William McIlvanney – Ian Rankin: «Το σκοτάδι παραμένει»
Πριν από εφτά χρόνια, ο «πατέρας» του τάρταν νουάρ, Γουίλιαμ ΜακΊλβανι, άφησε ημιτελές το μυθιστόρημά του με ήρωα τον επιθεωρητή Τζακ Λέιντλο και τόπο δράσης τη Γλασκόβη. Το βιβλίο ήταν το αναδρομικό (prequel) μυθιστόρημα με τον κεντρικό χαρακτήρα του που πρωτοεμφανίστηκε το 1977 με τρία βιβλία.
Το σκοτάδι παραμένει είναι το τέταρτο βιβλίο και έρχεται να μας φωτίσει το παρελθόν του Τζακ Λέιντλο στην πρώτη του υπόθεση το 1972, σε ένα βιβλίο που δεν κατάφερε να τελειώσει ο συγγραφέας, καθώς κόπηκε το νήμα της ζωής του. Έτσι, ο Ίαν Ράνκιν, ο δημιουργός της επιτυχημένης σειράς με τον Τζον Ρέμπους, ανέλαβε να γράψει τη συνέχεια ως ο πιο κατάλληλος, μια και είχε προσωπική γνωριμία με τον ΜακΊλβανι και ως Σκοτσέζος διαθέτει τα ίδια χαρακτηριστικά. Σημειωτέον ότι ο ίδιος ο Ράνκιν εισήγαγε την ορολογία του τάρταν νουάρ, αυθαιρετώντας και χαριτολογώντας, μια και η λέξη tartan σημαίνει σκοτσέζικο καρό. Στο βιβλίο Το σκοτάδι παραμένει κατάφερε να συνεχίσει με άξιο τρόπο το τελευταίο έργο του ΜακΊλβανι και να αποδώσει το ύφος του.
Έτσι, διαπιστώνουμε την εσωτερικότητα του κεντρικού χαρακτήρα Λέιντλο, παρότι πρόκειται για ένα αστυνομικής διαδικασίας βιβλίο (police procedural) και ταυτόχρονα κλασικό σκληρό (hardboiled), χωρίς όμως αναφορές σε αιματηρή βία. Είναι ο τρόπος που επέλεγε ο ΜακΊλβανι στα μυθιστορήματά του, χρησιμοποιώντας την τεχνική της συνειδησιακής ροής, με ειλικρίνεια και προβληματισμό. Άλλωστε, αυτό αναδεικνύεται και στον τίτλο του βιβλίου, στην αναφορά του μάταιου κυνηγητού των παρανόμων, όπως και στο άνοιγμα του πρώτου κεφαλαίου:
Το έγκλημα διαποτίζει όλες τις πόλεις. Είναι αναπόφευκτο. Μόλις μαζευτούν αρκετοί άνθρωποι σ’ ένα μέρος, είναι εγγυημένο ότι το κακό θα εκδηλωθεί με τη μία ή την άλλη μορφή. Η κατάσταση αυτή υπάρχει εν υπνώσει στη συνείδηση των πολιτών.
Ο επιθεωρητής Τζακ Λέιντλο βρίσκεται εδώ για να αναλάβει μια δύσκολη υπόθεση, ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών ανάμεσα στον υπόκοσμο της Γλασκόβης, και κανείς δεν γνωρίζει ποια θα είναι η κατάληξή της. Με αφορμή τον φόνο ενός «κονσιλιέρε» της μιας παράταξης, οι αντίπαλες συμμορίες αλληλοεξοντώνονται, ενόσω ο Λέιντλο ακολουθεί τις δικές του τακτικές.
Θα πρέπει να ανακαλύψουμε από την αρχή αυτόν τον έξοχο χαρακτήρα, που είναι άγνωστος σε μεγάλο μέρος του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, για να κατανοήσουμε το πώς εξελίχθηκε αργότερα.
