Ken Follett: «Ποτέ»

Ενώ στην επικαιρότητα κυριαρχεί η αγορά των πολεμικών αεροπλάνων Rafale από τη χώρα μας και τα ΜΜΕ μιλάνε για το θρίλερ Ρωσίας-Ουκρανίας, το μυθιστόρημα του Κεν Φόλετ Ποτέ, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Bell, μοιάζει περισσότερο με πρόβλεψη ενός εφιαλτικού σεναρίου, που καλό θα ήταν να μη συμβεί «Ποτέ». Ο συγγραφέας αποδεικνύει πόσο εύκολο θα ήταν να γίνει ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, ακόμα κι όταν όλα τα κράτη εξοπλίζονται προκειμένου να εξασφαλίσουν την ειρήνη. Θα αρκούσε μια απλή αφορμή, χωρίς ουσιαστική αιτία. Κάποιος εύθικτος ηγέτης, μια ομάδα εθνικιστών πολιτικών που βάζουν πάνω και από την ίδια τους την οικογένεια την ιδέα που έχουν για την πατρίδα, κάποιες προσβλητικές νεανικές χειρονομίες στρατιωτών και η έναρξη ενός πυρηνικού πολέμου θα μπορούσε να είναι γεγονός.

Η υπόθεση θυμίζει λίγο την αμερικανική λογοτεχνία της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, αλλά εδώ τη θέση της Ρωσίας παίρνει η Κίνα: η πυρηνικά εξοπλισμένη Κίνα, που έχει πολλές χώρες της Ανατολής κάτω από την επιρροή της και είναι έτοιμη να δείξει στη Δύση ότι τα χρόνια της ταπείνωσης κάτω από τον ζυγό της Δυτικής αποικιοκρατίας έχουν περάσει. Διπλωματικά και κατασκοπευτικά παιχνίδια ανακατεύονται με τις προσωπικές ερωτικές ιστορίες των πρωταγωνιστών, ενώ ό,τι μπορεί να συμβαίνει σε μια έρημο στην Αφρική μπορεί να επηρεάζει όλο τον κόσμο. Ο συγγραφέας δείχνει με πόσους τρόπους μπορούν να πάνε τα πάντα στραβά. Ακόμα κι ένα προσωπικό μίσος είναι δυνατόν να φέρει τον κόσμο στο χείλος της καταστροφής. Άραγε, προκειμένου να διατηρηθεί η σταθερότητα στην περιοχή είναι προτιμότερο να αποτραπεί ή να επιτραπεί μια τρομοκρατική ενέργεια; Όλα θα μπορούσαν να είχαν συμβεί αλλιώς, μόνο αν…

Ο Κεν Φόλετ αλλάζει γένος σε παραδοσιακούς ρόλους, έτσι πρόεδρος της Αμερικής είναι γυναίκα, ο σύζυγος της οποίας αφήνει τη δουλειά του για να την υποστηρίξει στο έργο της, ενώ ο γραμματέας είναι επίσης άντρας. Γυναίκα είναι και η πρόεδρος της Ν. Κορέας, ενώ ανάμεσα σε δυο κατασκόπους που θα θελήσουν να ενώσουν τις τύχες τους, ο άντρας είναι αυτός που θα εγκαταλείψει την κατασκοπευτική καριέρα του, δίνοντας στη μέλλουσα γυναίκα του την ευκαιρία να συνεχίσει.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί την καθημερινότητα της Προέδρου στον Λευκό Οίκο, όπου το οβάλ γραφείο απέχει λίγα μέτρα από την κρεβατοκάμαρα και η πρόεδρος, η Πολίν, προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ οικογενειακής ζωής και κρατικών υποχρεώσεων. «Μια πρόεδρος είχε όλα όσα χρειαζόταν, εκτός από χρόνο». Κι ενώ φαίνεται ότι η Πολίν έχει καταφέρει να πετύχει σε έναν δύσκολο διπλωματικό αγώνα, τα ΜΜΕ ασχολούνται με το γεγονός ότι η 16χρονη κόρη της κάπνισε χόρτο.

Ο συγγραφέας μεταφέρει με ρεαλιστικές λεπτομέρειες διπλωματικά παιχνίδια και γεγονότα, που είναι δύσκολο να πέσουν στην αντίληψη του κοινού πολίτη, έτσι ώστε να τον προβληματίσει και για το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα.

Οι περιγραφές της ερήμου αντανακλούν τη ζέστη μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, καθώς κάτοικοι του Τσαντ ελπίζουν σε μια καλύτερη ζωή, προσπαθώντας να διαφύγουν από τη φτώχεια των χωριών τους και εμπιστευόμενοι τις τύχες τους σε διακινητές που τους υπόσχονται να τους περάσουν στην Ευρώπη.

Ο Αμπντούλ σκέφτηκε ότι οι Άραβες της παλιάς εποχής θα είχαν τη σύνεση να μην ταξιδεύουν όλη μέρα. Θα είχαν ξυπνήσει τις καμήλες πριν χαράξει… και θα είχαν δέσει τους δύστυχους γυμνούς σκλάβους σε μακριές σειρές τον έναν πίσω απ’ τον άλλο… Οι σύγχρονοι απόγονοί τους, με τα βενζινοκίνητα οχήματά τους φορτωμένα ακριβή κοκαΐνη και απελπισμένους μετανάστες, δεν ήταν τόσο έξυπνοι.

