Jens Lapidus: «Στοκχόλμη»
Σχέσεις αγάπης και μίσους μάλλον συνδέουν τον συγγραφέα Jens Lapidus με τη γενέθλια πόλη του, τη Στοκχόλμη, μια και πρωταγωνιστεί και στο τελευταίο του βιβλίο, ύστερα από την τριλογία του «Στοκχόλμη νουάρ». Πρόκειται όμως για μια μαύρη Στοκχόλμη, μια και στον τίτλο του τελευταίου του βιβλίου μπορεί να μη συνοδεύεται από τη λέξη «νουάρ», το όνομα όμως αναγράφεται διαγραμμένο.
Το βιβλίο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Γρηγόρη Κονδύλη, ξεκινάει με έναν ήρωα που καθόλου δεν θα μας απασχολήσει στη συνέχεια του βιβλίου. Είναι όμως αυτός που θα κάνει μια ανακάλυψη η οποία αποτελεί τον κορμό όλης της ιστορίας. Ένστολος φύλακας, θα κληθεί να ελέγξει ένα σπίτι όπου χτυπάει ο συναγερμός για να βρεθεί μπροστά σε ένα πτώμα και στη συνέχεια σε έναν νεαρό μισοπεθαμένο από τροχαίο κοντά στο σπίτι.
Από το δεύτερο κεφάλαιο το πτώμα και ό,τι συνέβη στο πρώτο κεφάλαιο δεν φαίνεται να έχουν σημασία, καθώς ο συγγραφέας αρχίζει να μας συστήνει τους κεντρικούς του ήρωες. Τον Νίκολα, ο οποίος ετοιμάζεται να βγει από το αναμορφωτήριο με σκέψεις όχι και τόσο καθαρές, τον θείο του Τέντι, αποφυλακισμένο πρώην γκάγκστερ, που κάθισε στη φυλακή όχι και λίγα χρόνια, την Έμελι, πολλά υποσχόμενη δικηγόρο εταιρειών. Ενδιάμεσα παρεμβάλλει κεφάλαια που δεν φαίνονται να συνδέονται με τους χαρακτήρες. Απομαγνητοφώνηση από αστυνομικές ανακρίσεις από τον Ματς Εμάνουελσον, οποίος δείχνει ότι θα έκανε τα πάντα προκειμένου να μη βρεθεί σε ένα κελί πίσω από κλειδωμένες πόρτες, μιας και έχει βιώσει μια απαγωγή όπου κρατήθηκε φυλακισμένος σε ένα καρφωμένο κιβώτιο και στη συνέχεια βασανίστηκε σκληρά.
Οι ήρωες αναγκάζονται να κινηθούν διαφορετικά από τις αρχικές αποφάσεις τους. Ο Νίκολα, ο οποίος με τίποτα δεν θέλει να ξαναβρεθεί φυλακισμένος, φαίνεται σαν να κάνει οτιδήποτε για να βρεθεί αυτή τη φορά σε μια κανονική φυλακή. Ο Τέντι, ο οποίος έχει αποχωρήσει από οτιδήποτε παράνομο, αρχίζει και πάλι να κινείται στα όρια της παρανομίας, έστω κι αν θα μπορούσε να δικαιολογήσει τις πράξεις του, στον κόσμο του όμως ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Η Έμελι, η οποία το μόνο που ήθελε ήταν να γίνει μια επιτυχημένη δικηγόρος εταιρειών και να συναλλάσσεται με μεγαλοστελέχη, αναλαμβάνει κρυφά από το γραφείο της την υπεράσπιση του νεαρού γιου του νεκρού Ματς Εμάνουελσον, ο οποίος κατηγορείται για τον φόνο του ατόμου του πρώτου κεφαλαίου, που δεν έχει αναγνωριστεί. Ενώ η Έμελι συχνάζει στα ποινικά δικαστήρια, κάτι που της έχει απαγορεύσει η εταιρεία της, συγχρόνως προσπαθεί να ακολουθήσει και τη συμβουλή της φίλης της. «Είναι οι κοινωνικές δεξιότητες που μετράνε στο τέλος. Το να είσαι αγαπητή, να αρέσεις. Να είσαι ένας από την παρέα στην εταιρεία». Η σύγχυση αυτή και οι ατελείωτες ώρες εργασίας είναι αυτές που τη σπρώχνουν να παίρνει όλο και πιο πολλά χάπια για να αντέξει την πίεση.
Ο συγγραφέας είναι φανερό ότι γνωρίζει πώς να κρατήσει σε αγωνία τον αναγνώστη σε ένα βιβλίο που εκτυλίσσεται συχνά σαν γκανγκστερική ταινία και τελειώνει αφήνοντας ζητήματα ανοιχτά για μία ακόμη συνέχεια.
