Carla Bessa: «Κι έτσι τότε εγώ απόμεινα δίχως το παιδί εκείνο»

Μία ηθοποιός, σκηνοθέτιδα και μεταφράστρια από το Ρίο ντε Τζανέιρο οπωσδήποτε αποτελεί ιδιαίτερη συγγραφική περίπτωση. Διά του λόγου το αληθές, τα δεκαέξι διηγήματα του παρόντος τόμου με τίτλο Κι έτσι τότε εγώ απόμεινα δίχως το παιδί εκείνο αποδεικνύουν περίτρανα το γεγονός αυτό.

Τα διηγήματα διαδραματίζονται όλα στη γενέτειρα της συγγραφέως, το Ρίο ντε Τζανέιρο, και απεικονίζουν τη ζωή των απλών καθημερινών ανθρώπων που παλεύουν αέναα για την επιβίωσή τους κάτω από δύσκολες συνθήκες. Οπωσδήποτε, κανείς δεν μπορεί να πει ότι τα συγκεκριμένα διηγήματα είναι αισιόδοξα, πόσο μάλλον όταν το θέμα που κυριαρχεί σε αυτά είναι πρωτίστως ο θάνατος, αλλά και η δυστυχία, ο πόνος, η πείνα και οι εγκληματικές συμμορίες που δρουν στις φτωχογειτονιές και τις φαβέλες του Ρίο. Ωστόσο, διαβάζονται απνευστί κυρίως χάρη στην ωραιότητα της γραφής τους και στην αγωνία για την κατάληξη της υπόθεσης που η συγγραφέας καταφέρνει να εμφυσήσει στους αναγνώστες με τις πρωτότυπες αφηγηματικές τεχνικές της.

Πράγματι, σύμφωνα με τα λεγόμενα της Κάρλα Μπέσα, η βία, η αποξένωση και η αδικία φαίνεται να κυριαρχούν στις βραζιλιάνικες μεγαλουπόλεις. Η συγγραφέας αντλεί έμπνευση και από συγκλονιστικά άρθρα στα πρωτοσέλιδα των βραζιλιάνικων εφημερίδων που αφορούν διάφορα εγκλήματα. Αυτά πολλές φορές έχουν ως θύματα τα παιδιά, την πιο αθώα δηλαδή ομάδα, που φαίνεται όμως να υποφέρει περισσότερο από τις υπόλοιπες στις φτωχογειτονιές του Ρίο.

Χαρακτηριστικό της απαισιόδοξης νότας που κυριαρχεί είναι ότι απουσιάζουν παντελώς από το βιβλίο τα «ευχάριστα» στοιχεία που έχουμε συνδέσει με τη βραζιλιάνικη κουλτούρα, όπως το καρναβάλι, η σάμπα και το ποδόσφαιρο. Και αυτό συμβαίνει διότι σκοπός της συγγραφέως δεν είναι να παρουσιάσει τη γνωστή κοσμοπολίτικη Βραζιλία, αλλά τη Βραζιλία με τον παραμελημένο κόσμο του περιθωρίου και του υποκόσμου, τη Βραζιλία των ανθρώπων που υποφέρουν και αγωνίζονται καθημερινά για την επιβίωση στις φαβέλες. Η αφόρητη πείνα, σκληρές εικόνες από αυτοκτονίες και δολοφονίες αθώων, επώδυνες και θανατηφόρες ασθένειες, ένας εμπρησμός της συζύγου από τον σύζυγο, ατιμώρητα εγκλήματα, ομοφυλόφιλοι και οργισμένοι έφηβοι που αυτοκτονούν, όλα αυτά αποτελούν τη θεματική του βιβλίου κι αποτυπώνονται ανάγλυφα χάρη στον ολοζώντανο λόγο της Μπέσα, έναν λόγο που διατηρεί έναν ρυθμό μουσικό και στη μετάφρασή του από τον Νίκο Πρατσίνη, με τους πολύ γλαφυρούς διαλόγους και την κινηματογραφική ροή που τον διακρίνει.

Η Κάρλα Μπέσα όμως πρωτοτυπεί και στη δομή των δεκαέξι διηγημάτων της, φλερτάροντας με όλους τους αφηγηματικούς τρόπους.

Εκ πρώτης όψεως, η καταγραφή της Μπέσα ίσως φανεί ψυχρή και δημοσιογραφική, σαν να δημιουργεί μία μπρεχτικού τύπου αποστασιοποίηση. Με μια πιο προσεκτική ανάγνωση όμως θα φανεί ότι, πίσω από την αμφιθυμία και την ασάφεια την οποία εκφράζει, πολλές φορές, η συγγραφέας, κρύβεται μια καλά καλυμμένη ευαισθησία. Κάθαρση πάντως δεν υπάρχει, αντίθετα, ο απαισιόδοξος τόνος διατηρείται μέχρι το τέλος.

Η Κάρλα Μπέσα όμως πρωτοτυπεί και στη δομή των δεκαέξι διηγημάτων της, φλερτάροντας με όλους τους αφηγηματικούς τρόπους. Έτσι, στο διήγημά της με τίτλο «Στη συγκεκριμένη περίπτωση σκότωσε έναν αθώο» επιλέγει να δώσει στο κείμενό της μορφή αρχαίας τραγωδίας με συγκεκριμένους ήρωες, αλλά και τον χορό που σχολιάζει τα τεκταινόμενα. Σε άλλα διηγήματα επιλέγει να ενσωματώσει αποσπάσματα από την Αποκάλυψη και τη Βίβλο, άλλα κείμενά της αποτελούν μονόλογο, άλλα είναι γραμμένα σε τρίτο ενικό πρόσωπο. Στα θετικά του βιβλίου συγκαταλέγεται και η ύπαρξη επεξηγηματικών υποσημειώσεων, όπου κρίνεται απαραίτητο, προς καλύτερη κατανόηση των κειμένων από τους αναγνώστες.

ca bessa Εν κατακλείδι, πρόκειται για μια συλλογή από αληθινές, τραγικές ιστορίες, βγαλμένες από την ίδια τη ζωή, οι οποίες θυμίζουν stand up tragedy και προορίζονται να μας ευαισθητοποιήσουν, να μας συγκινήσουν, αλλά και να αφυπνίσουν το λογοτεχνικό ενδιαφέρον μας.