fbpx
Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν: «Στο σπίτι του πατέρα»

Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν: «Στο σπίτι του πατέρα»

Ο Αβραάμ Γεοσούα, στο επίμετρό του για τη συλλογή διηγημάτων του Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν, επισημαίνει ότι κύριο χαρακτηριστικό του νομπελίστα συγγραφέα είναι το «πάντρεμα της εβραϊκής του συνείδησης με την κλασική ευρωπαϊκή παιδεία». Ο Αγκνόν είναι ομολογουμένως η μεγάλη μορφή των εβραϊκών γραμμάτων του 20ού αιώνα. Κορυφαία στιγμή για τον ίδιο και τη χώρα του η βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1966. Τη συλλογή Στο σπίτι του πατέρα μετέφρασε με αξιοθαύμαστη προσοχή και γνώση η Χρυσούλα Παπαδοπούλου, καθηγήτρια της εβραϊκής γλώσσας στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το Νόμπελ απονεμήθηκε στον Ισραηλινό πεζογράφο για την αφηγηματική του τέχνη. Και όντως η καλλιτεχνική του πνοή απεικονίζει με γνήσια αμεσότητα σύνθετες πτυχές της εβραϊκής παράδοσης. Οι παραδόσεις κατέχουν πρωταρχική θέση στο σύνολο του βιβλίου και αναδεικνύουν το μεγαλείο των ταπεινών ανθρώπων.

Η συλλογή αρχίζει με το διήγημα «Αγκουνότ» (1908), που περιγράφεται από τον συγγραφέα ως «μια μεγαλειώδης και τρομερή ιστορία από τους Αγίους Τόπους». Ο άρχοντας Αχιέζερ μεταναστεύει στην Ιερουσαλήμ και στέλνει απεσταλμένους στη Διασπορά να βρουν άξιο γαμπρό για τη μονάκριβη κόρη του. Ωστόσο, ο Ουρανός έχει άλλη γνώμη. Μάλλον θέλει να του στείλει το μήνυμα ότι έπρεπε να ψάξει ανάμεσα στους ομόδοξούς του στη Γη του Ισραήλ. Η θρησκευτική ευλάβεια δίνει στην αφήγηση τοπική χροιά – Άγιοι Τόποι και Ουρανός επικοινωνούν και συνεργάζονται. Και ενώ η γραφή του Αγκνόν παραπέμπει σε ιερή γραφή, η παράδοση γεννά την οικουμενικότητα, ίσως χάρη στην ευρωπαϊκή του παιδεία. Ο άρχοντας Αχιέζερ προσλαμβάνει τον πιο επιδέξιο τεχνίτη να φτιάξει μια κιβωτό. Το όνομά του, Μπεν Ούρι, παραπέμπει στον αρχιμάστορα της Κιβωτού της Διαθήκης, γιο του Ουρία, όπως μας πληροφορεί η μεταφράστρια στις πλούσιες και πολύ προσεγμένες σημειώσεις της. Είναι σε όλους μας γνωστό ότι η Κιβωτός περιέχει σε μικρογραφία όλη τη δημιουργία και όλες τις παραδόσεις.

Η λέξη «ουρανός» επανέρχεται, προφανής μετωνυμία – η κατοικία αντικαθιστά τον ένοικο, το όνομα του οποίου μπορεί μόνο να υπονοηθεί. Επίσης η λέξη «φως» επαναλαμβάνεται, βοηθά να αποφευχθεί το «Ήλιος», που είχε προσλάβει σε πολλούς αρχαίους λαούς παγανιστικές αποχρώσεις, ενώ ο Θεός δημιούργησε τον Ήλιο στη Γένεση, όπως ο Χριστός θα είναι το φως του κόσμου στο κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο. Σημαντικό ρόλο στα διηγήματα, αρχίζοντας από τον τίτλο, παίζει ο πατέρας, εκπρόσωπος του ουράνιου Πατέρα. Σε ένα από τα πιο σημαντικά διηγήματά του, αυτό που δίνει στη συλλογή τον τίτλο της, ένας ξενιτεμένος γιος επιστρέφει, αλλά δεν θυμάται πώς είναι το σπίτι του πατέρα του ή πού ακριβώς βρίσκεται. Το ψάχνει μέσα σε μια ατμόσφαιρα που προέρχεται από άλλο κόσμο. Προφανώς, όταν επιστρέφουμε στην ιδιαίτερη πατρίδα μας οι διαστάσεις του χώρου επηρεάζονται από τις αναμνήσεις της νεανικής μας ηλικίας, αλλά εδώ παρεμβαίνουν μεταφυσικά φαινόμενα:

Είδα ένα κοριτσάκι. Δείχνοντας με το δάχτυλο μου είπε: «Αυτό είναι».
Θέλησα να τη ρωτήσω: «Πώς ξέρεις τι ψάχνω;»

Οι παραδόσεις κατέχουν πρωταρχική θέση στο σύνολο του βιβλίου και αναδεικνύουν το μεγαλείο των ταπεινών ανθρώπων.

Στο τέλος της αφήγησης, ένα γλυκό φως λάμπει πάνω από το σπίτι και τον πατέρα. Ο Ουρανός καλοδέχεται τον γιο, καθώς επέστρεψε για να ενταχθεί στις παραδόσεις του λαού του. Κάτι που δεν είχε προσπαθήσει ο άρχοντας του παλαιότερου διηγήματος.

