Viveca Sten: «Κάτω απ’ τα ήσυχα νερά»
Μιζέρια, απληστία, μίσος κι εκδίκηση
Η Άγκαθα Κρίστι, η «μεγάλη κυρία» του εγκλήματος, όπως την είχαν χαρακτηρίσει εν ζωή ακόμα, δεν είναι πια του συρμού, μολονότι τα βιβλία της εξακολουθούν να διαβάζονται και να ξαναδιαβάζονται από τις νέες γενιές αναγνωστών. Σήμερα είναι στη μόδα οι Σκανδιναβοί αστυνομικοί συγγραφείς οι οποίοι αφηγούνται ιστορίες με ψυχοπαθείς και κατά συρροήν δολοφόνους ή ασχολούνται με άτομα επιρρεπή στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά. Πάντως, ορισμένοι από αυτούς, μαζί με τα άλλα περίεργα κοινωνικά φαινόμενα με τα οποία καταπιάνονται, στα βιβλία τους περιγράφουν την πραγματική ζωή στις χώρες τους και δίνουν έμφαση στις ενδοοικογενειακές σχέσεις.
Αυτό κάνει και η Βίβεκα Στεν (Στοκχόλμη, 1959), η οποία δεν μιλάει για διαταραγμένα άτομα ούτε για ακραίες καταστάσεις που βιώνουν οι ήρωές της, αλλά για κανονικούς ανθρώπους και για θέματα που αφορούν την καθημερινότητα. Το μυθιστόρημά της Κάτω απ’ τα ήσυχα νερά εκδόθηκε το 2008 και είναι το πρώτο μιας σειράς αστυνομικών βιβλίων που διαδραματίζονται στο νησί Σαντχάμν που βρίσκεται στο αρχιπέλαγος της Στοκχόλμης (η ίδια ζει στη Στοκχόλμη και στο συγκεκριμένο νησί). Μολονότι η συγγραφέας αποφεύγει να μιμηθεί τους συμπατριώτες της, οι οποίοι έχουν βιομηχανοποιήσει την αστυνομική λογοτεχνία, αρχίζει την ιστορία της με έναν πρόλογο, όπως κι εκείνοι, που εισάγει τον αναγνώστη στο θέμα: στα ακίνητα και παγωμένα νερά του αρχιπελάγους ένας άνδρας πνίγεται μ’ ένα σκοινί στον λαιμό. Κάποιος είναι κοντά του, σε μια βάρκα, αλλά αντί να τον βοηθήσει, ρίχνει την άγκυρα που είναι δεμένη στο σκοινί κι ο άνδρας βουλιάζει.
Η κοινωνία του νησιού είναι μικρή, όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, καμιά εξαφάνιση δεν έχει ακουστεί, άρα ο πνιγμένος είναι ξένος και ήρθε από αλλού. Τελικά, μαθαίνουμε πως ο άνδρας λέγεται Κρίστερ και ήταν κάτοικος της Στοκχόλμης. Το ερώτημα είναι: ατύχημα ή αυτοκτονία; Όταν όμως αργότερα βρίσκεται δολοφονημένη σε μια πανσιόν η ξαδέλφη του, η Κίκι, τότε όλοι πιστεύουν πως ο Κρίστερ μπορεί να δολοφονήθηκε κι αυτός. Τα δύο εγκλήματα επιχειρεί να εξιχνιάσει ο υπαστυνόμος Τόμας Αντρέασσον, ο οποίος μέχρι τότε είχε ασχοληθεί με κλοπές σκαφών, φθορές ξένης περιουσίας, χαμένους τουρίστες και εξαφανισμένους εφήβους.
Η Βίβεκα Στεν μιλάει για την καθημερινότητα στη Σουηδία που δεν φαίνεται να είναι ρόδινη για όλους, κι ας νομίζουμε πως συμβαίνει το αντίθετο[…]Υπάρχουν άνθρωποι δυστυχισμένοι και άνθρωποι ευτυχισμένοι.
