fbpx
Robert Walser: «Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ»

Robert Walser: «Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ»

Ο ελβετικής καταγωγής Robert Walser (1878-1956) κατατάσσεται στις σημαντικότερες γερμανόφωνες συγγραφικές φωνές του 20ού αιώνα. Το έργο του Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ είναι το πρώτο του βιβλίο και γράφτηκε το 1904, όταν ήταν 26 χρόνων.

Για τον σχεδιασμό του εξωφύλλου, ο Χρήστος Κεντρωτής σοφά επέλεξε τον πίνακα Boy Reading του Samuel John Peploe (1920), στον οποίο ένας παρατηρητικός θεατής/αναγνώστης, αν αφαιρέσει το ρόδινο χρώμα του προσώπου και επιμηκύνει το μήκος του παντελονιού, τότε ο έφηβος της εικόνας θα μετατραπεί σ’ έναν σοβαρό, εκλεπτυσμένο, νεαρό, κομψό κύριο.

Αυτή τη δυαδικότητα της ταυτόχρονης ύπαρξης ενός αγοριού και ενός σοβαρού εκλεπτυσμένου κυρίου μεταφέρει και στη γραφή του ο Robert Walser, ενδεδυμένος την προσωπικότητα του Φριτς Κόχερ, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη των εκθέσεων του νεαρού μαθητή να εναλλάσσεται συνεχώς μεταξύ των προτάσεων από την παιδικότητα ενός έφηβου στην ωριμότητα ενός ενήλικα, χωρίς ωστόσο η δεύτερη να αναιρεί την πρώτη, αλλά να την προεκτείνει και να τη συμπληρώνει.

Οι εκθέσεις αυτές σε κάθε θέμα εκτείνονται από την αρχή μέχρι το τέλος σαν ένα συμπαγές κείμενο –σαν μια παιδική απαγγελία ή αναπνοή– χωρίς ενδιάμεσες ενότητες να τις διαχωρίζουν. Ωστόσο, υπάρχει ένας έντονος διαχωρισμός, αυτός των ιδεών, ο οποίος άλλοτε σαν ένα υποταγμένο παιδί ανταποκρίνεται στο θέμα και άλλοτε τοποθετείται σαν ένας εμπνευσμένος σοφός ευαίσθητος ενήλικας, ποτισμένος από κοινωνική ευαισθησία. Θέματα των εκθέσεων είναι: «Ο άνθρωπος», «Το φθινόπωρο», «Η πυρκαγιά», «Φιλία», «Φτώχεια», «Το σχολείο», «Ευγένεια», «Η φύση», «Ελεύθερο θέμα», «Της φαντασίας», «Το επάγγελμα», «Η πατρίδα», «Το βουνό μου», «Η πόλη μας», «Μουσική», «Χριστούγεννα», «Αντί έκθεσης», «Το πανηγύρι», «Η έκθεση» και «Η σχολική αίθουσα».

Με τα θέματα αυτά, ο Robert Walser μιλά για την ημιτελή ανθρώπινη ύπαρξη και τις ευαισθησίες της, τονίζοντας πως εκπηγάζουν από μια τρεμάμενη, επιλεκτική καρδιά, την οποία με σύνεση ο άνθρωπος πρέπει να διαφυλάξει ανέπαφη. Αυτή τον καθιστά ανώτερο από κάθε πλάσμα στη γη και είναι ο μεγαλύτερος πλούτος και η μεγαλύτερη ευφυΐα. Η φύση έχει δεσπόζουσα θέση στα κείμενά του, με περιγραφές γεμάτες κάλλος. Αναφέρεται σε δάση με καστανιές και έλατα, στους αγαπημένους μοναχικούς του περιπάτους, με την ευωδιά των δέντρων να τον γεμίζουν έμπνευση και ευτυχία, ενώ τον χειμώνα, το απαλό παχύ στρώμα από χιόνι γίνεται μια απέραντη, ανέγγιχτη, αναμένουσα αγκαλιά. Αναφέρεται στις κοινωνικές ανισότητες με τον πλούτο και τη φτώχεια, τη μόρφωση ή την έλλειψή της, τις περισσότερες ή λιγότερες ευκαιρίες στη ζωή, το επάγγελμα –που συνήθως υποδεικνύουν οι γονείς– και την εργασία. Συνεχίζει διαχωρίζοντας και τα φύλα που συνθέτουν την κοινωνία, καθώς και τις διαφορετικές τάξεις, στις οποίες η ευγένεια ή όχι στη συμπεριφορά είναι ένας επιπλέον διαχωρισμός. Το γυναικείο φύλο στις σελίδες του εμφανίζεται γεμάτο στοργή, τρυφερότητα, κομψότητα και ομορφιά, άλλοτε σαν φιγούρα ενός πίνακα, που η φαντασία ζωντανεύει εμπνέοντας τον έρωτα στον νεαρό βαρκάρη, και άλλοτε σαν κυπαρίσσι που λυγίζει τη λεπτή και αγέρωχη σιλουέτα του.

