Nick Hornby: «Ακριβώς σαν εσένα»

Ο πλανήτης τον έμαθε και τον αγάπησε με το HighFidelity το 1995 (μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. Πατάκη 1996) και μέσω της ομότιτλης ταινίας (2000). Άλλοι πάλι, όπως ο γράφων, τον λατρέψαμε για το Ο πυρετός της μπάλας (1992, και για τα ελληνικά εκδ. Ελληνικά Γράμματα 1999, μτφρ. Βασίλης Αδραχτάς). Έκτοτε, το τρομερό παιδί της βρετανικής λογοτεχνίας δεν έχει σταματήσει να μας τροφοδοτεί με βιβλία και να μας εκπλήσσει μάλλον ευχάριστα με αυτά. Ο λόγος για τον Νικ Χόρνμπι και για το τελευταίο του βιβλίο, Ακριβώς σαν εσένα, που μας φέρνουν στα ελληνικά οι Εκδόσεις Πατάκη και πάλι, σε μια εξαιρετική μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου – αν δεν κάνω λάθος, είναι το έκτο βιβλίο του Χόρνμπι που μεταφράζει υπέροχα η Χ. Παπαδημητρίου.

Στο Ακριβώς σαν εσένα έχουμε άλλη μια ερωτική ιστορία. Την πιο απρόβλεπτη από όσες μας έχει αφηγηθεί μέχρι στιγμής ο συγγραφέας. Και απρόβλεπτη δεν την κάνει μόνο η κατάληξη, αλλά το πρίσμα μέσα από το οποίο μας την αφηγείται ο Χόρνμπι. Κι αυτό δεν είναι άλλο από το Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τοποθετημένη στο μεγαλύτερο μέρος της στο 2016, εν μέσω του δημοψηφίσματος δηλαδή, λίγο πριν και λίγο μετά από αυτό, ο Χόρνμπι μας αφηγείται με ρεαλιστικό και τρυφερό τρόπο τη σχέση που συνάπτει ένας 22χρονος έγχρωμος νεαρός της εργατικής τάξης, ο Τζόζεφ, με τη Λούσι, καθηγήτρια σχολείου κάπου προς το βόρειο Λονδίνο. Ο Τζόζεφ δουλεύει σε ένα κρεοπωλείο της περιοχής, δεν ξέρει ακριβώς τι θέλει να κάνει ακόμα στη ζωή του, θέλει να φτιάχνει μουσική και να γίνει επιτυχημένος dj, ενώ ταυτόχρονα δουλεύει και ως προπονητής μιας ομάδας ποδοσφαίρου μικρών παιδιών για να συμπληρώνει το εισόδημά του. Η Λούσι, λευκή, χωρισμένη, με τα διπλάσια περίπου χρόνια του Τζόζεφ, αλλά πολύ καλοστεκούμενη, με δυο παιδιά από έναν γάμο που ξεκίνησε με προοπτικές και πνίγηκε κάπου στη μέση μέσα στο αλκοόλ και τη χρήση κοκαΐνης από τον πρώην άντρα της. Η γνωριμία τους ξεκινά από το κρεοπωλείο όπου δουλεύει ο Τζόζεφ και επεκτείνεται σε «επαγγελματική» σχέση, αρχικά, όταν του προτείνει να προσέξει τα παιδιά της ένα βράδυ, προκειμένου να βγει για φαγητό για να γνωρίσει έναν συγγραφέα, σε μια συνάντηση που έχουν κανονίσει φίλοι της, για να αρχίσει να ξαναζεί κι αυτή. Κι από κάπου εδώ αρχίζει ένα «αταίριαστο» ειδύλλιο, με τα σκαμπανεβάσματά του, τις καλές και τις κακές στιγμές του…