Οι πρώτοι ήρωες που συναντάει ο αναγνώστης είναι η Νόρα και ο σύζυγός της ο Χένρικ – ο υπαστυνόμος τυγχάνει νονός του γιου τους. Σύντομα μαθαίνουμε πως ο Κρίστερ και η Κίκι δεν πέρασαν ευτυχισμένα παιδικά χρόνια, ενώ η ζωή τους ως ενηλίκων ήταν πολύ μίζερη: αμφότεροι είχαν ανάγκη από χρήματα για να τη βελτιώσουν, μάλιστα η Κίκι πήγε στην Κω για να κάνει φτηνές διακοπές στον ελληνικό παράδεισο, όπως διαβάζουμε, δουλεύοντας ταυτόχρονα ως σερβιτόρα. Επομένως, αν αυτοί οι άνθρωποι βρέθηκαν μπροστά σε μια ευκαιρία ν’ αποκτήσουν χρήματα, είναι επόμενο πως δεν θα την άφηναν να πάει χαμένη. Αυτή η ευκαιρία, ωστόσο, ενδέχεται να τους οδήγησε στον θάνατο.
Η Βίβεκα Στεν μιλάει για την καθημερινότητα στη Σουηδία που δεν φαίνεται να είναι ρόδινη για όλους, κι ας νομίζουμε πως συμβαίνει το αντίθετο. Παράλληλα με την πένθιμη ιστορία των δυο ξαδερφιών διαβάζουμε για την ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή της Νόρας και του Χένρικ, φίλων του Τόμας, ο οποίος πάσχει από κατάθλιψη λόγω οικογενειακών δυσκολιών – μετά τον θάνατο της κόρης τους έχει χωρίσει με τη γυναίκα του. Υπάρχουν άνθρωποι δυστυχισμένοι και άνθρωποι ευτυχισμένοι, δηλαδή. Υποτίθεται πως η χώρα ευημερεί, άρα ευημερούν και οι κάτοικοί της, ωστόσο μαθαίνουμε πως υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν καταφέρνουν να ορθοποδήσουν και ζουν μια στερημένη ζωή, γκρινιάζοντας για τα πάντα. Η δουλειά τους δεν τους αποφέρει τα απαραίτητα έσοδα και αναγκάζονται να πνίγουν τον καημό τους στο αλκοόλ, σ’ ένα μπουκάλι κρασί. Επιπλέον, η έλλειψη χρημάτων αναγκάζει τους ανθρώπους να κλείνονται στο σπίτι τους και να γίνονται μοναχικοί, χωρίς φίλους, χωρίς φιλοδοξίες.
Στην ανάπτυξη του μυθιστορήματος είναι εμφανείς οι επιρροές της Άγκαθα Κρίστι , μόνο που η «βασίλισσα του εγκλήματος» δεν έκανε στα δικά της έργα κοινωνικά σχόλια, δεν μιλούσε για κοινωνικές ανισότητες. Οι δύο γυναίκες συγγραφείς, η Αγγλίδα και η Σουηδέζα, περιγράφουν διαφορετικές κοινωνίες αλλά και διαφορετικές εποχές. Ωστόσο, η πρώτη έχει επηρεάσει τη δεύτερη. Έτσι, η Βίβεκα Στεν βάζει τους ήρωές της να κινούνται σε ένα περιορισμένο μέρος, στο νησί Σαντχάμν, όπως έκανε κι εκείνη (οι χώροι δράσης της ήταν ένα χωριό, ένα ξενοδοχείο, ένας πύργος, ένα τρένο), όπου αναπτύσσονται τα κακοποιά τους ένστικτα. Τα κίνητρα του εγκλήματος βεβαίως παραμένουν πάντα τα ίδια: απληστία από τη μια μεριά, μίσος και εκδίκηση από την άλλη.
Κάτω απ’ τα ήσυχα νερά
Βίβεκα Στεν
Μετάφραση: Νίνα Μπούρη
Πατάκης
492 σελ.
ISBN 978-960-16-6342-5
Τιμή: €18,80
