαρά και επιμέλεια της Στέλλας Πεκιαρίδη. Αποτελείται από 23 πολανικές ιστορίες, γραμμένες σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, κάποιες από αυτές δημοσιευμένες, αλλά πρώτη φορά συγκεντρωμένες από τον συγγραφέα σε έναν τόμο, που θα σε βάλουν άμεσα στη διαδικασία να τις σκεφθείς ξανά και ξανά, μέχρι να βγάλεις το δικό σου συμπέρασμα σχετικά με τα διαμειβόμενα σε αυτές. Δεν είναι μόνο που ολόκληρος ο κόσμος του συγγραφέα, έτσι όπως τον έχουμε γνωρίσει από τα μυθιστορήματά του, περιλαμβάνεται εδώ. Είναι που σε κάποιες περιπτώσεις ιστοριών ο Πολάνικ πάει και παραπέρα. Γεγονός που αποδεικνύει πως κατέχει και τη μικρή φόρμα εξίσου καλά μ’ εκείνη του μυθιστορήματος. Τόσο καλά δε, που η προβληματική του, όσον αφορά την ιδέα της κάθε ιστορίας, καταφέρνει να επεκταθεί περαιτέρω των ορίων που φθάνει στα μυθιστορήματά του, με την ίδια ή παρόμοια ιδέα και προβληματική.
Αποτελεί πρόκληση η ανάλυση της κάθε ιστορίας ξεχωριστά, πλην όμως ο χώρος μιας κριτικής παρουσίασης δεν το επιτρέπει. Περιοριζόμαστε, λοιπόν, στα βασικά.
23 ιστορίες, δοσμένες με το γνωστό transgressive ύφος και γλώσσα του συγγραφέα. Όλοι σχεδόν οι χαρακτήρες που παρελαύνουν είναι μονοδιάστατοι, γεγονός που βοηθάει να αναδειχθεί ακόμα καλύτερα το transgressive στιλ γραφής. Η παραβατικότητα των ιστοριών φθάνει πλέον σε δυσθεώρητα ύψη. Η γλώσσα από απλή λογοτεχνική καταλήγει σε περιπτώσεις, ανάλογα, να απολέσει την όποια λογοτεχνικότητά της, προς επίρρωσιν της αφήγησης και κατ’ επέκταση του νοήματος.
Ήρωες όλοι οι περιθωριακοί, παραβατικοί, αντικοινωνικοί, ψυχικά διαταραγμένοι, συναισθηματικά ανάπηροι, εκείνοι που συστήνουν την ανάποδη των πραγμάτων. Και πάλι όλοι αυτοί βιώνουν μια εναλλακτική πραγματικότητα μέσα στην πραγματικότητα, συστήνοντάς την. Όλοι αυτοί που ψάχνουν τόπο να σταθούν μέσα σε έναν κόσμο που καταβάλλει προσπάθεια να τους εν-τάξει δίχως να τους κατανοεί. Χαρακτήρες που παρά την παραδοξότητά τους ψάχνουν, βρίσκουν, ανακαλύπτουν μια ρωγμή που θα τους οδηγήσει στην αναγνώριση της ταυτότητας, όσο σκληρή κι αν είναι αυτή, αλλά και θα αναδείξει, πέραν της διαφορετικότητάς τους, τη σκληρότητα της «πραγματικής πραγματικότητας», απογυμνώνοντας έτσι μια αλήθεια δυστοπική για μας τους ίδιους, τους αναγνώστες, που θέλουμε να λογιζόμαστε τουλάχιστον politically correct. Πολλοί έγραψαν πως αυτά τα σχήματα φανερώνουν τη μισανθρωπία του συγγραφέα. Παραβλέπουν όμως πως ο Πολάνικ γράφει για την ανάποδη των πραγμάτων. Κι από αυτή την οπτική οδηγούμαστε σε εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα. Περισσότερο αναδεικνύεται έτσι η βαθιά αγάπη του για τον Άνθρωπο· τον οποιονδήποτε άνθρωπο, μα κυρίως εκείνον που η μετανεωτερικότητα αγκομαχά να τον καταπιεί, δίχως να καταφέρνει να τον χωνέψει.
