Γκυ ντε Μωπασσάν: «Ο φιλαράκος»
«Δουλέψτε, δουλέψτε και κάντε υπομονή, πολλή υπομονή!» Αυτές ήταν οι παροτρύνσεις του Γκυστάβ Φλωμπέρ στον Γκυ ντε Μωπασσάν κι αυτός έκανε υπομονή εφτά χρόνια, δούλεψε σκληρά και πειθαρχημένα, περίμενε μέχρι να βρει τον ρυθμό και το στιλ που αναζητούσε για την πένα του, μα κατόπιν πήρε φόρα. Δημοσίευσε πολυάριθμα διηγήματα (συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους διηγηματογράφους που έχει αναδείξει η Γαλλία), θεατρικά, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, μυθιστορήματα, λογοτεχνικές μελέτες. Η Χοντρομπαλού, νουβέλα που ο Φλωμπέρ χαρακτήρισε αριστούργημα, ήταν το σημείο καμπής κι ακολούθησε μια πορεία ανοδική, που τον καθιέρωσε και τον έκανε διάσημο στη χώρα του και διεθνώς, για να καταποντιστεί στην ηλικία των σαράντα τριών χρόνων, όταν πέθανε από σύφιλη.
Γεννημένος στον πύργο Μιρομενίλ, κοντά στη Διέπη της Νορμανδίας, από γονείς εφοπλιστές, πήρε τη νευρασθενική φύση της μητέρας του. Αυτή τον σύστησε σε ζωγράφους, όπως ο Κορό κι ο Κουρμπέ, και φυσικά στον Φλωμπέρ. Όμως έπειτα ο Γκυ ντε Μωπασσάν ήρθε σε επαφή με λογοτέχνες όπως ο Τουργκένιεφ κι ο Μαλλαρμέ, συνδέθηκε με τον Ζολά, επηρεάστηκε από τη σκοτεινή φύση του Έντγκαρ Άλαν Πόε σε ό,τι αφορά τον κυνισμό και τις μακάβριες περιγραφές του, κατατάχθηκε στο γαλλικό ιππικό στη διάρκεια του ατυχούς γαλλοπρωσικού πολέμου, εργάστηκε στο δημόσιο και σε κάθε λογής έντυπα κι εφημερίδες, έζησε μια ζωή γεμάτη ειδύλλια και κατακτήσεις, που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη των αφηγημάτων του, ταξίδεψε με το κότερό του, τον Φιλαράκο, στη Κυανή Ακτή, στο Μαρόκο, στην Τυνησία, στην Αλγερία, στην Κορσική, στα ιταλικά παράλια, καταδιωκόμενος συνέχεια από μιαν ασίγαστη μανία φυγής, αναζήτησε θεραπεία στις λουτροπόλεις της Ελβετίας για τις παθήσεις που βασάνιζαν το μυαλό και το σώμα του, αρνήθηκε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, σύρθηκε στα δικαστήρια για προσβολή των καθιερωμένων ηθών, αναγνωρίστηκε για τη γενναιοδωρία και τη μεγαλοψυχία του από εχθρούς και φίλους, και πέθανε σε μια ψυχιατρική κλινική παλεύοντας με τα φαντάσματά του.
Η ακμή του συμπίπτει με την Βelle Époque, τότε που το Παρίσι ήταν η πρωτεύουσα όλου του κόσμου, το Παρίσι των ιμπρεσιονιστών, των καμπαρέ με τις φωτεινές επιγραφές, των καφέ στις όχθες του Σηκουάνα όπου μπορούσες να βρεις ποτά σ' όλες τις αποχρώσεις, μπροστά σε διάφανους κυλίνδρους πάγου που δροσίζανε το πεντακάθαρο νερό. Ένας κόσμος απαστράπτων εξωτερικά, που κάτω απ' το λούστρο του έκρυβε την ποταπότητα και τη δειλία, τον φθόνο και την υποκρισία, ένας κόσμος άπληστος που σπάνια έδειχνε το καλό του πρόσωπο.
Ο φιλαράκος είναι το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα του Γκυ ντε Μωπασσάν, το οποίο του δίνει εκ νέου τη δυνατότητα να δείξει τις ικανότητές του στο πλάσιμο των χαρακτήρων, στον χειρισμό του υλικού που ξεδιπλώνεται με τρόπο αριστοτεχνικό, μακριά απ' τις εγκεφαλικές κατασκευές του Φλωμπέρ, με περισσότερο αυθορμητισμό – ήταν πιο λυρικός απ' τον δάσκαλό του, πιο ζωντανός, πιο κοντά στην πραγματικότητα, πιο αυθόρμητος, διέθετε μεγαλύτερη γκάμα δυνατοτήτων στη φαρέτρα του. Σαν τον ζωγράφο που απλώνει με σιγουριά τα χρώματα στον καμβά περιγράφει γλαφυρά την πορεία του Ζωρζ Ντυρουά, ενός αδίστακτου Νορμανδού τυχοδιώκτη, ο οποίος χρησιμοποιεί τις γυναικείες γνωριμίες και τη γοητεία του, σε συνδυασμό με άφθονες δόσεις τύχης και ρίσκου, μια δόση αυθάδειας και θράσους, με φιλοδοξία άκρατη που μεγαλώνει όσο προχωρεί πιο ψηλά, αλλά κι έναν τρόπο καταπληκτικά ανθρώπινο, για να κατορθώσει σταδιακά να αναρριχηθεί στα υψηλότερα κλιμάκια της κοινωνικής ιεραρχίας και της πολιτικής εξουσίας.
