Polly Samson: «Θέατρο για ονειροπόλους»

Είναι γνωστό, πασίγνωστο, πως όταν ήταν νεαρός και άσημος, ο σπουδαίος Καναδός τραγουδοποιός Λέοναρντ Κοέν έζησε για ένα διάστημα στην Ύδρα. Αυτό έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν ο Κοέν ήταν γνωστός στους φίλους του μόνο ως ποιητής.

Το μυθιστόρημα της Πόλλυ Σάμσον (Λονδίνο, 1962) Θέατρο για ονειροπόλους είναι πρωτίστως η λογοτεχνική απεικόνιση της ζωής μιας παρέας καλλιτεχνών (συγγραφέων, ζωγράφων και μουσικών) στην Ύδρα εκείνη την ειδυλλιακή από κάθε άποψη εποχή, όταν η Ευρώπη και ο κόσμος βίωνε την εξέλιξη ενός είδους επανάστασης, όχι τόσο πολιτικής-κοινωνικής και ιδεολογικής, όσο επανάστασης στα ήθη, στις συμπεριφορές, στις ερωτικές σχέσεις. Και στις τέχνες, βεβαίως. Μπορεί στην Κούβα να βρέθηκε στην εξουσία ο Φιδέλ Κάστρο με τον Ερνέστο Γκεβάρα, ύστερα από μια νικηφόρα επανάσταση εναντίον ενός μισητού δικτατορικού καθεστώτος, και στο Βιετνάμ να είχε αρχίσει ένας βρόμικος πόλεμος, ωστόσο στο βιβλίο δεν γίνεται λόγος γι’ αυτά τα φαινόμενα. Η συγγραφέας ενδιαφέρεται κυρίως για τη νεολαία εκείνης της περιόδου και τα προβλήματά της.

Δευτερευόντως, το μυθιστόρημα είναι ένας μικρός ύμνος στην Ύδρα, ένα νησί του Αργοσαρωνικού που ανέκαθεν αποτελούσε καταφύγιο καλλιτεχνών και ρομαντικών ανθρώπων γενικώς. Την ιστορία την αφηγείται μια Αγγλίδα, η Έρικα, η οποία επισκέπτεται την Ύδρα έπειτα από εξήντα χρόνια και θυμάται όσα ωραία ή δραματικά έζησε εκεί. Αρχίζει ως εξής:

Η ανάβαση από το λιμάνι είναι μεγάλη κι εγώ ανηφορίζω τα σκαλοπάτια του Δρόμου της Καβαλίνας με σταθερό βήμα και με μια πέτρα σε σχήμα καρδιάς στην τσέπη.

Η νεαρή Έρικα, που πήγε στο νησί ύστερα από τον θάνατο της μητέρας της –η καινούργια της επίσκεψη είναι ένα ταξίδι μνήμης–, σημειώνει πως οι παραθεριστές έχουν φύγει και μιλάει για τις ταραχές στην Αθήνα λόγω της λιτότητας, για τους πρόσφυγες και τις φωτιές στους δρόμους. Ευθύς εξαρχής αναφέρει τον Λέοναρντ Κοέν, και μάλιστα τη σκηνή όπου γυρνάει από το συμβολαιογραφείο μετά την υπογραφή του συμβολαίου για την αγορά του σπιτιού του εκεί. Κι έπειτα διαβάζουμε:

Το μυθιστόρημα είναι συγκινητικό, γεμάτο νοσταλγία για μια εποχή που έχει περάσει ανεπιστρεπτί, όταν οι άνθρωποι, ιδίως οι νέοι, ένιωθαν απελευθερωμένοι από κάθε καταπίεση.

