Jane Austin: «Σάντιτον»
Η Τζέιν Ώστιν άρχισε να γράφει το μυθιστόρημα με τον τίτλο Σάντιντον τον Ιανουάριο του 1817 και σταμάτησε στα δώδεκα κεφάλαια, λόγω επιδείνωσης της υγείας της και του θανάτου της, τελικά, τον Απρίλιο του ίδιου έτους. Αρχικός τίτλος του έργου ήταν Τα αδέλφια, αλλά αργότερα του έδωσε τον τίτλο Σάντιτον. Το Σάντιτον, ημιτελές, πρωτοδημοσιεύτηκε το 1925.
Κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος είναι η Σάρλοτ Χέιγουντ, η μεγαλύτερη από τις κόρες της μεγάλης οικογένειας Χέιγουντ, ενός τζέντλεμαν από το Ουίλινγκτον του ανατολικού Σάσσεξ.
Η ιστορία αρχίζει όταν η άμαξα του ζεύγους Πάρκερ ανατρέπεται σε έναν λόφο κοντά στο σπίτι του κ. Χέιγουντ, ο κ. Πάρκερ τραυματίζεται στο πόδι και η άμαξα χρειάζεται επισκευές. Αυτοί οι λόγοι υποχρεώνουν τους Πάρκερ να δεχτούν τη φιλοξενία των Χέιγουντ για ένα δεκαπενθήμερο. Στο διάστημα αυτό, ο κ. Πάρκερ μιλάει με ενθουσιασμό για το Σάντιτον, μια πόλη που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν ένα μικρό και άσημο ψαροχώρι, το οποίο με τη βοήθεια της συνεργάτιδας στις επιχειρήσεις του λαίδης Ντέναμ, ελπίζει να μεταμορφώσει σε μοντέρνο παραθαλάσσιο θέρετρο. Ο κ. Πάρκερ έχει τεράστιο ενθουσιασμό και μεγάλα σχέδια για τον εκσυγχρονισμό του Σάντιτον, γι’ αυτό έχτισε σπίτι κοντά στην ακτή για τον εαυτό του και την οικογένειά του. Μετά την επισκευή της άμαξας και εφόσον η κατάσταση του ποδιού βελτιώθηκε, οι Πάρκερ επιστρέφουν στο Σάντιτον, φέρνοντας μαζί τους τη Σάρλοτ Χέιγουντ, να τη φιλοξενήσουν για τις καλοκαιρινές διακοπές ως ανταπόδοση της φιλοξενίας τους από τους Χέιγουντ.
Η Σάρλοτ στο Σάντιντον γνωρίζει ενδιαφέροντες ανθρώπους, ανάμεσά τους και τη λαίδη Ντέναμ, μια γυναίκα δύο φορές χήρα, που κληρονόμησε μια περιουσία από τον πρώτο σύζυγό της και έναν τίτλο από τον δεύτερο. Η λαίδη Ντέναμ ζει με την ανιψιά της Κλάρα Μπρέρετον, μια γλυκιά και όμορφη, αλλά φτωχή, νεαρή κοπέλα.
Στο Σάντιτον ζουν επίσης ο σερ Έντουαρντ Ντέναμ και η αδελφή του Έστερ, ανίψια της λαίδης Ντέναμ από τον δεύτερο σύζυγό της, φτωχά, που όμως παρουσιάζονται ως ευγενείς, λόγω του οικογενειακού τίτλου που διαθέτουν και, φυσικά, προσβλέπουν στην κληρονομιά της λαίδης Ντέναμ. Ο σερ Έντουαρντ είναι ένας κομψός και ωραίος άνδρας, συμφεροντολόγος και καιροσκόπος, που πρέπει να κάνει έναν καλό γάμο για να βολευτεί, γι’ αυτό προσπαθεί να γοητεύσει την Κλάρα, η οποία όμως έχει καταλάβει τους σκοπούς του και τον αποφεύγει συστηματικά. Η Σάρλοτ, ωστόσο, παρατηρεί ότι είναι θαυμάσιος στους τρόπους και στη συναναστροφή και ότι ο τίτλος του σερ δεν τον έχει διαφθείρει(!).
Στο Σάντιντον θα καταφθάσουν οι δύο αδελφές Σούζαν και Νταϊάνα, καθώς και ο μικρότερος αδερφός του κ. Πάρκερ, ο Άρθουρ. Όλοι αυτοί ισχυρίζονται πως είναι ανήλικοι και φιλάσθενοι για να εισπράττουν το οικογενειακό κληροδότημα που αναλογεί στον καθένα. Σκοπός τους είναι να νοικιάσουν κάποιο κατάλυμα και να μείνουν στο Σάντιτον για αρκετές μέρες. Η Σάρλοτ υποπτεύεται ότι η άστατη υγεία της Νταϊάνας Πάρκερ είναι αποκύημα της φαντασίας της και γενικώς η φιλάσθενη κράση των αδελφών Πάρκερ οφείλεται στη φαντασιοπληξία τους και στη μανία τους να ξεχωρίζουν.
