Καίτοι η κορωνίδα της συγγραφικής δουλειάς του Στίβεν Κρέιν (New Jersey, 1871 – Badenweiler, 1900) είναι το Κόκκινο σήμα του θάρρους, για το οποίο είχαμε γράψει εδώ, αδημονούσαμε για το επόμενο βιβλίο του, που είχαν ήδη προαναγγείλει οι Εκδόσεις Μεταίχμιο. Αυτό δεν είναι άλλο από το μυθιστόρημα Στην πρώτη γραμμή, που κυκλοφορεί πλέον στα ελληνικά με υπότιτλο Ένας Αμερικανός ανταποκριτής στον πόλεμο του 1897, σε μια πολύ καλή μετάφραση, συνοδευόμενη από Επίμετρο, του Ηλία Μαγκλίνη. Και δικαιωθήκαμε για αυτή μας την αναμονή.

Το βιβλίο εκδόθηκε μόλις έναν χρόνο πριν από τον θάνατο του συγγραφέα, ύστερα από τέσσερα μυθιστορήματα, μία συλλογή ποιημάτων και άλλη μία διηγημάτων. Παρότι θεωρείται ήσσονος σημασίας έργο από τους μελετητές του, σε σχέση με τα υπόλοιπα, και δεν σημείωσε εξίσου μεγάλη εμπορική επιτυχία με αυτά, πλην όμως πήγε αρκετά καλά, ίσα να καλύψει ένα μέρος από την τεράστια οικονομική τρύπα που είχε δημιουργήσει ο συγγραφέας στον ιδιωτικό του βίο. Αδιάφορο αν εμείς ξιπαζόμαστε σήμερα με την ιδέα πως ένας συγγραφέας σταρ στην εποχή του καταπιάστηκε με ένα ελληνικό θέμα, όπως ο λεγόμενος και «ατυχής», Ελλάδας – Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πόλεμος του 1897.

Ο Κρέιν άρεσε στο αμερικανικό αναγνωστικό κοινό. Ιδίως όταν καταπιάνεται με το αγαπημένο του θέμα, τον πόλεμο, και τους συσχετισμούς με αυτό. Έτσι κι εδώ, με επιδεξιότητα συγγραφέα ολκής αλλά και την προχειρότητα του επείγοντος, στήνει το θέμα του πάνω σε δύο άξονες, πόλεμος-έρωτας. Δίπολο πανάρχαιο και πολυφορεμένο, αν αναλογιστούμε και την παράδοση των ιπποτικών μυθιστορημάτων στη Δύση. Ριψοκίνδυνο ως επιλογή, στην πένα όμως του Κρέιν απογειώνεται! Με ποιον τρόπο;

Η υπόθεση είναι απλή. Ο αρχισυντάκτης και καταξιωμένος δημοσιογράφος του κυριακάτικου φύλλου της New York Eclipse Ρούφους Κόλμαν είναι ερωτευμένος με τη Μάρτζορι, κόρη παλιού του καθηγητή από το κολέγιο. Στο άκουσμα πως ένας τέτοιος τύπος θέλει να παντρευτεί την κόρη του, ο καθηγητής παίρνει όλη την οικογένεια για εκπαιδευτικό ταξίδι στην Ελλάδα μαζί με κάποιους φοιτητές του, παρά τον επικείμενο πόλεμο. Ο Ρούφους τούς ακολουθεί λίγο αργότερα, προκειμένου να κερδίσει την εμπιστοσύνη του καθηγητή, να πείσει τη Μάρτζορι για τον έρωτά του αλλά και να βρεθεί στην περιοχή ως πολεμικός ανταποκριτής, φαινομενικά… Απ’ το βιβλίο παρελαύνουν ακόμα η μεγάλη θεατρίνα Νόρα Μπλακ, οι φοιτητές του καθηγητή Γουέινραϊτ, εκ των οποίων ο Κόουκ είναι επίσης ερωτευμένος με τη Μάρτζορι και τη διεκδικεί, τα ονειρικά ελληνικά τοπία, που αποτελούν και το μόνο θετικό σημείο αναφοράς για την Ελλάδα στο βιβλίο, και μια πολύ ενδιαφέρουσα εικόνα της Αθήνας της εποχής και κάποιων χαρακτήρων της, όσο και της ελληνικής επαρχίας.

Ο Κρέιν πράγματι κάλυψε τον ελληνοτουρκικό πόλεμο ως ανταποκριτής της αμερικάνικης εφημερίδας New York Journal. Είχε καταλύσει στο ξενοδοχείο D’Angleterre, γωνία πλατείας Συντάγματος και Ερμού, που φυσικά δεν υπάρχει σήμερα (κατεδαφίστηκε το 1961), μαζί με την Κόρα Τέιλορ, ερωμένη του με αμφιβόλου ποιότητας παρελθόν, την οποία μάλιστα θα χρίσει πολεμική ανταποκρίτρια και που θεωρείται η πρώτη γυναίκα στην ιστορία σε αυτή τη δουλειά. Ο ήρωάς του, λοιπόν, δανείζεται πολλά στοιχεία του χαρακτήρα του συγγραφέα. Όπως και άλλοι χαρακτήρες. Συνδυάζοντας δε το όνομα της θεατρίνας του έργου, της Νόρα Μπλακ, με το όνομα της Κόρα Κλαρκ (ήταν αρτίστα που κατηγορήθηκε για πορνεία και ο Κρέιν την υπερασπίστηκε δημοσίως αλλά και στο δικαστήριο, γεγονός που προκάλεσε σκάνδαλο), καταλαβαίνουμε καλύτερα πόσος Κρέιν υπάρχει στους χαρακτήρες του βιβλίου. Και αυτά τα δάνεια απ’ την πολυτάραχη ζωή του συγγραφέα δεν σταματούν εδώ. Είναι πολύ περισσότερα απ’ ό,τι διαφαίνεται στην αρχή. Αποτελούν δε έναν εύκολο τρόπο να ερμηνεύσεις και να πεις κάποια πράγματα για το συγκεκριμένο βιβλίο. Απ’ την άλλη όμως το αδικούν αρκετά. Γιατί;

Ριψοκίνδυνο ως επιλογή, στην πένα όμως του Κρέιν απογειώνεται!

