Andrea Camilleri: «Η εξαφάνιση της Λάουρα»

Χωρίς τη συνδρομή του διάσημου αστυνομικού του, Μονταλμπάνο, προσπαθεί να λύσει το μυστήριο της εξαφάνισης της Λάουρα ο Αντρέα Καμιλέρι στο ομότιτλο βιβλίο του, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Ελλάδα από τα Ελληνικά Γράμματα. Στο μυθιστόρημα αυτό, υπεύθυνος είναι ένας άλλος αστυνομικός, ο επιθεωρητής Μαουρίτσι, με τις δικές του ιδιορρυθμίες, αποφασισμένος όμως και αυτός να βρει την αλήθεια.

Από την αρχή που δηλώνεται η εξαφάνιση της Λάουρα Γκαράουντο από τον σύζυγό της, τα πράγματα δείχνουν παράξενα. Εξάλλου, δεν πρόκειται για ένα τυχαίο ζευγάρι. Ο σύζυγος, Ματία Τοντίνι, είναι διάσημος συγγραφέας, η Λάουρα δείχνει να έχει ιδιαίτερα πολλά ταλέντα. Μάλιστα, λίγο πριν από την εξαφάνισή της, κόντευε να ολοκληρώσει το πρώτο της μυθιστόρημα.

«Διαφημιστικό κόλπο, λίγο πριν την έκδοση του βιβλίου;» Θα αναρωτηθεί η εφημερίδα της Ρώμης. Ο επιθεωρητής όμως έχει διαφορετική γνώμη, διαπιστώνοντας την απελπισία του συζύγου, ο οποίος περνάει τη γυναίκα του πάνω από δύο δεκαετίες σε χρόνια. Αυτό για το οποίο δεν είναι σίγουρος, είναι για το αν πρόκειται για εθελούσια εξαφάνιση ή για απαγωγή.

Με όποιον κοντινό της και να μιλήσει αναφέρονται όλοι στον «Λίβα», μια έκφραση δική της, ο οποίος την επηρέαζε ανά τακτά χρονικά διαστήματα, αφήνοντάς την ανήμπορη στο κρεβάτι. «Ξέρεις γιατί φυσάει πάνω σου ο Λίβας; Γιατί είσαι η έρημος. Πριν προλάβουν να χαραχτούν ίχνη πάνω στο κορμί σου, ο άνεμος τα σβήνει», της είχε πει ένας από τους εραστές της, όταν τον παράτησε. Ο «Λίβας» την είχε πιάσει και πάλι, λίγο πριν από την εξαφάνισή της.

Ο συγγραφέας χτίζει σιγά σιγά τον χαρακτήρα της Λάουρα χρησιμοποιώντας τις καταθέσεις στον αστυνομικό, δημοσιεύματα στην εφημερίδα, αποκόμματα από γράμματα που έλαβε, δικές της σημειώσεις, μικρά περιστατικά από το παρελθόν, αποσπάσματα από ένα θεατρικό έργο. Σε κάθε κεφάλαιο μαθαίνουμε κάτι ακόμα για τη Λάουρα. Κάτι που μπορεί να ανατρέπει όσα ξέραμε. Είναι γενναιόδωρη ή σπάταλη, ταλαντούχα ή εγωίστρια, τεμπέλα ή εργατική, ερωτευμένη με τον άντρα της ή εκμεταλλεύεται τη φήμη και την περιουσία του, αισθησιακή ή νυμφομανής; Σίγουρα, όμως, είναι πανέμορφη και μπορεί να σαγηνεύσει όποιον άντρα θελήσει, κάτι που συμβαίνει από όταν ήταν μικρή.

Οι φανατικοί αναγνώστες του Αντρέα Καμιλέρι θα βρεθούν με ένα πολύ διαφορετικό βιβλίο στα χέρια τους, εξίσου όμως αριστοτεχνικά γραμμένο από τον μετρ του ιταλικού αστυνομικού μυθιστορήματος.

