Άντον Τσέχοφ: «Διηγήματα & Νουβέλες»

Σ’ ένα δοκίμιό του για τον Άντον Τσέχοφ (1860-1904), τον σπουδαίο Ρώσο διηγηματογράφο και θεατρικό συγγραφέα, ο εξίσου σπουδαίος Γερμανός συγγραφέας Τόμας Μαν γράφει το 1954, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από τον θάνατό του: «Ένιωθα ένα είδος απαξίωσης για το διήγημα, χωρίς να συνειδητοποιώ στην ουσία πόσο εσωτερικό μέτρο αποκτάει χάρη στην ιδιοφυΐα, το σύντομο και λακωνικό, σε πόση –αξιοθαύμαστη όσο τίποτε άλλο– στενότητα εσωκλείει όλη την πολυπλοκότητα της ζωής…».

Όπως γράφει στον πρόλογό της η μεταφράστρια του παρόντος βιβλίου, η Αλεξάνδρα Δ. Ιωαννίδου: «Από την ηλικία των είκοσι χρόνων περίπου έως τον θάνατό του σε ηλικία σαράντα τεσσάρων ετών, ο Τσέχοφ δημοσίευσε εκτός από τα θεατρικά του έργα πολλά μικρά και μεγάλα διηγήματα, έτσι ώστε να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους του είδους». Μάλιστα, μας πληροφορεί πως ο θεατρολόγος Κωνσταντίνος Κυριακός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, έχει μετρήσει 392 διηγήματα του Τσέχοφ στα ελληνικά, μεταφρασμένα από τα ρωσικά, τα γαλλικά και τα αγγλικά.

Τα πρώτα διηγήματα του Τσέχοφ σχολιάζουν την επικαιρότητα και την κοινωνία του καιρού του, είναι γραμμένα με χιούμορ και ειρωνεία, ενώ αργότερα καταπιάνεται με οικουμενικά θέματα, χωρίς να παραιτείται από τη σκωπτική του διάθεση. Στην παρούσα συλλογή, η μεταφράστρια επέλεξε να συμπεριλάβει μερικά από τα πρώιμα έργα του συγγραφέα, από τότε που ήταν φοιτητής της Ιατρικής και συμπλήρωνε το εισόδημά του από τις δημοσιεύσεις τους σε εφημερίδες και περιοδικά.

Πρώτο διήγημα είναι εδώ το «Πριν τον γάμο» του 1880. Σε αυτό, ο Τσέχοφ σατιρίζει ή χλευάζει τον θεσμό του γάμου και τη μικροαστική υποκρισία των ζευγαριών από την αρχή κιόλας. Υπάρχει η καθοριστική φράση: «Για ποιο λόγο θα σ’ αγαπήσει ο άντρας σου; Για τον χαρακτήρα σου; Για την καλοσύνη σου; Για τον συναισθηματικό σου κόσμο; Όχι, κυρία μου! Θα σ’ αγαπήσει για την προίκα σου». Στο τέλος, διαβάζουμε: «Το τι θα επακολουθήσει μετά τον γάμο, έχω την εντύπωση πως δεν το γνωρίζουν αποκλειστικά και μόνο οι μάντεις και οι υπνωτιστές».

Άλλο διήγημα που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το «Ζωντανό εμπόρευμα» του 1882, όπου σχολιάζεται η συζυγική απιστία εκ μέρους μιας γυναίκας, η οποία αφήνει τον άντρα της για χάρη ενός άλλου, στη συνέχεια όμως νοσταλγεί την προηγούμενη ζωή της.

Τα 15 διηγήματα της συλλογής επιλέχτηκαν ώστε να αποτυπώνουν τη σταδιακή λογοτεχνική εξέλιξη του Τσέχοφ, από τη γέννησή του ως συγγραφέα και τις πρώτες ιστορίες του έως τις αριστοτεχνικές νουβέλες της ωριμότητάς του, που αποκαλύπτουν το τεράστιο ταλέντο του.

Αστυνομικό μπορεί να θεωρηθεί το διήγημα «Το σουηδικό σπίρτο. Μια αστυνομική ιστορία» του 1884. Σε αυτό, ένας νέος πηγαίνει στην αστυνομία και ανακοινώνει πως το αφεντικό του, ένας συνταξιούχος του ιππικού, έχει δολοφονηθεί, επειδή εξαφανίστηκε. Ωστόσο, ο νεαρός πέφτει σε αντιφάσεις, οπότε συλλαμβάνεται ως ύποπτος. Στο τέλος, που είναι αίσιο, όλα ανατρέπονται, κι ούτε γάτα ούτε ζημιά.

Το διήγημα «Εχθροί» του 1887 αναφέρεται σ’ έναν γιατρό, ο οποίος μια σκοτεινή νύχτα που πέθανε από διφθερίτιδα ο μικρός του γιος, δέχεται την επίσκεψη ενός άντρα που του λέει να τρέξει στο σπίτι του, γιατί η γυναίκα του αρρώστησε βαριά. Κι εδώ έχουμε μια συζυγική απιστία με θύμα τον άντρα, μα και τον γιατρό, που διαπιστώνει την ηλιθιότητα κάποιων ανθρώπων.

«Ο θάλαμος αρ. 6» του 1892, μία από τις γνωστότερες νουβέλες του Τσέχοφ, διαδραματίζεται σ’ ένα νοσοκομείο, όπου νοσηλεύονται άνθρωποι με ψυχικές παθήσεις, λ.χ. ένας ασθενής πάσχει από μανία καταδίωξης και φοβάται μην τον κλείσουν φυλακή. Κεντρικός ήρωας είναι ένας γιατρός, ο οποίος προσπαθεί με λόγια καλοσυνάτα να παρηγορήσει τους αρρώστους και, στο τέλος, κάποιοι τον θεωρούν ανισόρροπο που χρήζει εγκλεισμού.

Τελευταία στη συλλογή είναι η νουβέλα «Η κυρία με το σκυλάκι» του 1899, μια εξαίσια ιστορία έρωτα και συζυγικής απιστίας. Σε μια λουτρόπολη, ένας παντρεμένος άντρας γνωρίζεται με μια παντρεμένη γυναίκα που κάνει διακοπές χωρίς τον σύζυγό της. Ορμώμενοι κι οι δύο από την πλήξη της έγγαμης ζωής, γίνονται εραστές και προσπαθούν να βρουν μια λύση για να ξεφύγουν από τις δεσμεύσεις που τους καταπιέζουν.

atsechof Τα 15 διηγήματα της συλλογής επιλέχτηκαν ώστε να αποτυπώνουν τη σταδιακή λογοτεχνική εξέλιξη του Τσέχοφ, από τη γέννησή του ως συγγραφέα και τις πρώτες ιστορίες του έως τις αριστοτεχνικές νουβέλες της ωριμότητάς του, που αποκαλύπτουν το τεράστιο ταλέντο του. Όλα τα δείγματα γραφής που διαβάσαμε είναι αξιανάγνωστα, το καθένα χωριστά κάτι έχει να πει, κάτι που συνδέεται με τις ανθρώπινες αδυναμίες, τις καθημερινές σκοτούρες και τα ηθικά διλήμματα με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι.