Stephen King: «Το πράσινο μίλι»

Το πράσινο μίλι είναι ένα από τα πιο ανθρώπινα έργα του Στίβεν Κινγκ, βιβλίο που ξεχωρίζει για την ατμόσφαιρα και τα μηνύματά του. Το 1996 εκδόθηκε σε μια σειρά βιβλίων τσέπης σε συνέχειες, όπως γινόταν τον 19ο αιώνα, γεγονός που ασφαλώς θα επέτεινε την αγωνία των αναγνωστών του. Ήταν ένα εγχείρημα που ξεκίνησε παράδοξα, όπως μας εξηγεί ο ίδιος ο συγγραφέας στο εισαγωγικό του κείμενο και στον πρόλογο. Τρία χρόνια αργότερα, το 1999, το βιβλίο γίνεται ταινία με τον Τομ Χανκς στον ρόλο του Πολ Έτζκομπ και τον Μάικλ Κλαρκ Ντάνκαν στον ρόλο του Τζον Κόφι, με τεράστια επιτυχία.

Το βιβλίο έχει έναν κεντρικό αφηγητή, τον Πολ Έτζκομπ, που βρίσκεται πλέον σε οίκο ευγηρίας στη Λουιζιάνα, σε μεγάλη ηλικία, έχοντας κοντά του μια συμπαθέστατη τρόφιμο, την Ιλέιν. Με μεγάλες αναδρομές στο παρελθόν, ο Πολ γράφει τις αναμνήσεις του, δηλαδή όλα όσα συνέβησαν το 1932, όταν ήταν δεσμοφύλακας στην πτέρυγα θανατοποινιτών στις φυλακές Κολντ Μάουντεν.

Εκείνη την εποχή της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης, η δουλειά του Πολ ήταν δυσάρεστη, αλλά ταυτόχρονα και ο μόνος τρόπος για να κερδίσει χρήματα. Επικεφαλής μιας ομάδας φυλάκων, των Μπρούτους Χάουελ, Νταν Στάντον, Χάρι Τεργουίλιγκερ και Πέρσι Γουέτμορ, ο Πολ αφηγείται την προσπάθειά του να διατηρήσει ήρεμο κλίμα, δείχνοντας ανθρωπιά στους μελλοθάνατους, για τους οποίους είναι επιφορτισμένος να τους οδηγεί στην ηλεκτρική καρέκλα όταν θα λάβει εντολή. Ο διάδρομος που οδηγεί στην αίθουσα θανάτωσης των καταδικασμένων ονομάζεται Πράσινο μίλι – πράσινο από το χρώμα της μοκέτας και των τοίχων, μίλι εξαιτίας της μικρής απόστασης ως την αίθουσα εκτελέσεων, που όμως φαίνεται τεράστια για τους θανατοποινίτες.

Σε αυτό το μαύρο κλίμα της φυλακής, ο Πολ και οι υφιστάμενοί του θα πρέπει να κρατήσουν ίσες αποστάσεις από τους φυλακισμένους ανεξαρτήτως εγκλήματος. Θα τους φροντίσουν κι ας μην το θέλουν, θα τους λυπηθούν ή θα οργιστούν μαζί τους, θα προσπαθήσουν να προστατευτούν από τις επιθέσεις τους, θα τους σερβίρουν το τελευταίο τους γεύμα και θα ικανοποιήσουν τις τελευταίες τους επιθυμίες.

Το 1935, όταν έρχονται στην πτέρυγα τρεις νέοι θανατοποινίτες, η κατάσταση μοιάζει σαν βραδυφλεγής βόμβα. Οι τρεις νέοι μελλοθάνατοι είναι ο Ντελακρουά, με μοναδική του συντροφιά το εκπαιδευμένο ποντίκι κύριο Τζιγκλς, ο Γουίλιαμ Γουόρτον ή άγριος Μπιλ, που είναι ανεξέλεγκτος, και τέλος, στο μεσαίο κελί, ο γιγάντιος και πράος Τζον Κόφι, που έχει καταδικαστεί για το ειδεχθές έγκλημα της δολοφονίας δύο μικρών κοριτσιών, χωρίς όμως η συμπεριφορά του να δείχνει τέτοια πάστα ανθρώπου.

