Roberto Saviano: «Η τράτα των παιδιών»

Γνωστός στους Έλληνες αναγνώστες από το 2007, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Γόμορρα, στο οποίο αποκαλύπτει την εγκληματική δράση της Καμόρας, δηλαδή της μαφίας της Καμπανίας και της Νάπολης, κι αφού εξέδωσε κι άλλα σχετικά βιβλία, ο Ρομπέρτο Σαβιάνο αποφάσισε να γράψει μυθιστόρημα. Η τράτα των παιδιών, μια φανταστική ιστορία που τοποθετείται στη Νάπολη, στηρίζεται στην «κοινωνική και περιβαλλοντική πραγματικότητα», σύμφωνα με το σημείωμα του συγγραφέα στην αρχή του βιβλίου. Κι εδώ, ο Σαβιάνο αναφέρεται στην ίδια οργάνωση, στις δομές, στους άτυπους κανόνες που διέπουν τα μέλη της, στον τρόπο λειτουργίας της. Έτσι, μπορούμε να πούμε πως τον Λεονάρντο Σάσα και τον Αντρέα Καμιλέρι, τους δύο σπουδαίους Ιταλούς μυθιστοριογράφους που ασχολήθηκαν συστηματικά με το φαινόμενο της σικελικής μαφίας, διαδέχεται ο Σαβιάνο, ο οποίος επιχειρεί, όπως κι εκείνοι, να μιλήσει για τη μαφία της γενέτειράς του με λογοτεχνικά μέσα, έχοντας κάνει πολύχρονες έρευνες για το θέμα του.

Ο συγγραφέας ξεκινάει την αφήγησή του με ένα ποιητικό κείμενο, όπου εξηγεί τον τίτλο του μυθιστορήματος: «Η τράτα βγαίνει απ’ τη θάλασσα. Όποιος γεννιέται στη θάλασσα δε γνωρίζει μία μόνο θάλασσα. Η θάλασσα τον κυριεύει, τον βρέχει, τον κατακλύζει, η θάλασσα τον διαφεντεύει. Μπορεί να μείνει μακριά της για το υπόλοιπο της ζωής του, μα παραμένει μουσκεμένος. Όποιος γεννιέται στη θάλασσα ξέρει ότι υπάρχει η θάλασσα του μόχθου, η θάλασσα των αφίξεων και των αναχωρήσεων […] Τράτα λέγεται η βάρκα που βγαίνει σε αναζήτηση ψαριών που θα ξεγελαστούν απ’ το φως», συμπληρώνει.

Έπειτα, ο Σαβιάνο μάς γνωρίζει τους ήρωες της ιστορίας του. Είναι δέκα έφηβοι, γύρω στα δεκαπέντε, που ετοιμάζονται να ξεκινήσουν μιαν εγκληματική πορεία και να κατακτήσουν τη Νάπολη. Αδιαμφισβήτητος αρχηγός τους είναι ο Νίκολας (τον προσφωνούν Νίκο), ο οποίος είναι έξυπνος, δραστήριος και υπέρ το δέον φιλόδοξος. Ο πατέρας του είναι καθηγητής φυσικής αγωγής, ενώ η μητέρα του έχει ένα σιδερωτήριο. Και τα υπόλοιπα παιδιά προέρχονται από κανονικές οικογένειες.

Η θάλασσα τον κυριεύει, τον βρέχει, τον κατακλύζει, η θάλασσα τον διαφεντεύει. Μπορεί να μείνει μακριά της για το υπόλοιπο της ζωής του, μα παραμένει μουσκεμένος.

Όταν ο αρχηγός περιοχής της μαφιόζικης φαμίλιας Στριάνο (δύο Στριάνο βρίσκονται στη φυλακή), ζητάει παιδιά για να «σπρώχνουν» ναρκωτικά –πληρώνει καλά–, ο Νίκολας αρπάζει την ευκαιρία. Αυτός και οι φίλοι του θεωρούν σημαντικό πράγμα τα λεφτά, θέλουν να τα επιδεικνύουν, να έχουν αυτοκίνητα, ρούχα, ρολόγια, να προσελκύουν τις γυναίκες και τον φθόνο των ανδρών. Σύντομα, βλέποντας το κενό εξουσίας, αφού η τοπική φαμίλια έχει αποδιοργανωθεί και τα στελέχη της βρίσκονται στο στόχαστρο των εισαγγελέων, φτιάχνει τη δική του οργάνωση. Η πρώτη του κίνηση είναι ν’ αγοράσει πιστόλι, η δεύτερη να ληστέψει ένα ψιλικατζίδικο. Ακολουθούν εκβιασμοί και συμμαχίες με τσιγγάνους. Κι ύστερα, ο Νίκολας πυροβολεί και σκοτώνει ένα μέλος αντίπαλης συμμορίας.

Εκτός από ανάλυση των τρόπων λειτουργίας της Καμόρας, Η τράτα των παιδιών είναι και μια εξαίσια περιπλάνηση στη Νάπολη, στο ιστορικό κέντρο και στις υποβαθμισμένες συνοικίες της, όπου εδρεύουν οι εγκληματικές φαμίλιες. Έχοντας βρεθεί αντιμέτωπος με τους ανθρώπους της μαφίας, οι οποίοι είδαν στα βιβλία του να ξεσκεπάζεται η δράση τους, ο Σαβιάνο είναι φανερό πως κινδυνεύει. Ωστόσο, δεν το βάζει κάτω. Σε σχετική ερώτηση του Γιάννη Ζουμπουλάκη (βλέπε τα «Βιβλία» της 14ης Ιουλίου 2019) για τη συνέχιση του αγώνα του κατά των μαφιόζων, είπε: «Γράφω τα βιβλία και τα άρθρα μου με στόχο να εκδικηθώ εκείνους που με πολεμούν και θέλουν να με κάνουν να σωπάσω. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα αφεντικά της Μαφίας, αλλά και σε πολιτικούς».

Πάντως, για καλό και για κακό, στο σημείωμά του στη αρχή του βιβλίου ο συγγραφέας δηλώνει πως «οι πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου είναι φανταστικοί, όπως και οι προσωπικές ιστορίες τους». Επίσης, γράφει: «Τα ιστορικά γεγονότα R Saviano και εκείνα της επικαιρότητας που μνημονεύονται, καθώς και τα παρωνύμια που παραπέμπουν σε πρόσωπα, εταιρείες ή επιχειρήσεις, έχουν ως μοναδικό σκοπό να προσδώσουν αληθοφάνεια στην αφήγηση…».