Pedro Juan Gutiérrez: «Ημερολόγιο επιβίωσης»
Ο Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες γεννήθηκε στην Κούβα το 1950. Ξεκίνησε να δημοσιεύει μυθιστορήματα το 1998 στην πατρίδα του, με πρώτο το Η βρόμικη τριλογία της Αβάνας, βιβλίο που τον έκανε διεθνώς γνωστό και που μαζί με τα άλλα δύο που ακολούθησαν τον έριξαν στο μαύρα κατάστιχα του καθεστώτος του Κάστρο, για πολιτικούς λόγους – όσο κι αν διατείνεται ο ίδιος πως τα βιβλία του απέχουν παρασάγγας από την πολιτική. Έκανε διάφορες δουλειές από μικρή ηλικία, γεγονός που τον βοήθησε να ζήσει τον παλμό των ανθρώπων της Αβάνας και εν γένει της Κούβας, ενώ δούλεψε για 25 χρόνια περίπου και ως δημοσιογράφος εκεί. Η επιτυχία των βιβλίων του στο εξωτερικό τού επέτρεψε να συνεχίσει να εκδίδει σε εκδοτικούς οίκους σε ισπανόφωνες χώρες και να βομβαρδίζει το αναγνωστικό κοινό του με τις «περιπέτειες» του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες – ήρωας-περσόνα και κατά 50% ο εαυτός του, όπως έχει δηλώσει σε διάφορες συνεντεύξεις. Οι Εκδόσεις Μεταίχμιο, που μας τον σύστησαν το κάπως μακρινό πλέον 2004, φαίνεται πως έπεσαν διάνα στην επιλογή αυτή, αφού έκτοτε αναδημοσίευσαν σε διάφορες μορφές έκδοσης τα βιβλία του. Το Ημερολόγιο επιβίωσης, με υπότιτλο Οι περιπέτειες ενός Κουβανού συγγραφέα στην Ευρώπη, αποτελεί την τελευταία δουλειά του Γκουτιέρες, με πρώτη έκδοση το 2019 από τον ισπανικό εκδοτικό οίκο Anagrama και το οποίο οι Εκδόσεις Μεταίχμιο έφεραν στην ελληνική σε μετάφραση της Κλεοπάτρας Ελαιοτριβιάρη, παραδοσιακής πλέον μεταφράστριας του Γκουτιέρες, ήδη απ’ το 2004, και σε επιμέλεια-διόρθωση της Δάφνης Χρήστου.
Όσο άδικη είναι η εμμονή του αναγνωστικού κοινού να κατατάσσει τον Μπουκόφσκι στον «βρόμικο ρεαλισμό» και πέραν τούτου τίποτα, άλλο τόσο άδικο είναι να κατατάσσεται και ο Γκουτιέρες στην ίδια κατηγορία με το πρόσημο «Κουβανός». Και για τον Μπουκόφσκι δεν έχουμε κάτι άλλο χειροπιαστό για να διαφύγουμε αυτού του χαρακτηρισμού, για τον Γκουτιέρες όμως σαφώς και υπάρχει – και μάλιστα μεταφρασμένο στο ελληνικά. Πέρα από την «Τριλογία της Κούβας», που περιλαμβάνει τα μυθιστορήματα Βρόμικη τριλογία της Αβάνας, Βρόμικη σάρκα και Ο έρωτας νοστάλγησε την Κούβα, στα ελληνικά κυκλοφορούν το Διάλογος με τη σκιά μου και τώρα το Ημερολόγιο επιβίωσης, που όσο μπορούν να περιληφθούν στα μυθιστορήματά του άλλο τόσο μπορούν να διαβαστούν και διαφορετικά. Ιδίως το Ημερολόγιο επιβίωσης, που περισσότερο υπακούει λογοτεχνικά στο μυθιστόρημα.
Σε αυτό το βιβλίο ο Γκουτιέρες εμφανίζεται ιδιαίτερα στοχαστικός, και μάλιστα στο ζήτημα που ακούει στο όνομα Ευρώπη – και όχι μόνο.
