Πατρίσια Χάισμιθ: «Καταδίωξη στη Βενετία»
Μίσος, φόβος κι εκδίκηση
H Πατρίσια Χάισμιθ (Φορτ Ουόρθ, Τέξας, 19 Ιανουαρίου 1921-Λοκάρνο, Ελβετία, 4 Φεβρουαρίου 1995), θεωρείται μία από τις σημαντικότερες συγγραφείς στην αστυνομική λογοτεχνία, εκείνη που έδωσε άλλη πνοή και καινούρια κατεύθυνση στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Όπως είχε εξομολογηθεί, δεν την ενδιέφεραν καθόλου οι αστυνομικές ιστορίες του στιλ της Άγκαθα Κρίστι, δηλαδή οι σπαζοκεφαλιές και τα μυστήρια. Με το πρώτο της βιβλίο, το Ξένοι στο τρένο (1950), δημιούργησε ένα υποείδος, εκείνο με την αγωνία και το σασπένς, όπου ο ήρωας ή οι ήρωες διακατέχονται από αισθήματα ενοχής για τις εγκληματικές πράξεις τους, αλλά ενίοτε δεν τιμωρούνται.
Αυτό συμβαίνει τόσο στο Ξένοι στο τρένο, όσο και στο Ταλαντούχος κύριο Ρίπλεϊ. Κα στα δύο αντίπαλοι είναι Αμερικανοί, κάτι που ισχύει και για το Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου, όπως και για το Those who walk away (1993) που μεταφράστηκε από τον Βασίλη Πουλάκο και εκδόθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο Καταδίωξη στη Βενετία (Μίνωας, 2017).
Γενικά, η Χάισμιθ επιχειρεί να ψυχογραφήσει τους ήρωές της, δείχνοντας τις σκοτεινές τους πλευρές, οι οποίες τους οδηγούν στο έγκλημα θεωρώντας ότι πράττουν το σωστό κι ας αφαιρούν ανθρώπινες ζωές. Αυτοί οι ήρωες χωρίζονται σε συμπαθητικούς και αντιπαθητικούς, γι’ αυτούς επιφυλάσσει κάτι κακό.
To 1963 η Χάισμιθ εγκαταστάθηκε στην Ευρώπη και αγόρασε σπίτι στην Αγγλία. Την ίδια εποχή ταξίδεψε στην Ελλάδα, πήγε στην Κρήτη, επισκέφτηκε την Κνωσό κι εμπνεύστηκε το μυθιστόρημά της Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου που διαδραματίζεται στην Κρήτη. Αργότερα, αγόρασε σπίτι στη Γαλλία και μετά από χρόνια πήρε άλλο στην Ιταλία.
Σε όλες τις περιπτώσεις, οι δύο άντρες διέπονται από αντιφατικά αισθήματα, κυρίως ενοχές και ένα είδος ηθικής βάσει των οποίων πορεύονται. Συχνά, οι συγκρούσεις συνδέονται μ’ έναν γάμο που είναι προβληματικός, αφού για την Χάισμιθ δεν υπάρχουν ευτυχισμένες οικογένειες.
Σε αρκετά μυθιστορήματά της πρωταγωνιστούν δύο άντρες, οι οποίοι βρίσκονται σε αντιπαλότητα για ποικίλους λόγους –συνήθως εξαιτίας μιας γυναίκας, όχι όμως απαραιτήτως για το σεξ–, και συγκρούονται με αιματηρό τρόπο, κάτι που οδηγεί στην εξολόθρευση του ενός. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι δύο άντρες διέπονται από αντιφατικά αισθήματα, κυρίως ενοχές και ένα είδος ηθικής βάσει των οποίων πορεύονται. Συχνά, οι συγκρούσεις συνδέονται μ’ έναν γάμο που είναι προβληματικός, αφού για την Χάισμιθ δεν υπάρχουν ευτυχισμένες οικογένειες.
Η Καταδίωξη στη Βενετία διαδραματίζεται στη Βενετία, αλλά αρχίζει στη Ρώμη. Εκεί, δύο εύποροι Αμερικανοί, γαμπρός μεν και πεθερός, ο Ρέι Γκάρετ κι ο Έντουαρντ Κόουλμαν, περπατούν και συζητούν, αλλά ξαφνικά ο Κόουλμαν πυροβολεί τον Ρέι και νομίζοντάς τον νεκρό αναχωρεί για τη Βενετία. Γιατί τον πυροβόλησε, αφού δεν συνέβη τίποτα μεταξύ τους, δεν έχουν καμιά διαφορά ή αντικρουόμενα συμφέροντα; Η απάντηση βρίσκεται στα αισθήματα του Κόουλμαν για τον γαμπρό του: τον θεωρεί υπεύθυνο για την αυτοκτονία της κόρης του, της νεαρής Πέγκι, και θέλει να τον εκδικηθεί. Κατ’ αυτόν, η κοπέλα δεν θα αυτοκτονούσε αν δεν υπήρχε στη ζωή της ο Ρέι, ο οποίος μάταια προσπαθεί να πείσει τον πεθερό του ότι δεν έχει καμιά ευθύνη για τον αδόκητο θάνατό της. Ο Κάουλμαν δεν πείθεται και κυνηγάει τον Ρέι στα σοκάκια της γραφικής πόλης, μάλιστα κάποια στιγμή τον ρίχνει στα νερά ενός καναλιού, εκείνος όμως σώζεται μα ζει μέσα στον φόβο. Άραγε την επόμενη φορά θα καταφέρει να τον εξολοθρεύσει ή θα πέσει θύμα της εκδικητικότητάς του;
Κι εδώ, η Χάισμιθ, αφού κατά κάποιο τρόπο ξεναγεί τους αναγνώστες της στη Βενετία, όπως στα άλλα βιβλία της, επιχειρεί να ψυχολογήσει τους δύο «αντίπαλους», και να αναλύσει τις ενοχές τους. Μιλάει όμως και για το σεξ, για πώς το βιώνουν οι ήρωές της, ακόμα και η νεκρή Πέγκι, και ταυτόχρονα εκφράζει μέσω του Ρέι την άποψή της για την αγάπη. Η αγάπη, διαβάζουμε, «η σαρκική κι η ρομαντική, δεν είναι τίποτα άλλο από μια μορφή εγωισμού».
Επίσης: «Η αγάπη μπορούσε να είναι αγνή, αλλά μόνο αν ήταν απαλλαγμένη από κάθε εγωισμό». Σε κάθε περίπτωση, το μυθιστόρημα είναι περισσότερο ψυχολογικό παρά αστυνομικό, εξετάζει τις ανθρώπινες σχέσεις και όχι τους εγκληματικούς χαρακτήρες.
Καταδίωξη στη Βενετία
Πατρίτσια Χάισμιθ
Μετάφραση: Βασίλης Πουλάκος
Μίνωας
376 σελ.
ISBN 978-618-02-0811-5
Τιμή: €14,99