Στην αστυνομία όλοι γνωρίζουν ότι ο επιθεωρητής έχει φήμη που προηγείται του ιδίου, όμως αυτό ακριβώς είναι που τον κάνει ξεχωριστό. Η οξυδέρκειά του και η παράξενη συμπεριφορά του τον οδηγούν σε αναζήτηση της πιο βαθιάς αλήθειας, σε μια περιπέτεια που θα διαρκέσει μόνο έξι μέρες, αλλά τόσο γεμάτες σε γεγονότα, ώστε δεν θα του επιτρέψουν ούτε στο σπίτι του να επιστρέψει. Άλλωστε, το σπίτι δεν είναι πάντοτε το καταφύγιο του καθενός, όπως συμβαίνει με τον Λέιντλο. Ούτε καν το περιβάλλον του δεν είναι αυτό που θα έπρεπε, είναι μάλλον ένας μοναχικός τύπος. Ακόμα και ο συνάδελφός του, με τον οποίο χειρίζονται μαζί την υπόθεση, ο ντετέκτιβ Μπομπ Λίλεϊ, δεν είναι πάντοτε παρών ή ίσως ο ίδιος ο Λέιντλο δεν τον χρειάζεται.
Το σκηνικό είναι στημένο ώστε να αποκαλύπτει ή να κρύβει αθέατες πλευρές του υπόκοσμου της Γλασκόβης, με ενσωματωμένες σκηνές της καθημερινότητας που δίνουν τον τόνο της εποχής, πενήντα χρόνια πριν. Φαντάζει πλέον σαν μακρινή εποχή, έπειτα από τα άλματα που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, και γι’ αυτό τόσο ανθρώπινη και ωραία δοσμένη. Ο Λέιντλο αναρωτιέται σε κάποιο σημείο του βιβλίου, καθώς το σκοτάδι πέφτει, αν θα είναι έτσι πάντοτε η Γλασκόβη. Δεν μπορεί να δεχτεί ότι οι δουλειές θα χάνονται συνεχώς, οι συμμορίες θα εξαπλώνονται και οι άνθρωποι θα τρομοκρατούνται. Αλλά τότε…
…μια νεαρή μητέρα πέρασε από δίπλα σπρώχνοντας ένα καροτσάκι που το κοιτούσε μαγεμένη, σαν να είχε εφεύρει μόλις το πρώτο μωρό στον κόσμο. Για κείνη, ο Λέιντλο δεν υπήρχε. Για κείνη, τίποτε δεν είχε σημασία εκτός από την καινούργια ζωή που φρόντιζε και τίποτα στον κόσμο δεν θα πήγαινε στραβά όσο εκείνη θα φρόντιζε το μωρό της ανενόχλητη.
Η ελπίδα δεν είναι παρούσα στο βιβλίο, πέρα από αυτά τα μικρά στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής. Και ο επιθεωρητής Λέιντλο θα αργήσει να ανακαλύψει πως είναι σε λάθος δρόμο. Οι ύποπτοι είναι πολλοί και, όπως αποδεικνύεται, κάποιοι έχουν σπείρει στον δρόμο του λάθος ίχνη για να τον αποπροσανατολίσουν. Είναι η γνωστή μέθοδος ΜακΓκάφιν, που χρησιμοποίησε ο Χίτσκοκ: Να είσαι τόσο σίγουρος ότι κάτι είναι σημαντικό, ώστε να αγνοείς όλα τα άλλα γύρω σου. Αυτά τα οποία δεν θα αγνοήσει τελικά ο ευφυής Λέιντλο.
Αλλά η ζωή του δεν θα αλλάξει, κι ας έχει κερδίσει προσωρινά μια μάχη. Η απόχρωση του μαύρου, της μελαγχολίας, της απώλειας είναι παρούσα σε όλο το βιβλίο, έτσι που όλα γίνονται πειστικά σκοτεινά, ακόμα και στην αγκαλιά μιας γυναίκας. Θα πρέπει να ανακαλύψουμε από την αρχή αυτόν τον έξοχο χαρακτήρα, που είναι άγνωστος σε μεγάλο μέρος του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, για να κατανοήσουμε το πώς εξελίχθηκε αργότερα.
Ανάμεσα στα θετικά του βιβλίου, εκτός από την προσέγγιση του Ίαν Ράνκιν, που κατάφερε με σεβασμό προς τον δάσκαλο ΜακΊλβανι να συνεχίσει το έργο του, είναι στην ελληνική του έκδοση η εξαιρετική μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου, δοσμένη με λογοτεχνικότητα και με ωραία εκφορά του λόγου. Το βιβλίο στα ελληνικά συνοδεύεται από μια πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή του Θανάση Μήνα, με τίτλο: «William McIlvanney: Τα blues της Γλασκόβης».
Το σκοτάδι παραμένει
William McIlvanney – Ian Rankin
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
Εισαγωγή: Θανάσης Μήνας
Μεταίχμιο
σ. 272
ISBN: 978-618-03-3208-7
Τιμή: 15,50€
