Αλμπερτίν Σαρραζέν: «Ο αστράγαλος»
Η Αλμπερτίν Σαρραζέν γράφει το βιβλίο. Είναι η ίδια, η δύσκολη ζωή της μέσα σ’ αυτό. Γεννήθηκε στο Αλγέρι το 1937, από άγνωστους γονείς, υιοθετήθηκε από ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, κακοποιήθηκε από έναν θείο της στα δέκα της χρόνια, πόρνη στα δεκαέξι της, καλή και ταλαντούχα αλλά απείθαρχη μαθήτρια, μπλέχτηκε με τον υπόκοσμο, έλαβε μέρος σε ένοπλη ληστεία, καταδικάστηκε, έκανε έξι χρόνια στο αναμορφωτήριο, από το οποίο απέδρασε πηδώντας από τον εννέα μέτρων μαντρότοιχο. Και τότε έσπασε τον αστράγαλό της. Αυτός ο αστράγαλος θα είναι πλέον ο ρυθμιστής της υπόλοιπης, λίγης, ζωής της. Πέθανε το 1967, πριν γίνει ακριβώς τριάντα ετών, από λάθος του αναισθησιολόγου στο χειρουργείο.
Πρόκειται για ένα επαναστατημένο κορίτσι, του οποίου την ψυχοσύνθεση θα λέγαμε ότι αναλύει στον «Πρόλογο» η Πάτι Σμιθ, που αγόρασε το βιβλίο διότι της έκανε εντύπωση η φωτογραφία της Αλμπερτίν στο εξώφυλλο. Εμείς θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο, ορμώμενοι από τη φωτογραφία της Μαρλέν Ζομπέρ στο εξώφυλλο, της ηθοποιού που την είχε ενσαρκώσει στον κινηματογράφο με συμπρωταγωνιστή τον Χορστ Μπούχολτς. Εκείνη η ανάμνηση είναι ένα καλό άγκιστρο. Έχοντας κάνει ένα βιβλίο για τον Ζενέ, αντιλαμβάνεται την Αλμπερτίν σαν θηλυκό Ζενέ. Μετά τη δραπέτευση και το ατύχημα, η τύχη μαζί και ατυχία της είναι να την περιμαζέψει ένα άλλος «φυγάς διαρρήκτης και μικροκλέφτης», ο Ζυλιέν, ο οποίος έχει κάνει επίσης φυλακή. Η Αλμπερτίν περνάει τώρα το βασανιστήριο της ελευθερίας, γιατί πρέπει να κρύβεται, και του καινούριου έρωτα στη ζωή της για τον Ζυλιέν, που τον περιμένει, όταν εξαφανίζεται. Ζει στο περιθώριο, μιλάει μια γλώσσα αργκό αν και μπορεί να χρησιμοποιεί άριστα και τη γλώσσα των πεπαιδευμένων. Η Αλμπερτίν είναι μια «μικρή αγία των περιθωριακών συγγραφέων».
Ο τρόπος που μας εισάγει στο θέμα η Σμιθ είναι προκλητικός. Στα μάτια της η Αλμπερτίν φαντάζει σαν εκπεσών άγγελος, γίνεται το alter ego της και προσχωρεί στη λεγεώνα της, μέσω της μετάφρασης της Πάτσι Σαουθγκέιτ. Πρόκειται για μια ακόμη θηλυκή φιγούρα με κοντά ξανθά μαλλιά, η οποία μαζί με δυο-τρεις ακόμα, ανάμεσά τους και η γνωστή Τζην Σίμπεργκ (που την είδαμε πλάι στον Ζαν-Πολ Μπελμοντό, στην ταινία των Γκοντάρ-Τρυφώ Με κομμένη την ανάσα), όλες με ξανθά κοντά μαλλιά, βρίσκονται από την άλλη όχθη των καλών και πειθαρχημένων κοριτσιών – έχουν επιλέξει τον παρεκκλίνοντα δρόμο, την πρόκληση και τη ρήξη με τον κανόνα. Κανένα όνομα δεν μπαίνει τυχαία στην αφήγηση της Σμιθ. Όμοιος ομοίω αεί πελάζει, έλεγαν οι αρχαίοι μας, και το πράγμα επιβεβαιώνει η καθημερινή ζωή σε όλη τη μακρά πορεία της. Η Σμιθ θα γράψει βιβλία, θα κάνει ηρωίδα της την Αλμπερτίν, θα ζήσει σχεδόν παρόμοια ζωή.
Η ηρωίδα, και πίσω της η συγγραφέας, για την εποχή της και για τη χώρα της θα πρέπει να είναι πολύ «ανειμένη», όπως λέει ο Κρέων για την Αντιγόνη. Και τέτοιου είδους ελευθερίες έχουν ακριβό το τίμημα.