Πρόκειται σαφώς για έναν συμβολισμό στην εικόνα των τριών θανατοποινιτών, μια και μας φέρνει την εικόνα του Ιησού στον σταυρό, με τον έναν ληστή να δηλώνει μεταμέλεια προτού εκπνεύσει και τον άλλο να χλευάζει χωρίς αιδώ. Και αυτή η αίσθηση είναι διάχυτη σε όλη την αφήγηση, μια και ο Πολ αντιλαμβάνεται ότι ο Τζον Κόφι δεν είναι εγκληματίας και καταδικάστηκε άδικα. Το μυστήριο όμως είναι ότι ο ηρεμότατος Τζον Κόφι διαθέτει μια υπερφυσική δύναμη να θεραπεύει, προκαλώντας δέος στο περιβάλλον του. Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος μπλέκονται έτσι σε μια παράξενη ιστορία, άλλοι ελπίζοντας ότι θα δοθεί χάρη στον Κόφι και προσπαθώντας να τον βοηθήσουν, και άλλοι, όπως ο Πέρσι, ο κακός δεσμοφύλακας, να δημιουργεί προβλήματα και βίαιες συγκρούσεις.

Ένας δρόμος μυστηρίου και ανθρωπιάς που γεννά τόσο έντονα συναισθήματα, ώστε είναι αδύνατον να μη συγκινηθεί ο αναγνώστης από την αρχή ως το τέλος.

Εξαιρετικοί οι συσχετισμοί και οι αντιθέσεις, όπου ακόμα και οι μικρότεροι χαρακτήρες ή γεγονότα κυριαρχούν ατμοσφαιρικά στην ιστορία: το εκπαιδευμένο ποντίκι κύριος Τζιγκλς που κοιμάται στο κουτί πούρων του φυλακισμένου γέρου Τουτ-τουτ, η πολύχρωμη κουβαρίστρα του κυρίου Τζιγκλς στο κελί του θανατοποινίτη Ντελακρουά, η εξαφάνισή του και η επανεμφάνισή του χρόνια αργότερα, η ετοιμοθάνατη γυναίκα του διευθυντή των φυλακών Χαλ Μουρς, Μελίντα, ο πατέρας των δυο κοριτσιών του ειδεχθούς εγκλήματος, Κλάους Ντέτερβικ, και τέλος η επαναφορά στο σήμερα με τον νοσοκόμο του γηροκομείου που θυμίζει τον κακό δεσμοφύλακα Πέρσι, είναι ένας δρόμος μυστηρίου και ανθρωπιάς που γεννά τόσο έντονα συναισθήματα, ώστε είναι αδύνατον να μη συγκινηθεί ο αναγνώστης από την αρχή ως το τέλος.

Ο Κινγκ είναι ασφαλώς ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους συγγραφείς και δουλεύει πάνω σε μια μεγάλη παλέτα λογοτεχνικών ειδών. Πιθανότατα τα βιβλία τρόμου με τα οποία έχει ασχοληθεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό να μην του έδωσαν την ευκαιρία να μιλήσει για θέματα που αγγίζουν με τόσο συναίσθημα τον αναγνώστη. Σε τούτο το βιβλίο όμως καταφέρνει, χωρίς να πάρει προσωπική θέση, να θίξει με απλό αλλά ταυτόχρονα πειστικό λόγο ζητήματα όπως η θανατική ποινή, ο ρατσισμός, η ανθρωπιά, το ήθος και η ανηθικότητα, η γεροντική μοναξιά, η απελπισία, η ελπίδα, ο απολογισμός ενός άγριου κόσμου και, κυρίως, ο φόβος μπροστά στο μυστήριο του θανάτου. Και όλα αυτά χρησιμοποιώντας γραφή άμεση και απλή, χωρίς εντυπωσιακά στολίδια, όπως άλλωστε τον χαρακτηρίζει σε όλα του τα βιβλία το λογοτεχνικό του ύφος, απογυμνωμένο από κάθε τι περιττό.

Με έντεχνο τρόπο και κάποιες φορές με καυστικό χιούμορ, οι ήρωες του Κινγκ σε αυτό το μυθιστόρημα είναι τόσο αληθινοί και τόσο εντυπωσιακά προσιτοί, ώστε δεν είναι δύσκολο στον αναγνώστη να ταυτιστεί μαζί τους, να συμπάσχει και να αγωνιά ως το τέλος, και μάλιστα γνωρίζοντας εξαρχής πως στο τέλος του διαδρόμου θα είναι πάντα ο θάνατος.

Η ιδιαιτερότητα του συγγραφέα στο να μπορεί να αποκαλύπτει και να αποκρύπτει ταυτόχρονα το σκηνικό που στήνει γενναιόδωρα μπροστά στον αναγνώστη είναι το αποτύπωμά του στα σύγχρονα αμερικανικά γράμματα, ως πολυγραφότατος και μάστορας της πλοκής και της ατμόσφαιρας, χωρίς καν να το προσπαθεί, σχεδόν αβίαστα. Πιθανότατα το Πράσινο μίλι να είναι ένα από τα ωραιότερα έργα του Κινγκ, και μάλιστα κλασικό – θα δίνει το παρών όσα χρόνια κι αν περάσουν.

ste king23