Isabel Allende: «Μακρύ πέταλο από θάλασσα»

Το πρώτο μυθιστόρημα της Ιζαμπέλ Αλιέντε, το εμβληματικό Το σπίτι των πνευμάτων (1982), που έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, ήταν η αρχή μιας επιτυχημένης συγγραφικής πορείας που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αρκετά από τα μυθιστορήματα της Αλιέντε αποτελούν ένα εξαιρετικό μείγμα ερωτικών και πολιτικών ιστοριών, που συνδέονται με γεγονότα τα οποία έχουν σημαδέψει χώρες και ανθρώπους. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και το Μακρύ πέταλο από θάλασσα, που αναφέρεται στην Ισπανία, τον εμφύλιο πόλεμο και τη δικτατορία του στρατηγού Φράνκο, μα και στην πατρίδα της τη Χιλή, την ανάληψη της εξουσίας από τον σοσιαλιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε και το αμερικανόφερτο πραξικόπημα εναντίον του, που έφερε στην εξουσία τον στρατηγό Πινοσέτ, ο οποίος εγκατέστησε μια στυγνή δικτατορία.

Το μυθιστόρημα, που έχει ως μότο τους στίχους του σπουδαίου Χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούδα (Νόμπελ Λογοτεχνίας 1971): «Ξένοι, αυτή είναι, αυτή είναι η πατρίδα μου, εδώ γεννήθηκα κι εδώ ζουν τα όνειρά μου», αρχίζει το 1938 στην Ισπανία. Ο Καταλανός Βίκτορ Νταλμάου, που θέλει να γίνει γιατρός, βοηθάει ως νοσηλευτής τους τραυματίες των μαχών του εμφυλίου, ο ίδιος έχει τραυματιστεί σε μια μάχη και κουτσαίνει – τον έσωσε ο Αιτόρ Ιμπάρα. Αυτός και ο αδελφός του ο Γκιλιέμ δεν ήταν μέλη κανενός κόμματος, δυσπιστούσαν απέναντι στην εξουσία και κάθε μορφή κυβέρνησης κι αυτό τους έφερε κοντά στον αναρχισμό. Η χώρα είχε χωριστεί στα δύο. Στη μία μεριά ήταν το Λαϊκό Μέτωπο, ένας συνασπισμός αριστερών κομμάτων που κέρδισε τις εκλογές του 1936, στην άλλη βρίσκονταν οι συντηρητικοί, οι βασιλικοί και άλλοι, καθώς και η Καθολική Εκκλησία. Από την επομένη των εκλογών, η Δεξιά και οι στρατιωτικοί άρχισαν να συνωμοτούν κατά της νόμιμης κυβέρνησης, ώσπου την 1η Ιουλίου του 1936 ένα μέρος του στρατού εξεγέρθηκε και, σύντομα, αρχηγός του έγινε ο στρατηγός Φράνκο, άνθρωπος με ψυχρή ιδιοσυγκρασία, εκδικητικός και βίαιος. Ενώ όμως οι πραξικοπηματίες περίμεναν να καταλάβουν τη χώρα μέσα σε μια εβδομάδα, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους εργάτες, οι οποίοι είχαν οργανωθεί σε τάγματα πολιτοφυλακής, αποφασισμένοι να υπερασπιστούν τα δικαιώματα που είχαν κερδίσει χάρη στο δημοκρατικό καθεστώς.

Η Ιζαμπέλ Αλιέντε είναι άριστη αφηγήτρια και στο τέλος του μυθιστορήματος επιφυλάσσει μια γενναία και τρυφερή ανατροπή, που εκπλήττει και ταυτόχρονα χαροποιεί τους αναγνώστες.