Στο μυθιστόρημα φαίνεται ολοκάθαρα η βαθιά γνώση της αβυσσαλέας φύσης των γυναικών σ' όλο τους το φάσμα. Ο Γκυ ντε Μωπασσάν εξετάζει κι αναλύει τις μεταπτώσεις και τις εμμονές τους, τις παράφορες κι εκρηκτικές εκδηλώσεις τους, τον έρωτα τον νεανικό και τον αθώο, τον αγνό και ρομαντικό, αλλά κι αυτόν της ωριμότητας, που άλλοτε μπορεί να είναι ξεθυμασμένος κι άνοστος, άλλοτε να έχει εκείνη τη γοητεία που κάνει τις γυναίκες να φαντάζουν υπέροχες, καθώς μπορούν ν' ανάψουν τον πόθο και να συντρίψουν τους άντρες με τη ζεστή τους σάρκα, την κουρασμένη κι αχόρταγη. Τα παρορμητικά ξεσπάσματα, τις κρίσεις μεταμέλειας, τα εφήμερα αισθήματα μα κι αυτά που σφραγίζουν τους ανθρώπους για μια ζωή, τις υπολογισμένες φιλοδοξίες, τις εσκεμμένες αδιαφορίες, τις μελετημένες ψυχρότητες, τις επιφανειακές ζήλιες και τις μακρόχρονες μνησικακίες, που μπορεί να διαρκέσουν μέχρι τον θάνατο.
Μα το πιο εκπληκτικό επίτευγμα αυτού του Νορμανδού, επίτευγμα που δείχνει ότι έχουμε να κάνουμε μ' έναν τεχνίτη υψηλής ποιότητας, έναν μάστορα πρώτης κλάσης, το επίτευγμά του λοιπόν είναι ότι καταφέρνει να μας πείσει ότι αυτός ο ήρωας ο επιτήδειος κι αδίστακτος, ο μηχανορράφος κι ο αριβίστας, που δεν διστάζει ενίοτε σε μια ζαριά να τα παίξει όλα, αυτός που κάνει πράγματα τερατώδη μ' έναν τρόπο απολύτως φυσιολογικό, αυτός ο μασκαράς κι ο τυχάρπαστος καταφέρνει να γίνει αγαπητός και να κερδίσει τη συμπάθεια απ' την αρχή μέχρι το τέλος, ακόμα κι όταν κάνει τις πιο αισχρές πράξεις του. Κι όλα αυτά μ' έναν τρόπο εντελώς ξεχωριστό, δίχως ο συγγραφέας να παίρνει θέση, δίχως να καταδικάζει, δίχως εμπάθεια, δίχως θυμό μα και δίχως οίκτο, δίχως να κάνει κήρυγμα, αλλά μάλλον με μια απάθεια που συναντάει κανείς στη φύση, η οποία συνεχίζει ατάραχη τις λειτουργίες της χωρίς να ενοχλείται από τους χωρισμούς, τους καημούς, τις προδοσίες και τ' άλλα ανθρώπινα δράματα που εκτυλίσσονται δίπλα της.
Παρ' όλα αυτά, ο Γκυ ντε Μωπασσάν, ρομαντικός και ρεαλιστής, γλυκός κι απόμακρος, ζεστός και κυνικός –ο ίδιος χαρακτήριζε ειρωνικά τον εαυτό του «έμπορο πρόζας»–, λέγοντας τα πιο τρομερά πράγματα δίχως να γίνεται χυδαίος, μ' ένα ύφος καθαρό και σαφές, με μια ματιά ολότελα προσωπική και ιδιαίτερη, αφήνοντας υπονοούμενα που είναι πιο δυνατά από τις ωμές περιγραφές, ο Γκυ ντε Μωπασσάν, λοιπόν, όσο κι αν προσπαθεί δεν μπορεί να κρύψει τη θλίψη του και τον θρήνο μέχρι τα βάθη της ψυχής του για τη δυστυχία που με τόση απάθεια περιγράφει.
Ο φιλαράκος
Γκυ ντε Μωπασσάν
μετάφραση: Άρης Αλεξάνδρου
Εκδόσεις Γκοβόστη
384 σελ.
Τιμή € 15,00
