William Maxwell: «Αντίο τώρα, τα λέμε αύριο»
Ο William Maxwell ήταν μεγάλος άντρας πια όταν έγραψε το Αντίο τώρα, τα λέμε αύριο. Ήταν, συγκεκριμένα, εβδομήντα δύο ετών και έφερε μέσα του ένα ψυχικό τραύμα που επιχείρησε να θεραπεύσει, γράφοντας γι’ αυτό. Αν «θεραπεύτηκε» δεν ξέρουμε, πάντως είναι γνωστό πως ξαλαφρώνει η ψυχή του ανθρώπου γράφοντας τους καημούς του – και ειδικά του συγκεκριμένου συγγραφέα, που δεν μπορούσε να μιλήσει για οτιδήποτε αφορά τη ζωή του, πάρα μόνο γράφοντας στη γραφομηχανή. Η γραφή-συγγραφή λειτουργεί σαν αυτοψυχανάλυση. Έτσι, λοιπόν, ύστερα από τόσα βασανιστικά χρόνια που τον χωρίζουν από την παιδική του ηλικία, γράφει την ιστορία του…
Ο William Maxwell γεννήθηκε στο Ιλινόις το 1908 και πέθανε στη Νέα Υόρκη το 2000. Η ιστορία του μυθιστορήματός του είναι συνηθισμένη, τραγική όμως, η οποία, ωστόσο, θα μπορούσε να συμβεί σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου. Πρόκειται για μια ιστορία σε μια αγροτική κοινωνία, μια ιστορία που αφορά τη φιλία, τον έρωτα, τον θάνατο και την ενοχή. Αυτός ο θάνατος και η ενοχή είναι που καταπλακώνουν την ψυχή του αφηγητή.
Και ο χρόνος τρέχει πίσω στις αρχές της δεκαετίας του 1920, στο Λίνκολν του Ιλινόις. Και ξαναφέρνει στον νου του, αν και δεν τo ξέχασε ποτέ, ένα πολύ μεγάλο και δυσάρεστο γεγονός της παιδικής του ηλικίας, ελπίζοντας να συμβιβαστεί με τη συνείδησή του για τη συμπεριφορά του. Η μητέρα του αφηγητή πέθανε στην επιδημία της γρίπης του 1918, όταν εκείνος ήταν παιδί δέκα ετών. Ο πατέρας του, ύστερα από μια μακρά περίοδο έντονης θλίψης, ξαναπαντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε σε άλλο σπίτι, αλλά το παιδί δεν ανέκαμψε ποτέ πλήρως. Αυτό συμβαίνει στη ζωή, ο μύθος όμως υφαίνει κάπως διαφορετικά το δικό του υφαντό.
Συγκεκριμένα, ο αφηγητής Λόυντ Γουίλσον μιλάει για την ιστορία του φίλου του, Κλίτους Σμιθ, που είναι ο γιος του μισθωτή του διπλανού αγροκτήματος με αυτό της οικογένειας Γουίλσον. Οι γείτονες Σμιθ και Γουίλσον γίνονται οι καλύτεροι φίλοι, έως ότου ο πατέρας Γουίλσον ερωτεύεται τη Φερν Σμιθ, τη μητέρα του Κλίτους, και το ερωτικό πάθος τους οδηγεί σ’ εξελίξεις, οι οποίες μοιραία θα αλλάξουν τη ζωή όλων τους, και ειδικά του Κλίτους. Ο πατέρας του Κλίτους θα σκοτώσει τον Γουίλσον και η οικογένεια του Κλίτους, μετά το τραγικό συμβάν, θα μετακομίσει στην πόλη. Η μητέρα θα χωρίσει τον πατέρα, που δεν του επιτρέπεται πλέον να εργάζεται στο αγρόκτημα, θα πάρει την επιμέλεια του Κλίτους και το διαζύγιο θα βγει σε βάρος του μοιχού και φονιά συζύγου της. Ο Κλάρενς Σμιθ, χωρισμένος πλέον από την οικογένειά του και χωρίς το παιδί του, βλέπει τη ζωή του που καταστράφηκε, χάνει κάθε ενδιαφέρον και μαραζώνει μέρα με τη μέρα. Αδυνατώντας να διαχειριστεί το δικό του πρόβλημα –τη μοιχεία της γυναίκας του με τον καλύτερό του φίλο– ύστερα από λίγο καιρό αυτοκτονεί.
