Arthur Conan Doyle: «Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς»
Ο μύθος του Σέρλοκ Χολμς είναι μέγας όσο και οι αρχετυπικοί μύθοι περί δημιουργίας του κόσμου. Εδώ, περί δημιουργίας ενός κόσμου μυστηρίου και ενός μυαλού δαιμονίου πρόκειται, ικανού να λύνει όσα για την αστυνομία θεωρούνται άλυτα μυστήρια. Δεν είναι τυχαία η ποικιλία των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραλλαγών του ήρωα, όπως δεν είναι τυχαίοι οι διάσημοι ηθοποιοί που ανέλαβαν τον ρόλο. Καλύτερα να πούμε τους δύο ρόλους, εφόσον πάντα πλάι στον Σέρλοκ Χολμς βρίσκεται και ο Γουότσον, ο πολύτιμος βοηθός του και μαθητευόμενός του. Ας μην ξεχάσουμε τη φανερή/αφανή σύνδεση του ήρωα με τον Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ (το Σκυλί των Μπάσκερβιλ, έργο του Ντόιλ) και τον Άντσο πλάι του (Γουότσον), στο περίφημο Όνομα του Ρόδου του Ουμπέρτο Έκο.
Χωμένος πάντα στα βιβλία του, στο σπίτι του, στην Μπέικερ Στριτ, ένα πράγμα του έδινε ικανοποίηση. Η λύση των μυστηρίων: «Το μυαλό μου επαναστατεί στην αποτελμάτωση. Δώσε μου προβλήματα, δώσε μου δουλειά, δώσε μου το πιο δυσνόητο κρυπτογράφημα, την πιο περίπλοκη ανάλυση. Απεχθάνομαι τη βαρετή ρουτίνα της ύπαρξης. Λαχταρώ την πνευματική ανάταση. Γι’ αυτό και διάλεξα το συγκεκριμένο επάγγελμα ή μάλλον το δημιούργησα, διότι είμαι ο μοναδικός στον κόσμο» (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Μετά από μια τέτοια πρόκληση δεν περιμένουμε τίποτα λιγότερο από την πλούσια αδρεναλίνη που θα εξορίσει τη «ρουτίνα της ύπαρξης» και θα δώσει κίνηση στη σκέψη μας.
Στο παρόν βιβλίο ο διάσημος ντετέκτιβ θα αναλάβει να φωτίσει δώδεκα μυστήρια, δώδεκα ενδιαφέρουσες ιστορίες με έξυπνη πλοκή, οι οποίες είχαν δημοσιευτεί για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1892 στο μηνιαίο περιοδικό The Strand Magazine, με γενικό τίτλο Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς.
Ο Χολμς, και πίσω του ο Ντόιλ, θα πει: «Η ζωή μου ολόκληρη είναι μια απελπισμένη προσπάθεια να ξεφύγω από την κοινοτοπία της ύπαρξής μου… Ίσως, τελικά, όλα να είναι μάταια… “Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα – οι πράξεις του είναι το παν”, όπως έγραψε στη Γεωργία Σάνδη ο Γκιστάβ Φλομπέρ».
