Sebastian Faulks: «Η ηχώ του Παρισιού»

Ένας Μαροκινός έφηβος και μια νεαρή Αμερικανίδα είναι τα δύο πρόσωπα που αιχμαλωτίζουν τις σελίδες του τελευταίου βιβλίου του καταξιωμένου Βρετανού συγγραφέα Sebastian Faulks Η ηχώ του Παρισιού, που κυκλοφορεί στη χώρα μας από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος σε μετάφραση Κλαίρης Παπαμιχαήλ. Ο Τάρεκ και η Χάνα είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι. Αυτό, βέβαια, αποτελεί ένα ισχυρό προανάκρουσμα στον συγγραφέα για να χτίσει ένα γεμάτο από αντιθέσεις βιβλίο. Επισκέπτες και οι δύο μιας πόλης, που ορίζει την επαναπροσέγγιση και ωθεί στην ανακάλυψη της ταυτότητάς τους σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.

Για τον έφηβο Τάρεκ, η σκιά της Γαλλίδας μητέρας του αποτελεί ένα τεράστιο κενό μιας καθημερινότητας, όπου η μητριά και ο πολυπράγμων πατέρας του αδυνατούν να δώσουν εξηγήσεις. Ορμώμενος από μία ακόμη κρίση, αναζήτησης αυτή τη φορά, θα αποδράσει από την αφρικανική ήπειρο και, ύστερα από περιπέτειες και γνωριμίες, που έστω και σύντομες άφησαν το ανεξίτηλο στίγμα τους σε στιγμές έντασης, θα ανακαλύψει το Παρίσι, μια πόλη των αντιθέσεων. «Αυτή η πόλη δεν ήταν το Παρίσι με τα καφέ και τα κορίτσια που είχα δει στην τηλεόραση και στο ίντερνετ».

Η επιστροφή της Χάνα στο Παρίσι είναι, πέρα από τη συγκεκριμένη δουλειά που της έχει ανατεθεί, μια ευκαιρία κυρίως αναδίπλωσης από το παρελθόν που αφήνει, όμως, περιθώρια απασφάλισης σκιών. «Καθώς έκανα μπάνιο και λούστηκα, αποφάσισα ότι το δείπνο με τον Τζούλιαν θα με βοηθούσε να ξαναμπώ με το μαλακό στη ζωή του Παρισιού».

Δύο διαφορετικοί κόσμοι συναντιούνται σε μια δεδομένη χρονική στιγμή με σκοπό να ταξινομήσουν και να δώσει ο ένας στον άλλον, έμμεσα, τις απαντήσεις για να οριοθετήσουν ξανά τη ζωή τους. Μια διαδρομή πολυεπίπεδη, με οδηγό το μετρό του Παρισιού. Τα κεφάλαια του βιβλίου μπορεί να έχουν ως τίτλους σταθμούς του μετρό, όμως, πέρα από την αμιγώς σημασία «του ξεναγού» λειτουργούν ως προοίμιο μιας συνέχειας με την ιστορία της πόλης και κατ’ επέκταση της χώρας. Ο νεαρός Τάρεκ ξεκινά τα ταξίδια ανακάλυψης στο μετρό του Παρισιού, όπου ποικίλες καταστάσεις μέσα από περίεργες περιπέτειες γεφυρώνουν το σήμερα με το χτες. Η Χάνα το χρησιμοποιεί ως όχημα για να συνομιλήσει με τις ηρωίδες της εργασίας της, που φέρει τον τίτλο: «Εργασία, οικογένεια και φύλο: Οι Γαλλίδες στο κατεχόμενο Παρίσι 1940-1944» και θα επιφέρει τη λύση σε ένα κομμένο νήμα με το παρελθόν της. Περιπλάνηση, λοιπόν, ανθρώπων μέσα από τις στιγμές τους με διάμεσο την ιστορία μιας υπέρλαμπρης πόλης, του Παρισιού.

Ο συγγραφέας θέτει τα ερωτήματα και είναι στη διακριτική ευχέρεια των αναγνωστών του, αν θα συναισθανθούν τις υποδείξεις του για την υπέρβαση.

Οι δυο τους σύντομα θα αποτελέσουν μια ανάμνηση ο ένας για τον άλλον. Η αξία του μαθήματος μέσα από την κοινή τους ζωή είναι ανυπολόγιστη και εκεί στέκεται ενδόμυχα ο συγγραφέας, στο να αντιλαμβανόμαστε τη δύναμη των ανθρώπων που, κατά κάποιον τρόπο, μας αναδιαμορφώνουν, έστω κι αν η παρουσία τους μπορεί να χαρακτηριστεί ως περαστική από τη ζωή μας.