«Ο Χόρνμπι είναι ο ποιητής της καθημερινότητας» έγραψε ο Observer, μότο που φιγουράρει στο εξώφυλλο του βιβλίου στην ελληνική, και θα συμφωνήσουμε απόλυτα. Ή άλλως, ο Χόρνμπι μας δείχνει με ενάργεια πώς μια κάπως τυπική ερωτική ιστορία της εποχής μας μπορεί να γίνει αξιόλογη λογοτεχνία στα χέρια ενός δεξιοτέχνη συγγραφέα. Ξεσκολισμένος του lad lit (= lad literature: όρος που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει δημοφιλή μυθιστορήματα ανδρών για νεαρούς άνδρες και τη συναισθηματική και προσωπική τους ζωή, σε αντίθεση με το chick lit), αφού υπήρξε προεξάρχων του είδους, για να μην πούμε ιδρυτής του, εδώ, όπως ακριβώς παίρνει από το χέρι τον αναγνώστη και τον οδηγεί μέσα στην ιστορία του, έτσι οδηγεί και αυτό το είδος παραπέρα. Δεν θα ήταν παράταιρο να πούμε πως ο Χόρνμπι γερνά επιτυχώς ως συγγραφέας. Και σαφώς θα συμφωνήσουμε εν πολλοίς με την ξένη κριτική επί του θέματος. Πώς το πετυχαίνει αυτό; Το ότι γερνάει επιτυχώς και ως συγγραφέας θα μπορούσε από μόνο του να το εξηγήσει. Με την εκτεταμένη χρήση διαλόγων καταφέρνει να βάλει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον αναγνώστη μέσα στην ψυχοσύνθεση του ήρωα, περιορίζοντας τα αφηγηματικά μέρη. Η ζωντάνια των ηρώων του Χόρνμπι είναι απαράμιλλη. Περιγράφοντας έτσι τη ζωή καθημερινών ανθρώπων, τα όνειρα, τα θέλω τους, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους και μη παραβλέποντας τη διαχέουσα ατμόσφαιρα –ποτέ– της αγγλικής, εν προκειμένω, κοινωνίας σε μια ιδιάζουσα χρονική στιγμή, όπως αυτή του Brexit, καταφέρνει να οδηγήσει το lad lit πέραν της προοπτικής του και να το ωριμάσει, όπως ο ίδιος. Κι όλα αυτά με πολύ όμορφο τρόπο.

Μας δείχνει με ενάργεια πώς μια κάπως τυπική ερωτική ιστορία της εποχής μας μπορεί να γίνει αξιόλογη λογοτεχνία στα χέρια ενός δεξιοτέχνη συγγραφέα.

Διόλου τυχαίο, λοιπόν, το πόσο πολύ επηρεάζει η απόφαση της ψηφοφορίας για το Brexit συγχρονικά τη σχέση της Λούσι και του Τζόζεφ. Συγχρονικά, διότι σε ελάχιστο βάθος χρόνου η ζωή ακολουθεί την πορεία της. Έστω και χωρίς προοπτικές. Η σχεδόν μόνιμη επωδός της Λούσι στα δύσκολα το επιβεβαιώνει, αφού με την παραμικρή δυσκολία αναρωτιέται τι μέλλον μπορεί να έχουν οι δυο τους. Η μητέρα του Τζόζεφ ομοίως, από την αρχή ακόμα της ανακοίνωσης της σχέσης, αφού ο Τζόζεφ μένει ακόμα με τη μητέρα του και ελάχιστες σχέσεις έχει με τον πατέρα του, εφόσον οι δύο τους έχουν χωρίσει. Κι εδώ αρχίζει και συμπλέκεται κάπως η κατάσταση σε επίπεδο νοοτροπιών. Η ευκατάστατη Λούσι, που είναι κατά της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. και που πάνω-κάτω έχει τα χρόνια της μητέρας του Τζόζεφ, δημιουργεί σχέση με αυτόν, ενώ αντίθετα η μητέρα του Τζόζεφ, προερχόμενη από την εργατική τάξη και ομοίως κατά του Brexit, είναι αφημένη και φυσικά δεν θέλει να ακούει κουβέντα για αυτή τη σχέση. Άλλο ένα καρφάκι του Χόρνμπι για τις ταξικές διαφορές αγγλικού τύπου, που όσο κι αν φαινομενικά έχουν περάσει στο περιθώριο, ενυπάρχουν. Όμως, κι αυτό είναι το πιο σημαντικό, δεν παίζουν λειτουργικό ρόλο. Δεν επηρεάζουν. Υπάρχουν ως απολιθώματα μέχρι να τελειώσουν τη ζωή τους ολοκληρώνοντας τον κύκλο τους.

Κι ως ένα love story κάπου πρέπει να υπάρχει αγάπη… Υπάρχει όμως; Διόλου τυχαίο επίσης το ότι ο συγγραφέας αποφεύγει να βάλει ευθέως αυτόν τον χαρακτηρισμό στα χείλη των ηρώων του. Άρα δεν υπάρχει; Ή μήπως έχει περιπλεχθεί τόσο πολύ η κατάσταση γενικότερα στη σύγχρονη κοινωνία και ο ρεαλισμός της καθημερινότητας, αλλά κυρίως η όποια ατομικότητα του καθενός δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για τέτοιες σκέψεις; Πέραν των συναισθημάτων και των θέλω εκάστου…

ni hornby22 Ο Χόρνμπι βλέπει με πολύ καθαρό μάτι τη σύγχρονη πραγματικότητα στην πάλαι κραταιά Γηραιά Αλβιόνα και ευθυγραμμίζεται μαζί της αναφορικά. Δεν παίρνει θέση. Καταθέτει αυτήν ως έχει, δεν σχολιάζει, στέκεται με κατανόηση κυρίως απέναντι στα τεκταινόμενα που αφηγείται και στους ήρωές του, με κατανόηση και μάλλον μια καλά κεκαλυμμένη συμπάθεια… κι οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε διορατικότητα και γι’ αυτό.