Στην ουσία το δίπολο έρωτας-πόλεμος, σε αυτό το αποκαλούμενο και ρομάντζο βιβλίο, εφόσον περιλαμβάνει και κάτι τέτοιο, αποτελεί ένα ψευδο-δίπολο –που το ακολουθούν άλλα υποδεέστερα δίπολα, μα όχι και ευτελή– αφού αυτοί οι δύο άξονες λειτουργούν σαν δεκανίκια για να αναδειχθούν ευκρινέστερα άλλα. Αίφνης, ο χαρακτήρας του κεντρικού ήρωα σκιαγραφείται χειρουργικά σε τέτοιο βάθος και με τέτοιον τρόπο, που αναδεικνύεται εύγλυπτα ο νέος άνθρωπος της εποχής – ο σύγχρονος Αμερικανός. Απέχοντας από ρομαντισμούς προηγούμενων αιώνων, ο Ρούφους ακολουθεί τη Μάρτζορι πρωτίστως με το μυαλό και μετά με την καρδιά. Αποδεικνύει στο τέλος την αξία που έχει ως δημοσιογράφος, άνθρωπος της πένας μεν, πλην όμως υποδεέστερος της επιστήμης του καθηγητή, μα και ταυτόχρονα αναδεικνύεται ως άνθρωπος της περιπέτειας με επιτυχία, εν αντιθέσει με τον γέρο πανεπιστημιακό. Έχει την καθαρότητα του νου να πράξει αυτοβούλως, μα και να ακούσει με προσοχή συμβουλές σε ζητήματα που τον αφορούν. Είναι ο νέος άνθρωπος του πνεύματος, της περιπέτειας, της αναζήτησης, της δημιουργικότητας, συγκρατημένος εκεί που πρέπει, κατέχοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που σε μερικά χρόνια από τότε θα δεικνύουν τον οποιονδήποτε επιτυχημένο Αμερικανό στον τομέα του.

Τα υπόλοιπα δίπολα που εμφανίζονται σκοπό έχουν πάλι να αναδείξουν αυτόν τον νέο τύπο Αμερικανού. Η διαφορά κουλτούρας και θρησκείας Δύσης και Ανατολής, με την Ελλάδα να βρίσκεται κάπου στη μέση. Οι νέες τεχνολογίες της εποχής στην Αμερική σε σχέση με τον πρωτογονισμό που εμφανίζεται στην Ελλάδα. Ακόμα και το δίπολο Μάρτζορι-Νόρα, που υπακούει στη χειραφέτηση της γυναίκας. Σημαντικό επακόλουθο στοιχείο στο τελευταίο είναι πως ο νέος τύπος Αμερικανού για τον Κρέιν προτιμά τη Μάρτζορι, ένα πρόσωπο εξίσου συγκρατημένο με τον ίδιο, που διατηρεί όμως όλα εκείνα τα βαθιά αισθήματα που χαρακτηρίζουν το φύλο της – σε αντίθεση με τη Νόρα… αυτό ίσως και να αποτελεί μια συγγνώμη του συγγραφέα πρωτίστως προς τον εαυτό του, σχετικά με την υπόθεση της Κόρα Κλαρκ.

Όπως και να το κάνουμε, η περίπτωση Κρέιν είναι άκρως ενδιαφέρουσα, τόσο λογοτεχνικά όσο και στη ζωή. Περιμένουμε με ανυπομονησία δύο νέα βιβλία που ετοιμάζονται: από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, του Πολ Όστερ Φλεγόμενο αγόρι. Σημειώσεις πάνω στον Στίβεν Κρέιν, και από τις Εκδόσεις Πόλις, του Νίκου Μπακουνάκη με θέμα το πέρασμα του Κρέιν από την Ελλάδα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.

Στην πρώτη γραμμή
Ένας Αμερικανός ανταποκριτής στον πόλεμο του 1897
Stephen Crane
Μετάφραση – Επίμετρο: Ηλίας Μαγκλίνης
Μεταίχμιο
416 σελ.
ISBN 978-618-03-1848-7
Τιμή €16,60

Ο Θανάσης Λιακόπουλος είναι συγγραφέας και κριτικός βιβλίου.

Άλλα κείμενα:

• Damon Galgut: «Αρκτικό καλοκαίρι»
• «Για το cine-theatre “Έξι στα Δώδεκα” (Β’ κύκλος) της Τατιάνας Λύγαρη» του Θανάση Λιακόπουλου
• Carson McCullers: «Ρολόι χωρίς δείκτες»
• Cormac McCarthy: «Ο επιβάτης» και «Stella Maris»
• James Ellroy: «Πανικός»

Twitter