Η προσωπικότητα των ανθρώπων που την περιβάλλουν δεν ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον συγγραφέα, παρά μόνο σε ό,τι έχει να κάνει με τη Λάουρα. Σαν να πρόκειται για δορυφόρους γύρω της. Δεν μας ενδιαφέρει ποιος είναι στην πραγματικότητα ο σύζυγός της, αλλά μόνο πόσο την αγαπούσε και αν τον αγαπούσε κι αυτή. Αν έχει κάποιον μυστικό κώδικα με τον οποίο προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί του, όπως ο ίδιος πιστεύει, ή αν απλώς θέλει να παρηγορείται με αυτή την ιδέα. Δεν μας ενδιαφέρει στην πραγματικότητα ο χαρακτήρας κανενός από τους φίλους ή τους εραστές της, παρά μόνο στη σχέση τους μαζί της.

Ο επιθεωρητής αμφιταλαντεύεται αν πρέπει να τη συμπαθήσει ή να εκνευριστεί μαζί της, το ίδιο και ο αναγνώστης. Της αρέσει να ταλαιπωρεί όποιον έρχεται σε επαφή μαζί της ή έχει πέσει θύμα εγκλήματος;

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο χαρακτήρας του επιθεωρητή Μαουρίτσι. Μπορεί να μην είναι ο διάσημος Μονταλμπάνο, αλλά και αυτός έχει τις δικές του μεθόδους για να ανακαλύψει την αλήθεια, μεθόδους που δεν ταιριάζουν πάντα με τους προϊσταμένους του.

Στην αφήγηση, ως κομβικό σημείο επανέρχεται η διατριβή της Λάουρα στην ιστορία της τέχνης. Μια διατριβή που άφησε εντυπωσιασμένο τον καθηγητή της, με μια παρατήρηση που πρώτη έκανε σε τοιχογραφία του Φρα Αντζέλικο σε σχέση με το απλωμένο χέρι της Μαρίας της Μαγδαληνής προς τον Ιησού, μετά την Ανάσταση. Μια παρατήρηση η οποία αργότερα φαίνεται να αποδεικνύεται και από τα Απόκρυφα Ευαγγέλια. Έχει άραγε κάποια σχέση η εξαφάνισή της με την τέχνη; Έχει με εκείνη τη διατριβή; Άλλο ένα μυστήριο το οποίο θα προσπαθήσει να εξιχνιάσει ο επιθεωρητής Μαουρίτσι.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πολύ τον ζωντανό διάλογο, μικρές προτάσεις, μικρά κεφάλαια. Δεν χρειάζονται αναλυτικές περιγραφές. Ο χαρακτήρας της Λάουρα χτίζεται σαν με ψηφίδες. Ο παρατημένος εραστής τής εύχεται: «Σου εύχομαι όχι να βρεις την ευτυχία, αλλά να γίνει ένα θαύμα και στην έρημό σου να βρεθεί μια όαση». Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης μαθαίνει τι έχει συμβεί στη Λάουρα, έστω κι αν δεν το μαθαίνουν όλοι όσοι ενδιαφέρονται γι’ αυτήν. Άραγε, όμως, έχει βρει την όαση;

Camilleri Οι φανατικοί αναγνώστες του Αντρέα Καμιλέρι θα βρεθούν με ένα πολύ διαφορετικό βιβλίο στα χέρια τους, εξίσου όμως αριστοτεχνικά γραμμένο από τον μετρ του ιταλικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Στη σημείωση του τέλους, θα γράψει: «Ελπίζω ότι, φτάνοντας στο τέλος, ο αναγνώστης θα έχει αντιληφθεί ότι αυτό το σύντομο μυθιστόρημα δεν επιδιώκει να είναι αστυνομικό αφήγημα για την εξαφάνιση μιας νεαρής γυναίκας, αλλά μια απόπειρα να ζωγραφιστεί, με απλά μέσα, ένα γυναικείο πορτρέτο περίπλοκο, αλλά όχι και τόσο ασυνήθιστο όπως ίσως φαίνεται εκ πρώτης όψεως». Ούτως ή άλλως, το έργο αυτό έχει τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά ενός αστυνομικού μυθιστορήματος. Εξάλλου, συνήθως η λύση του μυστηρίου βρίσκεται στον χαρακτήρα του ίδιου του θύματος. Κι εδώ ο αναγνώστης θα πρέπει να κατανοήσει τον χαρακτήρα της Λάουρα, για να συλλάβει τι ακριβώς έχει συμβεί.