Οι ήρωες κινούνται σε μια Στοκχόλμη πολύ διαφορετική από τη Στοκχόλμη της τάξης που μπορεί να φαντάζεται ο Έλληνας αναγνώστης. Ο συγγραφέας, συνήγορος υπεράσπισης ο οποίος έχει εκπροσωπήσει μερικούς από τους πιο σκληρούς εγκληματίες της χώρας του, μεταφέρει το κλίμα της Στοκχόλμης των εγκληματιών στο βιβλίο του. Μιας Στοκχόλμης που βυθίζεται στην παρανομία και τις κοινωνικές αδικίες, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ίσως το δεύτερο οδηγεί στο πρώτο. «Η νέα Στοκχόλμη. Η πόλη που κάποτε τουλάχιστον το πάλευε. Ξεπουλημένη. Χάλια δρόμοι και μουντζουρωμένοι από πάσης φύσεως συνθήματα σταθμοί του μετρό. Όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα κινούνταν με τις εταιρείες ταξί, των οποίων την εφαρμογή είχαν στο κινητό τους. Ακόμα και στα μακρινά προάστια οι τιμές των κατοικιών έφταναν σε αστρονομικά ποσά –αλλά για να μπορείς να χρωστάς μια ζωή ένα δάνειο έπρεπε να είσαι αποδεκτός από την τράπεζα– και οι ελάχιστοι που έμεναν στο νοίκι ξεπουλιόνταν σε μαύρες δημοπρασίες από εγκληματικά δίκτυα... Η νέα Στοκχόλμη, εκεί που οι διαχωριστικές γραμμές ήταν πολύ σαφείς, σαν να τις είχε χαράξει κάποιος με βελόνα σύριγγας πάνω στον χάρτη της πόλης».
«Τα τελευταία χρόνια τα εγκλήματα απάτης αυξάνονταν με μεγαλύτερη ταχύτητα απ’ ό,τι εξαπλωνόταν η μόδα στη Στοκχόλμη. Κλοπές ταυτοτήτων, βοηθήματα και επιδόματα ανεργίας σε ανύπαρκτα άτομα με ανύπαρκτες αναπηρίες και άλλες ευφάνταστες κοινωνικές παροχές. Πλαστά τιμολόγια για μερικά χιλιάρικα, τα οποία ο επιχειρηματίας πλήρωνε χωρίς δεύτερη σκέψη». Φαίνεται ότι παρόμοια εγκλήματα απάτης, τα οποία στην Ελλάδα διαβάζουμε τακτικά σε εφημερίδες και νομίζουμε ότι μόνο εμείς σκεφτήκαμε βοηθήματα σε τυφλούς που βλέπουν μια χαρά, αφορούν όλο τον σύγχρονο ευρωπαϊκό κόσμο. Και είναι αυτά τα εγκλήματα απάτης στα οποία μπλέκει, με τον υπόκοσμο, ο Ματς Εμάνουελσον, τζογαδόρος και λάτρης των αριθμών, ο οποίος εξαιτίας του πάθους του για τζόγο βρίσκεται υποχρεωμένος να περάσει στη χρηματιστηριακή παρανομία, όπου διαπιστώνει ότι διαθέτει ένα εξαιρετικό ταλέντο.
Ένα ταλέντο που θα τον οδηγήσει σε γνωριμία με μεγάλα κεφάλια και από εκεί θα βρεθεί, άθελά του, κάτοχος ενός πολύ χειρότερου μυστικού. Ενός μυστικού που θα τον οδηγήσει φυλακισμένο σε ένα κιβώτιο και στη συνέχεια σε πλήρη καταστροφή.
Ο Jens Lapidus περιγράφει παραστατικότατα έναν κοινωνικό ιστό που σαπίζει, χαρακτήρες του υποκόσμου, πλούσιους που κινούν τα νήματα. «Ο άνθρωπος που φημολογούνταν πως με τα τσιγάρα, την κόκα, το παράνομο αλκοόλ και το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος είχε κερδίσει πολύ περισσότερο χρήμα από όλους τους προκατόχους του στη Στοκχόλμη. Ο άνθρωπος που δεν έβρισκες ούτε μια φωτογραφία του στο διαδίκτυο».
Ο κόσμος της φυλακής, μια επεισοδιακή απόδραση, ο τρόπος που ξανασυναντάς έναν παλιό φίλο –«Αγκαλιάστηκαν σαν άντρες: ανοιχτή αγκαλιά, χτυπήματα στην πλάτη, με προσοχή ωστόσο να μη δείχνουν μεγάλη οικειότητα»– παρουσιάζονται ολοζώντανα στα μάτια του αναγνώστη, ενώ το μυστήριο διαρκώς περιπλέκεται και τίποτα δεν φαίνεται ξεκάθαρο. Κάθε στοιχείο οδηγεί σε κάτι ακόμα πιο περίπλοκο, ενώ η Έμελι και ο Τέντι, οι οποίοι μας έχουν συστηθεί από προηγούμενο βιβλίο του Lapidus, προσπαθούν να ξεκαθαρίσουν τόσο την κατάσταση όσο και τα αισθήματα που τρέφουν ο ένας για τον άλλον.
Το βιβλίο κυλάει γρήγορα, παρά τις 650 σελίδες του, με ένα υποδόριο χιούμορ που σατιρίζει όχι μόνο την πόλη αλλά και τους Σουηδούς, όπως όταν αναφέρεται στο μνημείο του Ραούλ Βάλεμπεργ, ο οποίος είναι συμπαθητικός μιας και είναι «Από τις λίγες φορές που κάποιος Σουηδός έκανε κάτι διαφορετικό από το να στέκει παράμερα και να γκρινιάζει στον υπόλοιπο κόσμο».
Ο συγγραφέας είναι φανερό ότι γνωρίζει πώς να κρατήσει σε αγωνία τον αναγνώστη σε ένα βιβλίο που εκτυλίσσεται συχνά σαν γκανγκστερική ταινία και τελειώνει αφήνοντας ζητήματα ανοιχτά για μία ακόμη συνέχεια.
Στοκχόλμη
Γενς Λαπίντους
Μετάφραση: Γρηγόρης Κονδύλης
Μεταίχμιο
660 σελ.
ISBN 978-618-03-0855-6
Τιμή: €19,90
