Γιόκο Ογκάουα: «Η αστυνομία της μνήμης»

«Κανείς δεν ξέρει τι επιφυλάσσει το μέλλον»: επίκαιρη όσο ποτέ σε καιρούς και συνθήκες πανδημίας, η φράση από το μυθιστόρημα της Γιόκο Ογκάουα Η αστυνομία της μνήμης. Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 1994 στην Ιαπωνία και είναι από τα πρώτα μυθιστορήματα της Ογκάουα. Η μετάφρασή του το 2019 στα αγγλικά βρήκε τεράστια απήχηση στο αναγνωστικό κοινό, το έθεσε υποψήφιο για το National Book Award και το διεθνές βραβείο Booker, ενώ συνέπεσε σχεδόν με την έναρξη της πανδημίας, γεγονός που το έκανε ιδιαίτερα επίκαιρο.

Η ιστορία ξεκινάει όταν σ’ ένα νησί που δεν κατονομάζεται, αλλά θα μπορούσε να είναι κάποιο από τα πάμπολλα νησιά της ασιατικής αυτής χώρας, εξαφανίζονται καθημερινά σχεδόν διάφορα αντικείμενα, μαζί με την ανάμνησή τους και τη λέξη που τα αποτύπωνε. Έτσι, τη μια μέρα εξαφανίζονται τα ροδοπέταλα των τριαντάφυλλων, την άλλη τα αρώματα, τα φρούτα, τα πουλιά, οι φωτογραφίες, τα ημερολόγια, αλλά και τα βιβλία, που καίγονται σε μεγάλες φωτιές θυμίζοντας ναζιστικές μεθόδους. «Συνεχίσαμε να πετάμε τα βιβλία, το ένα μετά το άλλο, χωρίς να τα ξεφυλλίζουμε ή έστω να ρίχνουμε μια ματιά στα εξώφυλλα. Επαναλαμβάναμε τις κινήσεις σχεδόν αυτόματα, σαν να εκτελούσαμε κάποιο επίσημο καθήκον. Εντούτοις, κάθε φορά που ένας τόμος έφευγε από τα χέρια μου, ένιωθα έναν ελαφρύ πόνο, λες και ο κενός χώρος στη μνήμη μου διευρυνόταν με την απώλεια κάθε βιβλίου».

Στηλιτεύει με πολύ εύστοχο τρόπο τους κρατικούς μηχανισμούς επιβολής, καταστολής και επιτήρησης, σχολιάζοντας ταυτόχρονα τα αναφαίρετα δικαιώματα του ανθρώπου, που καταπατώνται βάναυσα σε απολυταρχικά καθεστώτα απειλώντας την ίδια την ύπαρξή του.

Ό,τι εξαφανίζεται οφείλουν όλοι να το ξεχάσουν και ως λέξη, αλλά και ως ανάμνηση, και όσοι δε συμμορφώνονται κινδυνεύουν να συλληφθούν από την αστυνομία της μνήμης, η συμπεριφορά της οποίας γίνεται ολοένα πιο βίαια και αυταρχική. «Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσε η αστυνομία της μνήμης γίνονταν όλο και πιο βίαιες. Δεν ειδοποιούσαν πια για τις επισκέψεις τους, όπως είχαν κάνει στην περίπτωση της μητέρας μου. Όλα γίνονταν αιφνιδιαστικά, και πλέον χρησιμοποιούσαν πολιορκητικούς κριούς ικανούς να γκρεμίσουν κάθε πόρτα. Εισέβαλλαν σε σπίτια ερευνώντας κάθε χώρο όπου θα μπορούσες να κρυφτείς – αποθήκες, κάτω από κρεβάτια, στο πίσω μέρος μιας ντουλάπας. Οποιοσδήποτε επαρκής χώρος για ανθρώπινο σώμα ήταν απίθανο να διαφύγει την προσοχή τους. Έσερναν έξω όποιον έβρισκαν μαζί με εκείνους που τον είχαν κρύψει και τους φόρτωναν όλους στα σκεπασμένα φορτηγά».

Η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, η οποία αφηγείται την ιστορία, είναι συγγραφέας και ζει μόνη, έπειτα από την εξαφάνιση της μητέρας της, που ήταν γλύπτρια και ήταν από τα πρώτα θύματα που εξαφάνισε η αστυνομία της μνήμης. Όταν ο επιμελητής της, ο Ρ., της εξομολογείται ότι δεν ξεχνά και ότι του είναι δύσκολο να σβήσει τις αναμνήσεις του, αποφασίζει να τον κρύψει σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο του σπιτιού της, για να τον σώσει.

yo ogawa Σπουδαία και αγαπημένη συγγραφέας η Γιόκο Ογκάουα. Εδώ, βαδίζοντας στα χνάρια των δυστοπικών μυθιστορημάτων του Τζορτζ Όργουελ (1984) και Ρέι Μπράντμπερι (Φαρενάιτ 451), μας δίνει ένα πολύ δυνατό βιβλίο, που τυγχάνει να είναι και επίκαιρο, έτσι όπως έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες της καθημερινότητάς μας εδώ και σχεδόν δύο χρόνια. Στηλιτεύει με πολύ εύστοχο τρόπο τους κρατικούς μηχανισμούς επιβολής, καταστολής και επιτήρησης, σχολιάζοντας ταυτόχρονα τα αναφαίρετα δικαιώματα του ανθρώπου, που καταπατώνται βάναυσα σε απολυταρχικά καθεστώτα απειλώντας την ίδια την ύπαρξή του.