Ιστορία πρώτη, «Σκάνδαλο στη Βοημία». Από το σπίτι του Χολμς, περνάει ο Γουότσον, μετά από το γαμήλιο ταξίδι του, του οποίου το επίσημο επάγγελμα είναι γιατρός (όπως και του Ντόιλ). Με την πρώτη ματιά ο ντετέκτιβ καταλαβαίνει ότι ο Γουότσον βράχηκε, και ας έχει αλλάξει ρούχα, ότι η σόλα του παπουτσιού του είναι γδαρμένη, ότι έχει κοψίματα στο πόδι και μυρίζει ιώδιο. Λεπτομέρειες αόρατες και αδιάφορες στην επιφάνεια, στήνουν το σκηνικό εκείνο, μέσα στο οποίο θα αναδειχτεί η ιδιαίτερη ικανότητα του Χολμς να παρατηρεί και να οσμίζεται. Η ακτινογραφική ματιά του θα αποδείξει ευθύς αμέσως την ικανότητά της, όταν από ένα σημείωμα που έχει λάβει θα καταλάβει την εταιρεία και τη φίρμα που κατασκευάζει το χαρτί, την εθνικότητα του χαρτιού και του γράφοντος, ενώ από τον τρόπο της σύνθεσης του κειμένου –σύνταξη και λεξιλόγιο– αντιλαμβάνεται ότι ο γράφων πρέπει να είναι Γερμανός. Ό,τι απομένει θα το μάθουν μόλις ο επιστολογράφος τούς επισκεφθεί. Και έφτασε με άμαξα και άλογα· «Τα ρούχα του ήταν τόσο πολυτελή, που θα μπορούσαν στην Αγγλία να χαρακτηριστούν κακόγουστα» (εφόσον οι πραγματικοί ευγενείς δεν επιδεικνύονται με τα καινούρια ρούχα τους). Απαριθμεί τα χαρακτηριστικά του «βάρβαρου» πλούτου στην ενδυμασία του κληρονομικού βασιλιά της Βοημίας, διότι περί αυτού πρόκειται. Και το πρόβλημά του είναι μια διάσημη πριμαντόνα, η Ιρέν Άντλερ, που τον εκβιάζει με μια επικίνδυνη φωτογραφία, στην οποία εικονίζεται μαζί του. Ο βασιλιάς ανησυχεί για το σκάνδαλο που θα ξεσπάσει εν όψει του γάμου του με μια απαιτητική και αυστηρών αρχών πριγκίπισσα του Βορρά. Το δαιμόνιο μυαλό του Χολμς θα βρει την ιδανική λύση, αν και θα καταγοητευθεί από την ωραία πριμαντόνα.
Ωστόσο, από τις λεπτομέρειες, σ’ αυτό το έστω και «αφελές» μυστήριο, ο Ντόιλ θα δώσει πληροφορίες για τους αληθινούς αριστοκράτες που ξέρουν να ντύνονται, να σκέπτονται, να γράφουν, και αυτοί είναι οι Άγγλοι, πιο αριστοκράτες ακόμα και από τους βασιλείς των άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Η σημασία της εμπειρίας –στην Αγγλία αναπτύχθηκε ακόμα και φιλοσοφικά ο Εμπειρισμός– αποδεικνύουν πως δεν είναι τυχαία η θεμελίωση μιας παγκόσμιας αυτοκρατορίας.
Ιστορία δεύτερη, «Η οργάνωση των Κοκκινομάλληδων». Ο Γουότσον επισκέπτεται τον Χολμς και εκεί βρίσκει τον κύριο Ουίλσον, έναν κοκκινομάλλη ηλικιωμένο κύριο. «Για να ανακαλύψουμε παράξενα πράγματα και παράδοξες επιπλοκές, πρέπει ν’ ακολουθήσουμε την ίδια τη ζωή, η οποία είναι πάντα πολύ πιο τολμηρή από κάθε είδους φαντασία» λέει ο Χολμς. Αυτή η ιδέα τίθεται ως βάση. Και ξεκινώντας πάντα από την εξωτερική περιγραφή (ο κύριος Ουίλσον είναι ένας ταλαιπωρημένος και κακοντυμένος άνθρωπος) προχωράει προς τα μέσα για να βρει τις υπόγειες σκέψεις που κινούν τα νήματα στην επιφάνεια. Σαν