Έτσι, και οι δύο οικογένειες καταστρέφονται. Και τα δύο παιδιά μένουν χωρίς πατέρα. Στιγματισμένα και τα δύο από το τραγικό γεγονός και από την ντροπή, βιώνουν τη δική τους ψυχική περιπέτεια, το καθένα από τη δική του πλευρά. Η απιστία, ο φόνος και η αυτοκτονία θα χωρίσουν τους δύο μικρούς φίλους, με τραυματισμένες τις παιδικές τους ψυχές. Ο μικρός Λόυντ δεν έχει τη δύναμη να αποδεχτεί το γεγονός. Στο πρόσωπο του Κλίτους ξαναζεί τη συμφορά και την ντροπή του. Έτσι, του γυρίζει την πλάτη. Όταν αργότερα θα τον συναντήσει σε έναν διάδρομο του σχολείου, δε θα καταφέρει να ελέγξει και να παρακάμψει τα δυσάρεστα συναισθήματά του και αμήχανα θα αποφύγει να αντιμετωπίσει τον φίλο του, κάνοντας το χάσμα ανάμεσά τους τεράστιο και αγεφύρωτο και την επανασύνδεσή τους να μοιάζει αδύνατη.
Ο χρόνος επουλώνει τις πληγές, αλλά όχι και τόσο.
Και ο χρόνος τρέχει. Και τώρα πια, από την απόσταση των πενήντα χρόνων και βάλε, που όλη η προηγούμενη ζωή του Λόυντ φαίνεται ένα ναυάγιο και η τωρινή είναι άνω-κάτω, ενώ φαινομενικά είναι ασφαλής, επιχειρεί να «θεραπεύσει» το τραύμα που ανεπούλωτο βασανίζει τη συνείδησή του. Να συμφιλιωθεί με τον Κλίτους, τον οποίο απέτυχε να στηρίξει τότε που είχε ανάγκη.
Αυτή είναι η ιστορία, με την οποία αφηγούμενος-γράφοντας προσπαθεί να ζητήσει συγγνώμη από τον παιδικό του φίλο και τώρα συνηλικιώτη του, γερο-Κλίτους, αν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Να εκφράσει στον Κλίτους τη συμπάθεια που από αδεξιότητα δεν του είχε προσφέρει τότε που και εκείνος ήταν, επίσης, ένα τραυματισμένο παιδί.
Ο χρόνος επουλώνει τις πληγές, αλλά όχι και τόσο. Ωστόσο, τώρα, πενήντα χρόνια μετά, ο στοιχειωμένος από την αίσθηση ότι απέτυχε στον θεμελιώδη θεσμό της φιλίας, Λόυντ, ξεκινά πάλι να σκέφτεται από την αρχή τα γεγονότα. Τα ξαναζεί γράφοντας και αναθυμούμενος τις δύο οικογένειες με τους αποτυχημένους γάμους, την τραγική κατάληξη εκείνων που ονειρεύτηκαν, για λίγο, κάποια στιγμή ευτυχίας και το τραύμα του Κλίτους, αντιλαμβάνεται το δικό του λάθος και συναισθάνεται τη θέση του. Αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα…
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα, τα οποία μπορεί να μην είναι και απολύτως έτσι αφού, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, πολλά αντικρουόμενα συναισθήματα παλεύουν μέσα του και είναι δουλειά του αφηγητή να τα ανασκευάσει, 
ώστε να συμμορφώνονται με την επιθυμία του. Άλλωστε, «όταν μιλάμε για το παρελθόν δε σταματάμε ούτε μια στιγμή να λέμε ψέματα»!
Η μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά μάς βάζει στο κλίμα αμέσως για κάτι που κάλλιστα θα μπορούσε να έχει συμβεί στην ελληνική επαρχία ή σε κάθε επαρχία, καθώς και η λεπτομέρεια στο εξώφυλλο από τον Λευκό σχοινοβάτη, έργο του 2016 του Α. Πασχάλη, με την επικίνδυνη ισορροπία στο νήμα.
Αντίο τώρα, τα λέμε αύριο, σαν παιδιά που επιστρέφουν από το σχολείο…
Αντίο τώρα, τα λέμε αύριο
William Maxwell
μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς
Gutenberg
192 σελ.
ISBN 978-960-01-2092-9
Τιμή €12,00