«Όπως και να ’ναι, εδώ έχουμε έναν συναρπαστικό Πολάνικ, στο ζενίθ των δυνατοτήτων του, που μας προκαλεί συνεχώς με το όλο σχήμα των ιστοριών του να δούμε μέσα από τη βία, τον τρόμο, το πάθος, τον πανικό, τον φόβο, το παράδοξο, αλλά και το επιμέρους χαριτωμένο των ιστοριών του, τη ζωή αλλιώς.»
Αναγκαστικά θα σταθούμε σε κάποιες ιστορίες, χωρίς να είναι και οι μοναδικές που ξεχωρίζουμε. Στην «Εξερευνητική αποστολή», όπου εμφανίζεται και ο πρωταγωνιστής του Fight Club Τάιλερ Ντάρντεν, έχουμε την αναζήτηση του πατέρα – κάτι που ίσως εξηγεί καλύτερα και την ψυχοσύνθεση του ήρωα Ντάρντεν, όπως αυτός παρουσιάζεται στα δύο Fight Club, στο μυθιστόρημα και στο κόμικ. Πρόκειται για τη μοναδική ιστορία που δεν εξελίσσεται στη σύγχρονη εποχή και ούτε στην Αμερική, αλλά στο Αμβούργο πολλών δεκαετιών πίσω. Πρόκειται για βαθύ θεολογικό κείμενο, που στηρίζεται στη συγχώρεση – καίτοι δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά. Το «Τάσεις», που αποτελεί και το μεγαλύτερο κείμενο της συλλογής (περίπου 80 σελίδες), όπου η Μίντι συλλέγει από εγκυμοσύνες αυτοκίνητα Πόρσε ενώ ο Κέβιν, ο υπαίτιος αυτών των εγκυμοσυνών, καταλήγει σε ένα άσυλο επαναπροσδιορισμού φύλου, προκειμένου να βγάλει λεφτά και να κλεφτεί με τη Μίντι, αφού είναι και οι δυο τους ανήλικοι ακόμα. Οι «Τηλεφωνικές πωλήσεις», που αναδεικνύουν το πρόβλημα αλλά και το αποτέλεσμα της μάσκας προκειμένου το άτομο να αναδειχθεί στον περίγυρό του. Το «Γιατί ο μυρμηγκοφάγος δεν πάτησε ποτέ στο φεγγάρι», όπου φαίνονται τα αποτελέσματα του bullying και το πώς μπορεί να καταστραφεί μια διάνοια. Για να μην αναφερθούμε και στα υπόλοιπα διηγήματα με πρωταγωνιστές διάφορα ζώα, που κάλλιστα θα μπορούσαν να είναι άνθρωποι, και αναδεικνύονται ζητήματα οικογένειας, κοινωνικής ανάδειξης, καπιταλισμού, επαγγελματικής επιτυχίας κ.λπ. Διόλου τυχαία ο συγγραφέας τοποθετεί ζώα ως ήρωες σε αυτά τα διηγήματα. Σαφώς και θα μπορούσαν να είναι άνθρωποι. Πλην όμως οι ιστορίες τους δεν υπακούν άμεσα και στην ολότητά τους στο transgressive ύφος του. Μόνο η κατάληξη των ηρώων αυτών μέσα στις ιστορίες μπορεί να τους εντάξει σε αυτό το ύφος. Κι αυτό έχει να κάνει περισσότερο με τα κοινωνικά status και δεδομένα που υπάρχουν στην Αμερική.
Όπως και να ’ναι, εδώ έχουμε έναν συναρπαστικό Πολάνικ, στο ζενίθ των δυνατοτήτων του, που μας προκαλεί συνεχώς με το όλο σχήμα των ιστοριών του να δούμε μέσα από τη βία, τον τρόμο, το πάθος, τον πανικό, τον φόβο, το παράδοξο, αλλά και το επιμέρους χαριτωμένο των ιστοριών του, τη ζωή αλλιώς.
Σκαρφίσου κάτι! – Ιστορίες που δεν γίνεται να ξεχάσεις
Τσακ Πολάνικ
μετάφραση: Παναγιώτης Τομαράς
επιμέλεια: Στέλλα Πεκιαρίδη
Αίολος
440 σελ.
ISBN 978-960-521-275-9
Τιμή €17,94