Ακόμη, ο αναγνώστης δίπλα σε αυτά τα δύο πρόσωπα του μυθιστορήματος θα αντιληφθεί την αέρινη παρουσία των ανθρώπινων σκιών που συμβάλλουν αποφασιστικά στις ζωές αυτών των ηρώων. Στα κεφάλαια του βιβλίου, δίπλα στο Παρίσι του 21ου αιώνα ξεπροβάλλει κι αυτό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και της κληρονομιάς του αποικιακού παρελθόντος, απεικονίζοντας εύηχα την πολυπλοκότητα της σχέσης των κατακτημένων και των κατακτητών (Γάλλοι-Αλγερινοί, Γάλλοι-Γερμανοί). Ο αέρας της Ιστορίας άλλωστε ξεπερνά τα ασφυκτικά χρονικά πλαίσια, διαχέεται κάθε στιγμή προς οποιαδήποτε πλευρά είναι έτοιμη να αφουγκραστεί το σθένος της.

Υπήρχαν πολλές αφίσες τότε. Έδειχναν τον θείο Σαμ και τον Άγγλο ηγέτη να φοράνε εβραϊκά καπελάκια και να τραβάνε σε μάκρος τον πόλεμο για τους δικούς τους σκοπούς. Τις αφίσες τις έβαζε η κυβέρνηση, που ήθελε να νικήσουν οι Γερμανοί όσο πιο γρήγορα γινόταν, ώστε να μπορέσουμε να φάμε όλοι. Κάθε φορά που πήγαινα να ανανεώσω τα χαρτιά μου στο μεγάλο κτίριο απέναντι από την Όπερα, υπήρχε και μια καινούργια αφίσα. Μερικές από αυτές μας έλεγαν να εμπιστευόμαστε τους Γερμανούς κι έδειχναν φωτογραφίες χαρούμενων παιδιών στην αγκαλιά κάποιου ξανθού στρατιώτη. Στο μετρό, το πρώτο βαγόνι ήταν για τους Γερμανούς και το τελευταίο για τους Εβραίους, με κίτρινο άστρο ραμμένο πάνω στα παλτά τους.

Μέσα από τις ηχογραφημένες αφηγήσεις γυναικών, που αποτελούν το εν δυνάμει υλικό για την εργασία της Χάνα, ο αναγνώστης θα αναθεωρήσει, ίσως, ανεξήγητες συμπεριφορές εν καιρώ πολέμου και θα οσμισθεί από τη νέα προοπτική που παρουσιάζεται πως η φτώχεια, οι στερήσεις, ακόμα κι η κολακεία δεν λειτουργούν αναπόδραστα στη ζωή μας. Θα αντιληφθεί, ακόμη, τον ρόλο κάποιων ανθρώπων που στιγματίζουν με την παρουσία τους τη ζωή κάθε πόλης (αναφορά, για παράδειγμα, στον σκιώδη ρόλο του Γάλλου αξιωματούχου Maurice Papon στην εκτόπιση των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την επανατοποθέτησή του εν καιρώ ειρήνης σε νευραλγικές θέσεις, πρώτα ως διοικητή της Αστυνομίας Παρισιού, όπου συνέτριψε βίαια τους υποστηρικτές του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου της Αλγερίας, στη συνέχεια ως βουλευτή και αργότερα ως υπουργού).

Η εναλλάξ ομοδιηγητική αφήγηση των δύο πρωταγωνιστών με τις όποιες αναχρονίες (ηχογραφημένες αφηγήσεις των γυναικών, αναφορές στην προηγούμενη διαμονή της Χάνα στο Παρίσι αλλά και της ζωής της στην Αμερική, στιγμιότυπα από τη ζωή του Τάρεκ) παράγει ένα άρτιο βιβλίο, άλλοτε με κάποιες επιταχύνσεις κι άλλοτε με επιβραδύνσεις σε σημεία όπου εντοπίζει ο συγγραφέας πως πρέπει να επιμείνει. Ο Faulks χειρίζεται ενδεδειγμένα την αφηγηματική ροή, που μεταφέρεται επιδέξια από τη μεταφράστρια Κλαίρη Παπαμιχαήλ.

S Faulks Σε συνέντευξή του ο συγγραφέας ανέφερε πως για τη συγγραφή του εν λόγω έργου πέρασε δύο μήνες στο Παρίσι (Φεβρουάριο-Μάρτιο του 2016). Αποτέλεσμα του ταξιδιού αυτού είναι ένα μυθιστόρημα που, πέρα από τις πληροφορίες που παρέχει στον αναγνώστη, εν είδει οδοιπορικού και με τα κρυφομιλήματα με την Ιστορία του τόπου, διερευνά την ιδέα της αλλαγής του εσωτερικού μας κόσμου και κατ’ επέκταση της αντίληψης του κόσμου που μας περιβάλλει. Ο συγγραφέας θέτει τα ερωτήματα και είναι στη διακριτική ευχέρεια των αναγνωστών του, αν θα συναισθανθούν τις υποδείξεις του για την υπέρβαση.