Η Νταϊάνα, πάλι, έχει αναλάβει την υποχρέωση να εξασφαλίσει σπίτι για την πλούσια οικογένεια της κυρίας Γκρίφιθς, που έρχεται από τις Δυτικές Ινδίες, αν και δεν έχει ζητηθεί ρητώς η βοήθειά της. Επίσης θέλει να εξασφαλίσει και κατάλυμα για ένα οικοτροφείο θηλέων. Με την άφιξη της κυρίας Γκρίφιθς στο Σάντιτον, γίνεται φανερό ότι η οικογένεια από τις Δυτικές Ινδίες και η σχολική ομάδα των κοριτσιών είναι συνολικά τέσσερις γυναίκες όλες κι όλες. Η κυρία Γκριφιθς, η πλούσια, αλλά φιλάσθενη, νεαρή ανιψιά της, δεσποινίς Λαμπ, και οι δύο δεσποινίδες Μπόουφορτ, ασήμαντες Αγγλιδούλες που προσπαθούν με την πλούσια γκαρνταρόμπα τους να γοητεύσουν τα πλήθη. Σύντομα, η κυρία Ντέναμ καλεί την κυρία Γκρίφιθς να γνωρίσει στη δεσποινίδα Λαμπ τον σερ Έντουαρντ με σκοπό τον γάμο. Απροσδόκητα καταφθάνει στο Σάντιτον και ο μεγαλύτερος αδελφός του κυρίου Πάρκερ, ο Σίντνεϊ Πάρκερ, ο οποίος θα μείνει στη πόλη για λίγες μέρες, όπου θα συναντήσει δύο φίλους του. Ο Σίντνεϊ Πάρκερ είναι περίπου 27 ή 28 ετών και η Σάρλοτ τον βρίσκει πολύ όμορφο και κομψό.
Ασκεί κριτική σ’ αυτή την ξεπεσμένη κοινωνία που για να επιβιώσει προσβλέπει σε κληρονομιά ή προίκα, που είναι γεμάτη αλαζονεία και τίτλους χωρίς οικονομικό αντίκρισμα, που υποκρίνονται τους άρρωστους στο σώμα ενώ είναι άρρωστοι στη νοοτροπία.
Το δωδέκατο κεφάλαιο τελειώνει με την επίσκεψη της κυρίας Πάρκερ και της Σάρλοτ στο σπίτι της κυρίας Ντέναμ, όπου η Σάρλοτ, σε μια βόλτα στον κήπο, πέφτει πάνω στην Κλάρα Μπρέρετον και τον σερ Έντουαρντ (που τον προξενεύουν με την Λαμπ) σε μυστικό ραντεβού. Επιστρέφοντας στο σπίτι, παρατηρεί ότι ένα μεγάλο πορτρέτο του σερ Χένρυ Ντέναμ κρέμεται πάνω από το τζάκι, ενώ ο πρώτος σύζυγος της λαίδης Ντέναμ, από τον οποίο κληρονόμησε την έπαυλη και όλη την περιουσία, έχει μόνο μια μικρογραφία στη γωνία. Στοιχείο που μας οδηγεί να σκεφτούμε ότι ο τίτλος μπορεί να φέρει πλούτη, τα πλούτη όμως δεν φέρνουν τίτλο. Κάπως έτσι τελειώνει το ημιτελές πολυφωνικό μυθιστόρημα.
Θα μείνουμε με την απορία αν οι αδέκαροι λόρδοι θα αποκτήσουν την πολύφερνη νύφη και θα λύσουν το οικονομικό πρόβλημα της ζωής τους. Αν οι ασήμαντες δεσποινίδες θα «γαντζώσουν» κανέναν γαμπρό για να επιβιώσουν και αυτές, αν όλοι αυτοί που καταφθάνουν στο Σάντιντον θα κάνουνε την τύχη τους, τελικά, ή αν με άλλη κοπέλα θα κάνουνε την τύχη τους και με άλλη θα κάνουνε βόλτες στο πάρκο.
Αν μετρήσουμε τους νεαρούς άντρες και τις νεαρές γυναίκες, θα δούμε ότι υπάρχει μια ισοδυναμία στα φύλα, πράγμα που σημαίνει πως η Ώστιν σκεφτόταν να τους ζευγαρώσει, αλλά δεν ξέρουμε πώς. Το σίγουρο είναι πως ασκεί κριτική σ’ αυτή την ξεπεσμένη κοινωνία που για να επιβιώσει προσβλέπει σε κληρονομιά ή προίκα, που είναι γεμάτη αλαζονεία και τίτλους χωρίς οικονομικό αντίκρισμα, που υποκρίνονται τους άρρωστους στο σώμα ενώ είναι άρρωστοι στη νοοτροπία, που λανσάρονται σαν προϊόντα ενός κόσμου χωρίς βαθύτερες αξίες, με όπλα τη γοητεία, την εκζήτηση, τα ωραία κοστούμια και φορέματα, όλα επιστρατευμένα στον ιερό σκοπό, τον καλό γάμο. Μια κοινωνία υποκρισίας, που η Ώστιν αντιμετωπίζει κωμικά αλλά και ρεαλιστικά. Η ίδια παρέμεινε ανύπαντρη, επειδή η θέση της ήταν να προχωρήσει κανείς σε γάμο μόνο αν υπάρχει αγάπη.
Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα, η μετάφραση είναι καλή, ο συνοδευτικός πίνακας σημειώσεων παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες και το χρονολόγιο χρήσιμο, στο οποίο μπορούμε να επισημάνουμε πολλά βιογραφικά στοιχεία της συγγραφέως που έχουν περάσει στο έργο.
Σάντιτον
Τζέιν Ώστιν
Μετάφραση: Λαμπριάνα Οικονόμου
Κοβάλτιο
160 σελ.
ISBN 978-618-82781-3-4
Τιμή: €13,25