Ρουφούσαμε την ελευθερία για την οποία αγωνίστηκαν οι μεγαλύτεροί μας και οι ορέξεις μας ξεπερνούσαν κατά πολύ τους στενούς, διαλυμένους από τους πολέμους, ίσκιους τους. Άραγε τα ναρκωτικά και η αντισύλληψη έκαναν την αλλαγή να φαντάζει εφικτή; Ήταν συνειδητή επανάσταση; Ή ήμαστε απλώς παιδιά που λαχταρούσαν τη ραστώνη, το σεξ και τις ψυχοτρόπες ουσίες για να απαλύνουμε το άγχος…;

Κι αμέσως μετά:

Δε ζητούσαμε πολλά από τούτο το νησί, παρά μονάχα μέρες ηλιόλουστες και αρκετά μεγάλες ώστε να εμποδίσουμε τον Ψυχρό Πόλεμο να μας μαυρίσει την καρδιά. Ένα γαλόνι κρασί για τρεις δραχμές κι ένα γερό άσπρο σπίτι για δυο λίρες και δέκα σελίνια τον μήνα.

Στο μυθιστόρημα ο Λέοναρντ είναι πανταχού παρών, τον βλέπουμε να γελάει στην παρέα, όταν μαζεύονταν με κιθάρες και μπουζούκια πίνοντας ούζο. Οι γυναίκες τον φλερτάρουν, μολονότι δεν είναι εμφανίσιμος. Δίπλα του στέκεται η Μαριάννε, μια Νορβηγίδα, το τραγικό πρόσωπο της ιστορίας, η οποία βρίσκεται εκεί με τον σύζυγό της, Άξελ, και μεγαλώνει τον μικρό της γιο. Η Έρικα πήγε εκεί μαζί με τον φίλο της τον Τζίμμυ, έναν φοιτητή της Νομικής που τα παράτησε όλα για χάρη του ταξιδιού στην Ελλάδα. Την παρέα τους την αποτελούσαν ακόμα η Ίντι και ο Μπόμπυ, ο αδελφός της Έρικας, κι ο Τζορτζ, συνολικά πέντε άτομα. Ωστόσο, η παρέα μεγαλώνει από τους Έλληνες και τους ξένους που μένουν στο νησί. Διασκεδάζουν, τραγουδούν, χορεύουν και συζητούν για λογοτεχνία διαφωνώντας. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ, ο Σαρτρ, ο Κάφκα, ο Ντοστογιέφσκι, ο Ρίλκε και άλλοι πολλοί αποτελούν θέματα για συζητήσεις.

Η ιστορία αποκτά ενδιαφέρον από τη στιγμή που η Μαριάννε και ο Λέοναρντ σμίγουν ερωτικά και γίνονται ζευγάρι, ύστερα από τη φυγή του Άξελ λόγω μιας άλλης γυναίκας, κάτι που δεν αφήνει ασυγκίνητα τα μέλη της πολυεθνικής παρέας, τα οποία σχολιάζουν, ενίοτε καυστικά, αυτή τη σχέση. Μερικές φορές, κάποιος φέρνει μυρωδάτο λιβανέζικο χασίσι και το απολαμβάνουν, όπως απολαμβάνουν τις λογοτεχνικές συζητήσεις και τα νυχτερινά μπάνια. Κι ύστερα, κάποιοι αναχωρούν για την πατρίδα τους, ενώ οι υπόλοιποι νιώθουν ορφανεμένοι. Από τους τελευταίους φεύγουν ο Λέοναρντ και η Μαριάννε.

Η Έρικα μένει, κολυμπάει, διαβάζει το βιβλίο της και γράφει τα πεπραγμένα της ημέρας στο τετράδιό της. Φεύγει τελευταία, αλλά γυρίζει στην Ύδρα δέκα χρόνια αργότερα, όταν στην Ελλάδα έχουν καταλάβει την εξουσία οι po samson22 συνταγματάρχες. Σε αυτό το διάστημα, το αταίριαστο ζευγάρι, ο Λέοναρντ και η Μαριάννε χωρίζουν. Ήδη ο Λέοναρντ Κοέν, ο Εβραίος από τον Καναδά, έχει γίνει διάσημος… Το μυθιστόρημα είναι συγκινητικό, γεμάτο νοσταλγία για μια εποχή που έχει περάσει ανεπιστρεπτί, όταν οι άνθρωποι, ιδίως οι νέοι, ένιωθαν απελευθερωμένοι από κάθε καταπίεση.