Ο συγγραφέας αποδεικνύει πόσο εύκολο θα ήταν να γίνει ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, ακόμα κι όταν όλα τα κράτη εξοπλίζονται προκειμένου να εξασφαλίσουν την ειρήνη.

Υπάρχει σταδιακή κορύφωση και αγωνία όχι μόνο για τους ήρωες, των οποίων τους χαρακτήρες χτίζει σιγά σιγά ο συγγραφέας, αλλά και για την τύχη της ανθρωπότητας. Ήρωες που ζουν σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη, που ίσως δεν γνωρίζει ο ένας την ύπαρξη του άλλου, αλληλοεπηρεάζονται μέσα από τις πράξεις τους.

Ο συγγραφέας αφήνει τους μετανάστες να ταξιδεύουν σχεδόν χωρίς ελπίδα στην έρημο για να παρακολουθήσει την πρωτεύουσα του Τσαντ όπου η Ταμάρα, πράκτορας της CIA, προσπαθεί να προλάβει μια τρομοκρατική επίθεση, για να πεταχτεί μέχρι την Κίνα, όπου ο υπεύθυνος πληροφοριών Κάι έχει να αντιμετωπίσει τους σκληρούς κομμουνιστές της χώρας του, που βλέπουν παντού ευκαιρία για επίθεση και θέλουν να υπονομεύσουν τη θέση του μέσω της διάσημης ηθοποιού συζύγου του. Συνεχίζει στη Β. Κορέα, όπου οι επαναστάτες προσπαθούν να πάρουν την εξουσία, για να περάσει από τον Λευκό Οίκο, όπου παίρνονται οι σημαντικότερες αποφάσεις. Κανείς όμως δεν μπορεί να είναι πουθενά ασφαλής, αν ο πυρηνικός πόλεμος ξεσπάσει.

Ο Κάι έχει να αντιμετωπίσει όλη την παλιά φρουρά της Κίνας «με τα άσχημα κουρέματα και τα άσχημα κουστούμια». Λεπτό το χιούμορ που χρησιμοποιεί ο Κεν Φόλετ για να δείξει πώς η πολιτική μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη μιας σαπουνόπερας. Διότι όταν οι αντίπαλοι του Κάι θελήσουν να «σκοτώσουν» τον χαρακτήρα που υποδύεται η γυναίκα του στην πιο δημοφιλή σειρά της Κίνας, ο ίδιος θα υποδείξει στον υπεύθυνο της παραγωγής «τον κίνδυνο να θεωρηθεί ότι η ιστορία σατιρίζει τη φροντίδα υγείας στη σύγχρονη Κίνα…».

Σύγχρονη τεχνολογία, ντρόουν, υποβρύχια, κυβερνοεπιθέσεις, πύραυλοι που πετυχαίνουν τον στόχο τους προγραμματισμένοι από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, ενώ ο κόσμος παρακολουθεί στις οθόνες του τη θανατηφόρα πορεία τους. Η Πολίν θα απαντήσει πρώτα στην κόρη της εάν θα ρίσκαρε μια πυρηνική επίθεση: «Ναι, θα το ρίσκαρα. Και, αν δεν μπορούσα ν’ απαντήσω καταφατικά σ’ αυτή την ερώτηση, δε θα μπορούσα να είμαι Πρόεδρος». Ποιος άραγε έχει πραγματικά τη δύναμη;

Βαθμιαία είχε συνειδητοποιήσει ότι όλοι περιορίζονταν από κάτι. Η Αμερικανίδα πρόεδρος δεσμευόταν από την κοινή γνώμη και ο Κινέζος πρόεδρος από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι δισεκατομμυριούχοι έπρεπε οπωσδήποτε να βγάζουν κέρδη και οι στρατηγοί να κερδίζουν μάχες. Η δύναμη δεν ανήκε αποκλειστικά σ’ ένα μεμονωμένο κέντρο, αλλά σ’ ένα απίστευτα πολύπλοκο δίκτυο, μια ομάδα σημαντικών ανθρώπων και θεσμών χωρίς συλλογική βούληση, που έσπρωχναν προς διαφορετική κατεύθυνση ο καθένας.

Το βιβλίο δίνει την ευκαιρία να προβληματιστούμε για το πόσο εύκολο είναι να πάνε παγκοσμίως όλα στραβά· πόσα πράγματα τελικά μπορούν να εξαρτώνται από την τύχη. Ένα βιβλίο που θα μπορούσε να είναι η καταγραφή ενός πιθανού μέλλοντος, το οποίο θα έπρεπε να φροντίσουμε να μη συμβεί ποτέ.

Δυόμισι χιλιάδες άνθρωποι, σκέφτηκε. Ούτε κακοποιοί, ούτε δολοφόνοι, απλώς νεαρά παιδιά οι περισσότεροι που επέλεξαν μια καριέρα στο Ναυτικό, τη ζωή στις θάλασσες… Ένα ελικόπτερο σηκώθηκε από το κατάστρωμα του Φουτσιάν. Ο πιλότος αυτός γλίτωσε τον θάνατο για λίγα λεπτά μόνο, σκέφτηκε η Πολίν. Ο τυχερότερος άνθρωπος στον κόσμο!