Έντονη η ονειρική/εφιαλτική ατμόσφαιρα, που θυμίζει Κάφκα, και στα διηγήματα με ήρωες γιατρούς, σαν να είναι λειτούργημα το ιατρικό επάγγελμα και ξεπερνά τα ανθρώπινα, προφανώς και τον ίδιο που το διακονεί. Στο διήγημα «Στον γιατρό», οι ασθενείς πάσχουν από μια διαφορετική ασθένεια ο καθένας, αλλά ο γιατρός δεν προτείνει καμιά διάγνωση. Όλοι υποφέρουν «από αρρώστιες χωρίς όνομα», σαν να ήταν επικίνδυνο να ονομαστούν. Στο διήγημα «Το έγγραφο», ο αφηγητής, γιατρός ο ίδιος, περιμένει τρεις ημέρες σε κάποιο γραφείο να ζητήσει ένα πιστοποιητικό για συγγενή που δεν ήξερε ότι είχε, από μια πόλη που δεν ήξερε καν ότι υπάρχει. Αρρωσταίνει, όπως συχνά πρόσφατα, ενώ ξεχνά τον λόγο που τον έφερε στο γραφείο. Στο «Από κατάλυμα σε κατάλυμα», ο ασθενής υπομένει τις νέες διαγνώσεις και τη συνεχή αλλαγή φαρμάκων. Αλλά, αν και επιβάλλεται να μετακομίσει, αν και με το ίδιο ενοίκιο βρίσκει το τέλειο δωμάτιο με κήπο, τα βήματά του τον φέρνουν στο παλιό του κατάλυμα. Προτιμά το φτωχικό με άρρωστο παιδί, από το ήρεμο σπίτι με καθαρό αέρα. Το παιδί, κάθε φορά που έβλεπε τον ενοικιαστή τους, πηδούσε στην αγκαλιά του και έβαζε τα λερωμένα δάχτυλά του στα μάτια του. Ίσως ήταν μήνυμα ότι επρόκειτο για τυφλό, που δεν έβλεπε πως βρίσκεται στη σωστή κατοικία. Η ανθρωπιά είναι πιο σημαντική από την ευημερία, η πιο ουσιαστική όψη του πολιτισμού. Ο συγγραφέας που κινεί τα νήματα της αφήγησης είναι προφανώς υπέρ του ανθρώπου, εναντίον της επιφανειακής προόδου. Κι αυτό γιατί στην πεζογραφία του Αγκνόν όλα τα συμβάντα μοιάζουν να είναι ήδη καταγεγραμμένα στον ουρανό. Ο ιερός τόπος μάς προστατεύει από το Χάος.

S Y AgnonΕιρωνεία, ή έστω ένα σκωπτικό χαμόγελο, κρύβεται πίσω από τις ατυχίες των ηρώων του. Όταν, λ.χ., στο «Αγκουνότ» η κιβωτός μοναδικής τέχνης εξαφανίζεται, ο αφηγητής αναρωτιέται: «Την έκλεψαν, την έκρυψαν ή μήπως ανήλθε στους ουρανούς; Ποιος ξέρει;» Αυτή η ατμόσφαιρα, από το 1908 που δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα έως το 1941, έτος έκδοσης των υπολοίπων που μετέφρασε η Χρυσούλα Παπαδοπούλου, του επιτρέπει να απονέμει πανανθρώπινες ιδιότητες στα πρόσωπα που δημιουργεί. Η ιουδαϊκή θρησκεία είναι συνυφασμένη με την οντότητά του. Ανθρωπιστής, μαθητής του πιο εμπνευσμένου Διαφωτισμού, γράφει με προβληματισμό και ευαισθησία για τον άνθρωπο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει καθημερινά. Να προσθέσω ότι το βιβλίο, από τις πάντα προσεγμένες Εκδόσεις Καστανιώτη, είναι τόσο καλά μεταφρασμένο που μοιάζει να έχει γραφεί κατευθείαν στην ελληνική.

 

Στο σπίτι του πατέρα και άλλες ιστορίες
Σμουέλ Γιοσέφ Αγκνόν
Μετάφραση από τα εβραϊκά: Χρυσούλα Κ. Παπαδοπούλου
Επίμετρο: Αβραάμ Β. Γεοσούα
Εκδόσεις Καστανιώτη
σ. 144
ISBN: 978-960-03-6615-0
Τιμή: 12,00€
001 patakis eshop

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Pip Williams: «Το λεξικό των χαμένων λέξεων»

Ένα βιβλίο για τις λέξεις και την ιστορία τους. Για τις λέξεις που χάθηκαν ανά τους αιώνες. Για εκείνες που έχουν άλλη σημασία για τις γυναίκες και άλλη για τους άντρες. Αλλά και ένα βιβλίο για τις...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
J. M. Coetzee: «Ο Πολωνός»

Διαβάζοντας τη νουβέλα Ο Πολωνός (2023) του Τζον Μάξγουελ Κούτσι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση της Χριστίνας Σωτηροπούλου, ο αναγνώστης και η αναγνώστρια συνειδητοποιούν τη δύναμη που έχει ο...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Arturo Pérez-Reverte: «Ο Ιταλός»

Ο πολυγραφότατος Ισπανός συγγραφέας από την Καρθαγένη, ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, έχει φωτίσει πολλές φορές μέσα από τα μυθιστορήματά του άγνωστες στιγμές της Ιστορίας. Έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μέχρι στιγμής,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.