Patricia Highsmith: «Αυτή η γλυκιά αρρώστια»

Ποια είναι αυτή η γλυκιά αρρώστια; Η συγγραφέας που άφησε τη σφραγίδα της τη δεκαετία του ’50-’60 μέσα από το έργο της με θέμα τις ανθρώπινες σχέσεις, τη ζωή και τον θάνατο, αναφέρεται σε αυτό το βιβλίο στον πολύπαθο έρωτα, αυτόν που κατατρώει με εμμονή τον ανθρώπινο νου, πηγή καλών και κακών, που άλλοτε σε ανεβάζει στον Παράδεισο και άλλοτε σε γκρεμίζει στον Άδη των πιο ποταπών πράξεων.

Οι ήρωες της Χάισμιθ είναι τις περισσότερες φορές αναξιόπιστοι αφηγητές. Δεν μπορείς εύκολα να τους εμπιστευθείς. Ακόμα και αν η γραφή είναι τριτοπρόσωπη, παρ’ όλα αυτά είναι εμμέσως αλλά ταυτόχρονα βαθιά διατυπωμένη μέσα από την οπτική γωνία τους. Υπάρχει από την αρχή το σκοτάδι που διαφαίνεται στην ψυχή τους, ακόμα και αν πρόκειται για φιλήσυχους φαινομενικά ανθρώπους, όπως ο ήρωας του βιβλίου Αυτή η γλυκιά αρρώστια.

Ο Ντέιβιντ Κέλσι είναι ο ήρεμος και καθωσπρέπει ένοικος μιας πανσιόν, καλοπληρωμένος υπάλληλος μιας εταιρείας, χωρίς φίλους και ερωτικές σχέσεις, ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων. Τα Σαββατοκύριακα που δεν δουλεύει, είναι αφιερωμένα στη μητέρα του, για την οποία έχει αφήσει να διαρρεύσει η πληροφορία ότι βρίσκεται σε έναν οίκο ευγηρίας, σε άλλη πόλη.

Τι είναι αλήθεια και τι ψέματα στη ζωή και στη συμπεριφορά αυτού του ανθρώπου θα φανεί αρκετά αργότερα στην αφήγηση, και αφού πρώτα η συγγραφέας θα επιχειρήσει να απλώσει σε όλο το εύρος της την πληκτική ζωή του ήρωα στα αρχικά κεφάλαια. Ο περίγυρος του Ντέιβιντ είναι μοναχά οι ένοικοι της πανσιόν, η κυρία Μακάρτνεϊ, η κυρία Μπίτσαμ, η Έφι που τον καλοβλέπει και ο φίλος του ο Γουές.

Ένα έγκλημα που γίνεται όχι για κλοπή χρημάτων, αλλά για κλοπή συναισθημάτων με το πρόσχημα ενός ανεκπλήρωτου έρωτα.

Στην πραγματικότητα, ο Ντέιβιντ δεν είναι αυτός που παρουσιάζεται στους άλλους. Ζει μια κρυφή ζωή, δήθεν προστατευμένος από τα βέλη του έρωτα. Αντί να το πάρει απόφαση ότι η αγαπημένη του Άναμπελ παντρεύτηκε κάποιον άλλο, πείθει τον εαυτό του ότι αυτή κάποτε θα γυρίσει κοντά του. Έτσι, η ιστορία με την υπερήλικη μητέρα του είναι ένα μεγάλο ψέμα, στην πραγματικότητα εκείνη έχει πεθάνει. Είναι η κάλυψή του για το σπιτικό που έχει στήσει σε άλλη πόλη για τα Σαββατοκύριακα, περιμένοντας την Άναμπελ.

Όσο αρρωστημένο κι αν ακούγεται αυτό, τελικά είναι αυτό που τον σώζει. Η πίστη πως οτιδήποτε άσχημο κι αν του συμβαίνει, μετουσιώνεται σε κάτι καλό, του δίνει την ψευδαίσθηση ενός κόσμου που έχει πλάσει ο ίδιος. Ακόμα κι αν δεν του απαντά η Άναμπελ στα γράμματά του, είναι γιατί δεν είχε χρόνο. Άρα εκείνος έχει όλο τον χρόνο δικό του για να φτιάξει το σπίτι των ονείρων τους, να αγοράσει το άρωμα που φαντάζεται ότι της αρέσει, να φτιάξει ένα δείπνο σύμφωνα με τα γούστα της. Και να περιμένει.

Πόσο μπορεί όμως να περιμένει μια τέτοια διχασμένη προσωπικότητα; Η ατμόσφαιρα, κλειστοφοβική και ανελέητη, κλείνει ακόμα περισσότερο γύρω από τον ήρωα, όταν θα γίνει το πρώτο ξέσπασμα που θα τον οδηγήσει στο σπίτι της. Η αίσθηση της διαρκούς απειλής, ότι κάτι πρόκειται να συμβεί από στιγμή σε στιγμή, είναι διάχυτη σε όλο το βιβλίο.

Το σκηνικό, οι χαρακτήρες, τα έντονα πάθη, το έγκλημα που διαπράττεται, θυμίζουν έντονα Ντοστογιέφσκι, σε μια άλλη εποχή, για διαφορετικούς λόγους, ένα έγκλημα που γίνεται όχι για κλοπή χρημάτων, αλλά για κλοπή συναισθημάτων με το πρόσχημα ενός ανεκπλήρωτου έρωτα. Παράνοια χωρίς τύψεις από έναν χαρακτήρα τύπου Ρασκόλνικοφ στο Έγκλημα και τιμωρία, κάποιον που θαρρείς ότι επιμένει να χαϊδέψει με το ζόρι μια γάτα, πείθοντας τον εαυτό του πως κι εκείνη θέλει το ίδιο με αυτόν. Το αποτέλεσμα εκρηκτικό και τα εγκλήματα απανωτά.

pa highsmith22 Για να γράψεις ένα μυθιστόρημα υπάρχουν πολλοί τρόποι. Η Χάισμιθ είχε διαλέξει στα περισσότερα βιβλία της ήρωες μισάνθρωπους, όπως και η ίδια, χαρακτήρες όπως ο Ντέιβιντ, φέροντες υποδόρια ένα ηφαίστειο που ξυπνά κάποια στιγμή για να τους συμπαρασύρει σε ένα τέλος αναπόφευκτο. Αξεπέραστος τρόπος γραφής, γιατί είναι πραγματικά δύσκολο να ασχοληθείς με την κόλαση των ανθρώπων και να την απεικονίσεις με λόγια.