Το βιβλίο υποτίθεται πως περιλαμβάνει σημειώσεις του συγγραφέα από το ταξίδι του στην Ευρώπη για την προώθηση των βιβλίων του, προσαρμοσμένες σε ένα ενιαίο κείμενο 220 περίπου σελίδων, και τις περιπέτειές του στη Γηραιά Ήπειρο, πάντοτε ευφάνταστες, πάντα προκλητικές –αίφνης, του προτείνουν να γίνει συνιδιοκτήτης σε έναν οίκο ανοχής, κάτι που το σκέφτεται κάπως–, πάντα γενετήσια ερωτικές, δοσμένες ειρωνικά, σκληρά, κωμικοτραγικά, χυδαία, πικαρικά και «ειλικρινέστατα». Δηλαδή με τον γνωστό λογοτεχνικό τρόπο του Γκουτιέρες. Πλην όμως εδώ παρατηρούμε και κάτι επιπλέον, διαφορετικό, χωρίς όμως να μας ξενίζει ιδιαίτερα, δοσμένο με τόσο απλοϊκό τρόπο που ενέχει τον κίνδυνο της παράβλεψης. Σε αυτό το βιβλίο ο Γκουτιέρες εμφανίζεται ιδιαίτερα στοχαστικός, και μάλιστα στο ζήτημα που ακούει στο όνομα Ευρώπη – και όχι μόνο. Φταίει το ταξίδι και η παραμονή σε αυτή την ήπειρο, η απόσταση από τα πάτρια ή μήπως πάντα έτσι ήταν, ακόμα και στις κουβανικές ιστορίες, και εμείς απλώς το παραβλέπαμε; Ο ίδιος διατείνεται σε συνεντεύξεις του, ακόμα και μέσα στο βιβλίο αυτό, πως ό,τι γράφει αφορά τον απλό κόσμο της Αβάνας και εν γένει της Κούβας, που προσπαθούσε να επιβιώσει την εποχή της οικονομικής κρίσης του ’90, και πως τα βιβλία του δεν έχουν καμία σχέση με πολιτική. Πώς όμως γίνεται να αποφύγεις κάτι τέτοιο δίχως, έστω και με έμμεσο τρόπο, να αναφερθείς στην πολιτική κατάσταση; Δεν γίνεται! Ο Γκουτιέρες έστω και με αυτόν τον ιδιόρρυθμο τρόπο γραφής του βρόμικου ρεαλισμού στιγματίζει με έμμεσο τρόπο την πολιτική κατάσταση στην Κούβα την περίοδο εκείνη. Αυτό από μόνο του και με τον τρόπο που γίνεται δείχνει άνθρωπο διερευνητικό, «ψαγμένο», που προσπαθεί και ο ίδιος να αντεπεξέλθει με όποιον τρόπο έχει, δίχως να προδοθεί μα κυρίως να προδώσει τον εαυτό του σε σχέση με τον γενέθλιο τόπο του. Τότε, λοιπόν, πού οδηγεί τον «Παμπλίτο» αυτός ο αναστοχασμός σχετικά με τα ευρωπαϊκά ζητήματα, έστω και επιδερμικά;
Το Ημερολόγιο επιβίωσης είναι ένα βιβλίο αναγνώρισης εαυτού για τον ίδιο τον συγγραφέα. Πέραν του σεξ και της πολιτικής, σκεπτόμενος καταγωγικά ευρωπαϊκά ζητήματα, φθάνει στο τέλος να επιβεβαιώσει εν μέρει αυτό που ήταν, μα από μια διαφοροποιημένη σκοπιά. Καταλαβαίνοντας ακόμα καλύτερα την Ευρώπη διά ζώσης και πέραν των σχετικών διαβασμάτων του γι’ αυτήν, αντιλαμβάνεται ακόμα καλύτερα την «κουβανικότητά» του. Η Ευρώπη ήταν το έναυσμα διερεύνησης και η επιβεβαίωση μιας πάγιας θέσης ζωής. «Δεν ήμουν πια το ίδιο αντράκι των τροπικών» γράφει προς το τέλος του βιβλίου, ύστερα από την ευρωπαϊκή περιπέτεια. Παραμένοντας όμως ένα, μεστωμένο πλέον, αντράκι των τροπικών! Η αυτογνωσία του συγγραφέα Γκουτιέρες σχετικά με το τι ήθελε να πει στα βιβλία του που αφορούν την Κούβα λαμβάνει σάρκα και οστά ύστερα από αυτό το ευρωπαϊκό ταξίδι διερεύνησης μέσα στο Ημερολόγιο επιβίωσης, επιβεβαιώνοντας την αρχική πρόθεση του συγγραφέα.
Ο Γκουτιέρες πάντα θα παραμένει Κουβανός στη συνείδηση, λάτρης της μουσικής και των ανθρώπων της Κούβας που τόσο αγάπησε, πόνεσε και περιέγραψε και μέσα από τον ίδιο του τον εαυτό, μα πλέον με τη συνείδηση καθαρότερη απέναντι σε αυτόν τον κόσμο, μα πρωτίστως απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του. Περισσότερο θα λέγαμε πως ο Γκουτιέρες αποτελεί την ψυχή της Κούβας στην πιο καθάρια και βρόμικη 
ταυτόχρονα εκδοχή της. Όπως είναι στην πραγματικότητα η Κούβα…
Πολλές ευχαριστίες στην καθηγήτρια ισπανικών κ. Α. Τσιρώνη για την αμέριστη βοήθειά της σχετικά με τις μεταφράσεις των συνεντεύξεων του συγγραφέα.
Ημερολόγιο επιβίωσης
Οι περιπέτειες ενός Κουβανού συγγραφέα στην Ευρώπη
Pedro Juan Gutiérrez
Μετάφραση: Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη
Μεταίχμιο
σ. 224
ISBN: 978-618-03-2204-0
Τιμή: 14,40€
