Javier Cercas: «Τέρρα Άλτα»

Το καινούργιο μυθιστόρημα του Χαβιέρ Θέρκας, ο οποίος έγινε διάσημος με το Στρατιώτες της Σαλαμίνας, μια ιστορία που συνδέεται με τον εμφύλιο της Ισπανίας και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, είναι αστυνομικό. Αρχίζει με τον κεντρικό ήρωα, τον Μελτσόρ Μαρίν, έναν νέο αστυνομικό που συμμετέχει στις έρευνες για ένα αποτρόπαιο έγκλημα, μια σφαγή, η οποία συγκλονίζει τη μικρή κοινωνία της πόλης Γκαντέζα κοντά στην Τέρρα Άλτα της Καταλονίας.

Δύο νεκροί βρέθηκαν στην αγροτική τους έπαυλη – είναι ένα ζευγάρι ηλικιωμένων, ο Φρανθίσκο και η Ρόζα, ιδιοκτήτες των Γραφικών Τεχνών Αδέλ, της μεγαλύτερης επιχείρησης της περιοχής. Τα σώματα των νεκρών έχουν κρεουργηθεί, τους έχουν βγάλει τα μάτια, τους έχουν ξεριζώσει τα νύχια, τα δόντια και τ’ αυτιά, ενώ γύρω τους έχει απλωθεί ένα κράμα από αίμα, σπλάχνα, χόνδρους και δέρμα. Όλα θυμίζουν τελετή ανθρωποθυσίας, μια παρανοϊκή τελετουργία. Ποιος διέπραξε τη σφαγή; Κάποιοι επαγγελματίες ή μήπως ψυχασθενείς; Ο Μελτσόρ κι η ομάδα του αναρωτιούνται για τα κίνητρα του εγκλήματος, δεδομένου ότι το ζευγάρι δεν είχε εχθρούς. Έδιναν δουλειά σε πολύ κόσμο κι ήταν ιδιαίτερα θρησκευόμενοι, ανήκαν στην καθολική οργάνωση Opus Dei.

Αν οι αστυνομικοί είναι προβληματισμένοι για το αποτρόπαιο έγκλημα, οι αναγνώστες που γνωρίζουν το έργο του Χαβιέρ Θέρκας κι έχουν απολαύσει τα βιβλία του διερωτώνται για ποιο λόγο αυτός ο σημαντικός συγγραφέας έγραψε ένα τόσο βίαιο αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο παραπέμπει σε αντίστοιχα εγκλήματα που περιέχονται στα βιβλία Σκανδιναβών ομοτέχνων του. Προς τι τόσο αίμα, τόση απανθρωπιά, τόση παράνοια;

Οι αληθινές πληγές του πολέμου είναι αυτές που δεν φαίνονται, αυτές που «οι άνθρωποι κουβαλούν μέσα τους κρυφά»…

Στη συνέχεια, γνωρίζουμε τον χαρακτήρα και την προσωπική ζωή του κεντρικού ήρωα, του Μελτσόρ, ο οποίος ζει με τη γυναίκα του, Όλγα, και την κόρη τους, Τιτίκα. Τιτίκα είναι βεβαίως όνομα μιας ηρωίδας από το μυθιστόρημα Οι άθλιοι του Ουγκό – ο ήρωας, που καταπολεμά την αϋπνία του με μυθιστορήματα, είναι λάτρης του συγκεκριμένοι βιβλίου. Έχοντας ένα ταραγμένο παρελθόν, βίαιο και οδυνηρό, αισθάνεται πως είναι διχασμένος, πως είναι δύο διαφορετικά πρόσωπα, αντίθετα μεταξύ τους, κι αυτό του θυμίζει τον Γιάννη Αγιάννη των Αθλίων, έναν κακοποιό και ταυτόχρονα έναν νομοταγή πολίτη.

Κι ύστερα μαθαίνουμε πως οι Αδέλ δεν είναι και τόσο αγαπητοί στην περιοχή, δίνουν μεν δουλειά στους ντόπιους, αλλά πολλοί χάρηκαν για ό,τι έπαθαν. Μυστήριο. Γιατί συμβαίνει αυτό; Και γιατί ο Μελτσόρ είναι διχασμένος; Εξαρχής μαθαίνουμε πως η μητέρα του ήταν πόρνη, πως από μικρός έκανε διακίνηση ναρκωτικών, πως φυλακίστηκε, πως στη φυλακή διάβασε τους Αθλίους, πως η μητέρα του δολοφονήθηκε, πως ορκίστηκε να πάρει εκδίκηση για τον θάνατό της, να γίνει Ιαβέρης –πάλι επηρεασμένος από τους Αθλίους– κι αποφάσισε να γίνει αστυνομικός.

Ωραία όλ’ αυτά, αλλά τι γίνεται με το έγκλημα στην Γκαντέζα; Προς το τέλος του μυθιστορήματος, ο Χαβιέρ Θέρκας αποκαλύπτεται στον αναγνώστη δίνοντας απαντήσεις στις απορίες του. Αφήνει στην άκρη τον Μελτσόρ και μιλάει για τον ισπανικό Εμφύλιο, υποστηρίζοντας πως: Οι αληθινές πληγές του πολέμου είναι αυτές που δεν φαίνονται, αυτές που «οι άνθρωποι κουβαλούν μέσα τους κρυφά»…

ja cercas22 Το Τέρρα Άλτα είναι ένα μυθιστόρημα για τα καλά της ανάγνωσης της λογοτεχνίας, για την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης, μα και για τη διαφθορά των ανθρώπινων συνειδήσεων. Είναι κυρίως ένα μυθιστόρημα για τη φρικαλεότητα του πολέμου, τη ματαιότητα των τρομοκρατικών πράξεων, αλλά και τη νομιμότητα της εκδίκησης. Για μια φορά ακόμα ο συγγραφέας του βιβλίου μάς δείχνει την αφηγηματική δεξιοτεχνία του.