Norbert Gstrein: «Όταν ήμουν νέος»
Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσει κανείς πού οφείλεται η αδιαμφισβήτητη γοητεία του Γερμανόφωνου συγγραφέα που τώρα πρώτη φορά μεταφράζεται στην ελληνική γλώσσα, αλλά έχει κερδίσει αρκετά βραβεία στην πατρίδα του. Μια εύκολη λύση είναι να αποδώσουμε τη γοητεία αυτή στη γλώσσα και κατ’ επέκταση στον μεταφραστή Κωνταντίνο Κοσμά, ο οποίος έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε για να αποδώσει το ύφος και την ατμόσφαιρα του πρωτότυπου. Και η αλήθεια είναι ότι έχουμε μια αφοπλιστικά γρήγορη και καλοφτιαγμένη αφήγηση, που μπορεί και περνάει εύκολα από το ένα αντικείμενο στο άλλο και από ένα τοπίο και μια κατάσταση σε κάτι διαφορετικό. Ωστόσο, αυτό δεν είναι ίσως επαρκές για να εξηγήσει πώς κρατάει ο συγγραφέας το ενδιαφέρον του αναγνώστη με μια ιστορία που συνεχώς αλλάζει προσανατολισμό, σε ένα μυθιστόρημα που ξεκινάει ως αστυνομικό, συνεχίζεται ως περιπέτεια και εξελίσσεται ως μια ελεγεία σε έναν χαμένο έρωτα.
Μια άλλη εξήγηση είναι οι πολλές και διαφορετικές ιστορίες που εμπλέκονται στον βασικό αφηγηματικό καμβά και που, όπως στις Χίλιες και μία νύχτες, προτού τελειώσει η μία εμπλέκεται μια άλλη και ο αναγνώστης συνεχίζει να διαβάζει για να ολοκληρώσει την ιστορία, αλλά προτού τελειώσει εμπλέκεται μια άλλη και ο συγγραφέας συνεχίζει με αυτόν τον ρυθμό έως ότου τυλίξει ολοκληρωτικά τον αναγνώστη στο παιχνίδι του. Ωστόσο, προσωπικά πιστεύω ότι εάν ένα μυθιστόρημα ή γενικότερα αφήγημα μείνει στις τεχνικές λεπτομέρειες χωρίς να «πει» κάτι στον αναγνώστη, κάτι που αφορά στην ίδια την περιπέτεια της ζωής, δεν είναι εύκολο να τον σαγηνεύσει.
Το μυθιστόρημα έχει τα φόντα για να κυλήσει ως ένα συναρπαστικό αστυνομικό, όμως ο συγγραφέας φαίνεται έχει στοχεύσει σε άλλη κατεύθυνση.
Το μυθιστόρημα, γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, είναι η υποκειμενική αφήγηση του κεντρικού ήρωα, του Φρανς. Ο Φρανς λοιπόν μεγαλώνει με τον πατέρα του, η εργασία του οποίου είναι η διοργάνωση γαμήλιων τελετών. Η δουλειά του Φρανς είναι να φωτογραφίζει τα ζευγάρια και να σκηνοθετεί τη θεωρούμενη ως ευτυχέστερη ημέρα της ζωής τους. Όμως πολύ γρήγορα στη ζωή του, αλλά και στο βιβλίο, θα του συμβεί κάτι παράδοξο. Ένα ζευγάρι θα προσέλθει στη φωτογράφιση τσακωμένο και εκνευρισμένο. Ωστόσο, στις φωτογραφίες που θα εμφανιστούν, τίποτα από αυτά δε θα αποτυπωθεί. Η μία πραγματικότητα, αυτή που αισθάνθηκε ο φωτογράφος, έρχεται σε αντίθεση με τη δεύτερη πραγματικότητα, που αποτυπώνεται στις φωτογραφίες. Κι αυτή η αντίθεση, που αναστατώνει τον νεαρό Φρανς, θα επιβεβαιωθεί από ένα τραγικό γεγονός που θα αναστατώσει τη ζωή του: η γυναίκα, η νύφη, την άλλη μέρα βρίσκεται νεκρή. Ο αφηγητής εσωτερικά το συσχετίζει με ένα φαινομενικά άσχετο συμβάν: πριν από λίγες μέρες έχει φιλήσει ένα νεαρό κορίτσι στο ίδιο σημείο.
Το μυθιστόρημα έχει τα φόντα για να κυλήσει ως ένα συναρπαστικό αστυνομικό, όμως ο συγγραφέας φαίνεται έχει στοχεύσει σε άλλη κατεύθυνση. Ο κεντρικός ήρωας, κουβαλώντας τα δύο αυτά γεγονότα στη μνήμη, μεταναστεύει, φεύγει από την πατρίδα του και ξεκινά μια περιπέτεια αυτογνωσίας, που όμως κάθε βήμα και κάθε σημείο της θα τον οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερα ερωτήματα. Αν και πουθενά δε δηλώνεται ως φιλοσοφική θέση του συγγραφέα, η αδυναμία του κεντρικού ήρωα να γνωρίσει τον εαυτό του και την πραγματικότητα φαίνεται καθαρά στο δεύτερο σημείο ανατροπής και στην τελική λύση, όπου το παρελθόν του όπως το θυμάται αποδεικνύεται διαφορετικό. Το αθώο φιλί που είχε δώσει στο κορίτσι τον ενοχοποιεί, το κορίτσι είναι μια διάσημη γυναίκα και η όλη ζωή του τίθεται σε μια διαφορετική διαπραγμάτευση.
Αυτό που μας λέει ο Νόρμπερτ Γκστράιν, ότι δηλαδή το παρελθόν δεν είναι αυτό που νομίζουμε, ότι η πραγματικότητα έχει πολλές διαφορετικές οπτικές κι ότι κάθε στιγμή ισορροπούμε στην οπτική και στην ερμηνεία του παρελθόντος που έχουμε στον δεδομένο χρόνο, είναι ίσως αυτό που αγγίζει τον αναγνώστη και τον οδηγεί στο να παρακολουθήσει με ενδιαφέρον όλες αυτές τις εναλλαγές και τις περιπέτειες του Φρανς.
Όταν ήμουν νέος
Νόρμπερτ Γκστράιν
μετάφραση: Κωνσταντίνος Κοσμάς
Διάπλαση
σ. 264
ISBN: 978-960-567-254-6
Τιμή: 14,90€