πονηροί αναγνώστες, όμως, υπολογίζουμε πως τίποτα δεν λέγεται στην τύχη. Και το πιο ασήμαντο, και η πιο αμελητέα λεπτομέρεια συμβάλλει στη λύση. Κι ενώ τα κόκκινα μαλλιά του πελάτη είναι που κάνουν εντύπωση, άλλες λεπτομέρειες δίνουν στον Χολμς να καταλάβει πολλά, για να καταλήξει πως «όσο πιο περίπλοκη είναι μια ιστορία τόσο λιγότερο μυστηριώδης αποδεικνύεται». Ο κοκκινομάλλης κύριος εξαπατήθηκε και παραπλανήθηκε, λόγω των μαλλιών του, και δούλεψε με αυστηρούς κανόνες για μια εταιρεία φάντασμα, για να αποκαλυφθεί στο τέλος μια απόπειρα ληστείας τράπεζας. Όμως εκείνο που έχει σημασία είναι πως, όταν όλο το μυστήριο διαλευκανθεί, όταν ο Χολμς θα κάνει την ανακεφαλαίωση, θα ερμηνεύσει τα σημεία, θα δείξει τη σημασία της φαινομενικά ασήμαντης λεπτομέρειας, τότε θα φανεί η μπλόφα, θα λάμψει η αιτία, τότε όλα με τον καθαρόαιμο, ψυχρό, εγγλέζικο ορθολογισμό θα βρουν τη θέση τους. Ο Χολμς, και πίσω του ο Ντόιλ, θα πει: «Η ζωή μου ολόκληρη είναι μια απελπισμένη προσπάθεια να ξεφύγω από την κοινοτοπία της ύπαρξής μου… Ίσως, τελικά, όλα να είναι μάταια… “Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα – οι πράξεις του είναι το παν”, όπως έγραψε στη Γεωργία Σάνδη ο Γκιστάβ Φλομπέρ».
Στις υπόλοιπες ιστορίες, ο αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να δει την επινοητικότητα του συγγραφέα, αλλά και τον στοχασμό του πίσω από τα πράγματα. Προσοχή στην εκδικητική γυναίκα· είναι επικίνδυνη όσο κι ένα τιγράκι («Μια υπόθεση αναγνώρισης»). Ο θεός να μας βοηθάει, γιατί η μοίρα παίζει περίεργα παιχνίδια («Το μυστήριο της κοιλάδας Μπόσκομπ»). Μην περιφρονείτε ποτέ τον απρόβλεπτο παράγοντα («Τα πέντε κουκούτσια του πορτοκαλιού»). Η αλήθεια θέλει τον χρόνο της για να λάμψει («Ο μυστηριώδης ζητιάνος»). Η ανθρωπιά μπορεί να παραβλέπει κάποτε τον νόμο («Το γαλάζιο ρουμπίνι»). Μια κορδέλα μπορεί να είναι δηλητηριώδες φίδι («Η κορδέλα με τις βούλες»). Δίνε σημασία στην αξία της «πείρας», ακόμα και αν απαιτεί ένα σου δάχτυλο («Το δάχτυλο του μηχανικού»). Οι μικρές χαρές της ζωής, όπως αυτές που μας χαρίζει ένα βιολί, κάνουν τη ζωή μας όμορφη («Ο ευγενής εργένης»). Έχοντας αποκλείσει το αδύνατο, αυτό που απομένει είναι η αλήθεια («Το διάδημα με τα σμαράγδια»). Για το κέρδος ένας φιλοχρήματος πατέρας πουλάει ακόμα και το παιδί του («Οι κόκκινες οξιές»).
Έτσι, λοιπόν, με παρατηρητικότητα, εμπειρία, σημασία στη λεπτομέρεια, γνώση του κόσμου και της ανθρώπινης συμπεριφοράς δεν υπάρχει μυστήριο για τον δαιμόνιο Σέρλοκ Χολμς που επινόησε ο δαιμόνιος σερ Κόναν Ντόιλ.
Η μετάφραση καλή, η αφήγηση απλή, μέσα στο πνεύμα του συγγραφέα.
Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς
Άρθουρ Κόναν Ντόυλ
Μετάφραση: Ντίνα Σάπκα, Γιώργος Μπαρουξής
Μίνωας
416 σελ.
ISBN 978-618-02-0649-4
Τιμή: €14,99