Γράφει με την πένα του βουτηγμένη βαθιά μέσα του, αφήνοντας τις λέξεις άλλοτε να μετατρέπουν τον πεζό λόγο σε ποίηση και άλλοτε να γίνονται πινελιές, συνθέτοντας έναν πίνακα ζωγραφικής.

Στην έκθεση «Η φωτιά» αναφέρεται στο άνευ λογικής αδάμαστο στοιχείο, που καταβροχθίσει τα πάντα, κι όπου μόνη σημασία έχει η ζωή. Μεγάλη θέση στον συναισθηματικό του κόσμο έχει το πολύτιμο λουλούδι της φιλίας –του σεβασμού και της αγάπης–, που χωρίς αυτή δεν ζει κανείς. Ενώ τα επαναλαμβανόμενα πατριωτικά αισθήματα, τα οποία εκφράζονται στην έκθεση «Η πατρίδα», ίσως να είναι ο σπόρος που αργότερα, σε άλλο του βιβλίο, στο Γιάκομπ φον Γκούντεν, τον ωθεί να μιλήσει για την υποταγή και την εξουσία. Ταυτόχρονα, κάνει μια σμίκρυνση της εικόνας του κόσμου στα θέματα «Η σχολική αίθουσα» και «Το πανηγύρι», αναφέροντας πως στη ζωή άλλοι πωλούν και άλλοι αγοράζουν.

Από το μέσον του βιβλίου και μετά, με τις εκθέσεις «Ο γραφιάς», «Καρναβάλι», «Ακόμα μεταμφίεση», «Γλεντοκόπημα», «Ένας νέος συνέταιρος», «Βουβά λεπτά», «Ένα γράμμα για το καλύτερο», «Ζωντανή εικόνα», «Όνειρο», «Εξήγηση», «Ένας ζωγράφος», «Το δάσος», γίνεται μια de profundis εξομολόγηση, αν και από την πρώτη σελίδα υπήρχε έντονο το στίγμα του δικού του εσωτερικού κόσμου. Η μητέρα του, ο ζωγράφος αδελφός του Καρλ, η ζωγραφική γενικότερα, η ποίηση, η θεϊκότητα της μουσικής, τα κοινωνικά πλαίσια, η φυγή του από την οικογένεια, τα διάφορα επαγγέλματα στα οποία αναφέρεται, αλλά και η συνεχής αφανής αυτοαναφορικότητά του είναι μια διαδρομή εσωτερική, που εκφράζεται με λεπτότητα και συγγραφικό στιλ, κάνοντας τον αναγνώστη να στέκει συγκινημένος από την αποτύπωση της εσωτερικής του ομορφιάς αλλά και τα σπαράγματά του, αναζητώντας τη θέση του ανάμεσά τους. Η μουσική, η ζωγραφική και η ποίηση γίνονται ταυτόχρονα οι τέχνες οι οποίες επικαλύπτουν η μία την άλλη στη δική του γραφή, προκειμένου ο ίδιος να εκφραστεί, αφήνοντας ωστόσο έναν βαθύ λυγμό για τις χαρές που δεν έζησε και τις οποίες με τόση γενναιοδωρία μεταφέρει στα γραπτά του.

Τα εμπνευσμένα κείμενα του Robert Walser αποπνέουν κομψότητα και ευγένεια, διαμορφώνοντας αυτό το ξεχωριστό συγγραφικό του στιλ. Γράφει με την πένα του βουτηγμένη βαθιά μέσα του, αφήνοντας τις λέξεις άλλοτε να μετατρέπουν τον πεζό λόγο σε ποίηση και άλλοτε να γίνονται πινελιές, συνθέτοντας έναν πίνακα ζωγραφικής. Η αύρα της εσωτερικής του ομορφιάς, το βλέμμα του πάνω στη φύση, στους ανθρώπους, ο υπόγειος πόνος του για τη μοναχικότητά του και την τάση φυγής του, αυτά χαρακτήρισαν τη ζωή και το έργο του. Δίνει βαρύτητα στις λέξεις, δημιουργώντας αυτή την υπέροχη ατμόσφαιρα στα κείμενά του, παρασύροντας τον αναγνώστη στην ομορφιά της δικής του οπτικής και στον πλούτο των συναισθημάτων του, χωρίς το γραπτό να χάνει τη βαρύτητα της ουσίας του. Έχοντας στη γραφή του αυτά τα στοιχεία του μοντερνιστή πεζογράφου χωρίς πλοκή, δίνει προτεραιότητα στην ενδοσκόπηση, στην ψυχολογική ανάλυση, στον στοχασμό καθώς και στην υποκειμενικότητα του ατόμου, αφήνοντας τον αναγνώστη κατά την αφήγηση να αντιληφθεί αυτό που θέλει να πει. Ωστόσο, το σύνολο του έργου του, λόγω του εγκλεισμού του στο φρενοκομείο, άργησε να γίνει κατανοητό. Θεωρήθηκε δε ως ο κρίκος από τον Κλάιστ στον Κάφκα και ότι συγγραφικά προηγούνταν της εποχής του.