Στη σύντομη «Εισαγωγή» με τίτλο «Αναμνήσεις από μια χρυσαλλίδα», ο Ζαν-Ζακ Πωβέρ απευθύνεται στην Αλμπερτίν και την ενημερώνει πως ο Αστράγαλός της το 2001 έχει επανεκδοθεί με επιμέλεια της Βαλερί Μαρέν Μα Μεσλέλ, ενώ παράλληλα κυκλοφορεί και μια Βιογραφία της από τον Ζακ Λαγιανί. Ο εκδότης Πωβέρ δεν θέλει να επεκταθεί, εφόσον η έκδοση του Αστραγάλου,του La Cavale (Η Απόδραση) και του La Traversière (Το Πέρασμα) δίνουν όλη τη βιογραφία της συγγραφέως, διαψεύδοντας όλες εκείνες τις θεωρίες που λένε ότι ο συγγραφέας δεν έχει σχέση με τον ήρωα και αυτός «είναι ένας άλλος». Ναι, ένας μεταμφιεσμένος άλλος, που δανείζεται το προσωπείο ενός άλλου για να μας μιλήσει για τον εαυτό του. Ο Πωβέρ παρακολούθησε για κάμποσα χρόνια αυτή τη δυναμική και αυτοκαταστροφική προσωπικότητα, τις «μεταμορφώσεις μιας χρυσαλλίδας», χωρίς να μπορέσει να διακρίνει τη «μορφή της αναμφισβήτητα υπέροχης πεταλούδας που υποσχόταν να εμφανιστεί».
Το βιβλίο αρχίζει από την ώρα της δραπέτευσης και τελειώνει με την ώρα της σύλληψης. Από το δευτερόλεπτο εκείνο που στροβιλίστηκε πέφτοντας από τον τοίχο και η περιπέτεια άρχισε, δίνοντας ελπίδες στην ελευθερία. Αυτή η ελευθερία όμως ισοδυναμούσε με ένα άλλο είδος φυλακής, όπου η συνεχής προσποίηση γίνεται δεύτερη φύση, η αγωνία μόνιμη ψυχική αιμορραγία, ο έρωτας, υπόσχεση και φωτεινή ελπίδα, αλλά και ο πόνος στο πόδι που την εκτοξεύει σε ιλιγγιώδη ύψη πόνου και την επαναφέρει στη σκληρή πραγματικότητα. Μια ζωή ψεύτικη και κυνηγημένη. Μια ζωή γεμάτη λαχτάρα, που δείχνει πως αυτό το κορίτσι δεν πήρε ποτέ ανάσα και την ώρα που έχει πάρει την απόφαση να κάνει τη μεγάλη στροφή, να ανανήψει, επανέρχεται στο σημείο μηδέν.
Η αφήγηση δίνεται ευθύγραμμα στον άξονα του χρόνου, χωρίς λογοτεχνικές αξιώσεις, με αδρό και λιτό τρόπο, όπως απαιτείται για να περιγραφούν τα πράγματα, τα γεγονότα και οι ψυχικές διαθέσεις. Καμιά ένδειξη για την έκβαση ή το τέλος. Η ηρωίδα ζει μέρα με τη μέρα. Τα πρόσωπα που την περιβάλλουν αποτελούν φόντο στο δικό της μαρτύριο, εξαιρέσει του Ζυλιέν. Τα δυο πρωταγωνιστικά πρόσωπα γίνονται συμπαθή στον αναγνώστη, ο οποίος θα ήλπιζε σε μια μεταστροφή της τύχης επί τα βελτίω αλλά τότε όλα θα παραήταν εύκολα. Αν εξελίσσονταν αλλιώς. Δεν εξελίχτηκαν αλλιώς. Η Ειμαρμένη είχε ήδη στήσει τον καμβά, που πάνω του κάποιες μικρές πινελιές δεν θα ήταν ικανές να αλλάξουν το όλο. Κι επειδή η ζωή της χάλασε εκεί και τότε στην παιδική της ηλικία, εκεί που στράβωσε όλο το κλίμα, πουθενά δεν έχει ευκαιρία αποκατάστασης. Και επειδή κατά τα έργα του ο άνθρωπος κρίνεται, σαν από θεία δίκη πρέπει να πληρώσει το τίμημα για τις τολμηρές επιλογές της. Για κάθε τόλμημα και κάθε παρανομία που ένιωθε πως της παρέχει ελευθερία, έχανε χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Η ηρωίδα, και πίσω της η συγγραφέας, για την εποχή της και για τη χώρα της θα πρέπει να είναι πολύ «ανειμένη», όπως λέει ο Κρέων για την Αντιγόνη. Και τέτοιου είδους ελευθερίες έχουν ακριβό το τίμημα.
Ο αστράγαλος
Αλμπερτίν Σαρραζέν
μετάφραση: Σώτη Τριανταφύλλου
Πατάκης
254 σελ.
Τιμή € 12,64