Το 1939, κι ενώ ο στρατός του Φράνκο κέρδισε τον πόλεμο, εξαπολύοντας έναν ανελέητο διωγμό κατά των ηττημένων δημοκρατικών, αναρχικών και αριστερών, χιλιάδες λαού, κυρίως Βάσκοι και Καταλανοί, τράβηξαν για τη Γαλλία περνώντας με δυσκολία τα σύνορα. Οι Γάλλοι ριζοσπάστες, αριστεροί, υποτίθεται, που κυβερνούσαν τη χώρα, φέρθηκαν με απανθρωπιά στους πρόσφυγες, τους οποίους έκλεισαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μαζί τους ήταν και η οικογένεια Νταλμάου, χωρίς τον Γκιλιέμ, ο οποίος σκοτώθηκε σε μια μάχη. Ο αδελφός του ο Βίκτορ κι η αρραβωνιαστικιά του Γκιλιέμ, η πιανίστρια Ροσέρ, η οποία έμεινε έγκυος και γέννησε τον Μαρσέλ, μπήκαν σ’ ένα καράβι για τη Χιλή, όπου επίσης αντιμετωπίστηκαν με αντιπάθεια, ωστόσο εγκαταστάθηκαν μόνιμα και άρχισαν μια καινούργια ζωή. Αυτός που είχε την ιδέα για τη βοήθεια προς τους Ισπανούς δημοκρατικούς και ναύλωσε το καράβι ήταν ο μαρξιστής ποιητής και διπλωμάτης Πάμπλο Νερούδα.

Στη Χιλή, συγκεκριμένα στο Σαντιάγο, ο Βίκτορ και η Ροσέρ, που παρουσιάζονται σαν αντρόγυνο, καθώς και ο γιος του Γκιλιέμ, γνωρίζουν την οικογένεια ντε Σολάρ. Κυρίως συνδέονται με τον Φελίπε ντε Σολάρ και την αδελφή του, την Οφέλια, μια όμορφη και υπεροπτική νεαρή γυναίκα, η οποία ετοιμάζεται να παντρευτεί μ’ έναν άνδρα της τάξης της. Μεσολαβούν γεγονότα, αισθηματικά και άλλα, που καθορίζουν τη ζωή των Ισπανών προσφύγων, ώσπου η συγγραφέας εξελίσσει την ιστορία της μέχρι την ταραγμένη για τη Χιλή τριετία 1970-1973, όταν κερδίζει τις εκλογές στη χώρα ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο οποίος έχει προαναγγείλει βαθιές τομές στην κοινωνία, με σημαντικότερες την εθνικοποίηση της βιομηχανίας χαλκού και την απαλλοτρίωση εκτάσεων γης. Οι ριζικές αυτές αλλαγές αναστατώνουν τη Χιλή, καθώς οι ΗΠΑ και η Δεξιά της χώρας μποϊκοτάρουν την αριστερή κυβέρνηση, που αντιμετωπίζει όχι μόνο την εχθρότητα των εύπορων τάξεων αλλά και την έλλειψη φαρμάκων, τροφίμων και ανταλλακτικών μηχανημάτων. Όλα οδηγούν σε αδελφοκτόνο πόλεμο και, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις του Αλιέντε τον Σεπτέμβριο του 1973, γίνεται το αιματηρό πραξικόπημα του στρατού, που φέρνει στην εξουσία τον στρατηγό Πινοσέτ. Ο φόβος κι ο τρόμος εξαπλώνονται στη Χιλή, καθώς εδραιώνεται μια δικτατορία ίδια και χειρότερη από εκείνη του Φράνκο. Ο Βίκτορ, ένας από τα χιλιάδες θύματα, στέλνεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

I Allende Ασφαλώς, το μυθιστόρημα δεν είναι μόνο ιστορικό-πολιτικό αλλά και ερωτικό, κυρίως αυτό. Και στα ειδύλλια που αναπτύσσονται πρωταγωνιστούν οι δύο προαναφερθείσες γυναίκες, η Ροσέρ και η Οφέλια, οι οποίες με την ομορφιά και την έλξη που ασκούν παίζουν τους άντρες στα δάχτυλα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Η Ιζαμπέλ Αλιέντε είναι άριστη αφηγήτρια και στο τέλος του μυθιστορήματος επιφυλάσσει μια γενναία και τρυφερή ανατροπή, που εκπλήττει και ταυτόχρονα χαροποιεί τους αναγνώστες.