Ο Απόστολος Στραγαλινός με τη μετάφρασή του μεταφέρει στον αναγνώστη με πείρα και τέχνη αυτό το εκφραστικό κάλλος και την ατμόσφαιρα του βιβλίου Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ, ανέγγιχτα αλλά και τόσο προσιτά κι εύληπτα, ως ένας άλλος Robert Walser.

«Το δάσος κυλάει, είναι ένα πράσινο, βαθύ, συνεχόμενο ρεύμα, ένα συνεχόμενο κύλισμα, τα κλαδιά είναι τα κύματά του, το πράσινο είναι τα αγαπημένα διάφανα νερά, πεθαίνω και δραπετεύω με τα νερά, με τα κύματα. Είμαι τώρα κύμα και νερό, είμαι ρεύμα, είμαι δάσος, είμαι το ίδιο το δάσος, είμαι τα πάντα, είμαι όλα όσα θα είμαι και θα καταφέρω ποτέ. Η ευτυχία μου είναι τώρα πελώρια». (σελ. 121-122)

Οι εκθέσεις με τα θέματα «Η φύση», «Το βουνό» και «Χριστούγεννα» έκρυβαν από τότε και κάτι το προφητικό. Στη φύση, και ιδιαίτερα στο βουνό που τόσο αγάπησε και όπου κατέφευγε για τους μοναχικούς του περιπάτους, και τα Χριστούγεννα, που του ήταν δύσκολο να περιγράψει την ομορφιά τους, διάλεξε, στις 25 Δεκεμβρίου 1956, κοντά στο φρενολογικό ίδρυμα του Χεριζάου της Ελβετίας, όπου νοσηλευόταν ξεχασμένος τα τελευταία είκοσι χρόνια, να κάνει τον ύστατο μοναχικό του περίπατο στο χιόνι. Σε εκείνο το χιόνι βρέθηκε να έχει γράψει το τέλος στην έκθεση της δικής του ζωής.

ro walserΤο βιβλίο Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ του Robert Walser είναι ένα έργο τέχνης, όπου με λυρισμό, συγκίνηση, πόνο και έμπνευση, με διττή γραφή ο συγγραφέας μιλά για όλα όσα ομορφαίνουν τη ζωή, εκφράζοντας ταυτόχρονα τις σκέψεις του για το άτομο απέναντι στις κοινωνικές ευκαιρίες, προκλήσεις και ανισότητες. Είναι ένα από τα ωραιότερα βιβλία που έχω διαβάσει!

 

Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ
Robert Walser
μετάφραση: Απόστολος Στραγαλινός
Κριτική
136 σελ.
ISBN 978-960-586-364-7
Τιμή €10,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Pip Williams: «Το λεξικό των χαμένων λέξεων»

Ένα βιβλίο για τις λέξεις και την ιστορία τους. Για τις λέξεις που χάθηκαν ανά τους αιώνες. Για εκείνες που έχουν άλλη σημασία για τις γυναίκες και άλλη για τους άντρες. Αλλά και ένα βιβλίο για τις...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
J. M. Coetzee: «Ο Πολωνός»

Διαβάζοντας τη νουβέλα Ο Πολωνός (2023) του Τζον Μάξγουελ Κούτσι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση της Χριστίνας Σωτηροπούλου, ο αναγνώστης και η αναγνώστρια συνειδητοποιούν τη δύναμη που έχει ο...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Arturo Pérez-Reverte: «Ο Ιταλός»

Ο πολυγραφότατος Ισπανός συγγραφέας από την Καρθαγένη, ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, έχει φωτίσει πολλές φορές μέσα από τα μυθιστορήματά του άγνωστες στιγμές της Ιστορίας. Έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μέχρι στιγμής,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.