Rafel Nadal: «Η κατάρα των Παλμιζάνο»

Είκοσι ένα ονόματα χαραγμένα σε αναμνηστική στήλη σε ένα μικρό χωριό του νότου της Ιταλίας, όλοι τους θύματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όλοι μέλη της ίδιας οικογένειας, της οικογένειας Παλμιζάνο. Μια διαπίστωση που κάνει ένα ζευγάρι τουριστών, το οποίο βρίσκεται μια καυτή μέρα του Αυγούστου στον ιταλικό νότο και συγκεκριμένα στο χωριό Μπελοροτόντο.

Ένα χωριό, που βρίσκεται μόνο στη φαντασία του Καταλανού συγγραφέα Rafael Nadal, η περιοχή όμως της Απουλίας, όπου και τοποθετεί το χωριό, είναι πραγματική και περιγράφεται με τρόπο που ο αναγνώστης δεν θα ήθελε να χάσει την ευκαιρία να βρεθεί. «Γειτονιές με βραχόσπιτα που κατοικούνται από τις ίδιες οικογένειες εδώ και χιλιάδες χρόνια. Τώρα είμαστε στη στέγη ενός σπιτιού που συγχρόνως εκτελεί χρέη δρόμου και πλατείας. Κάποιες φορές και νεκροταφείου, ακόμα, γιατί παλιότερα τους νεκρούς τούς έθαβαν σε τάφους σκαμμένους στην πέτρα που λειτουργεί σαν στέγη για τα σπίτια».

«Είκοσι ένας νεκροί, η κατάρα των Παλμιζάνο», θα επιβεβαιώσει ο γέροντας που αναπαύεται κάτω από ένα δέντρο, κοντά στο μνημείο, και θα παρασύρει στην αφήγησή του τόσο το ζευγάρι, όσο και τον αναγνώστη. Μια αφήγηση που ξεκινάει από το πώς βρήκαν τον θάνατο τα 21 μέλη της οικογένειας, άλλος στην αρχή και άλλος προς το τέλος του Μεγάλου Πολέμου. Είκοσι μία λυπητερές ιστορίες με τις οποίες ξεκινάει η ιστορία του κεντρικού ήρωα, του Βιταντόνιο, του οποίου ο πατέρας είναι ο 21ος Παλμιζάνο που πεθαίνει.

Θάνατοι που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αν η Ιταλία νοιαζόταν λίγο περισσότερο για τα παιδιά της. Η μητέρα του Βιταντόνιο, την ημέρα που μαθαίνει ότι είναι έγκυος, ενώ ήδη έχει πληροφορηθεί τον θάνατο του συζύγου της, θα πάρει μια παράτολμη απόφαση, προσπαθώντας να γλιτώσει το αγέννητο ακόμα παιδί της, που δεν ξέρει βέβαια αν είναι γιος ή κόρη, από την κατάρα των Παλμιζάνο. Έτσι, σε ένα χωριό όπου και ο τελευταίος Παλμιζάνο έχει πεθάνει, δεν θα γεννηθεί άλλος γιος που θα φέρει αυτό το όνομα, μια και η μητέρα του αποφασίζει να αποκρύψει την εγκυμοσύνη της. Λίγο αργότερα η καλύτερή της φίλη, η οποία έχασε και αυτή στον πόλεμο τον άντρα της που προέρχεται από την πιο πλούσια οικογένεια της περιοχής, θα δηλώσει ότι γέννησε δίδυμα, ένα αγόρι και ένα κορίτσι.

Τα δύο παιδιά, ο Βιταντόνιο και η Τζοβάνα, θα μεγαλώσουν σαν αδέλφια, ενώ όταν θα φτάσουν τα 20 περίπου χρόνια τους, ο πόλεμος θα ξαναχτυπήσει την πόρτα της Ιταλίας. Ένας πόλεμος όπου και πάλι οι πλούσιοι θα ζητήσουν από τους πιο φτωχούς να θυσιάσουν τις ζωές τους, στο όνομα του φασισμού και του Μουσολίνι.

Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά έχουν μεγαλώσει από τη μεριά των αφεντικών, θα πάρουν τον δρόμο της εξέγερσης. Το αίμα καλεί τον Βιταντόνιο ενάντια στον Φράνκο, με τον οποίο μεγαλώνουν σαν ξαδέλφια, ο οποίος όμως θα φορέσει το μαύρο πουκάμισο των φασιστών. Η Τζοβάνα, παρότι είναι εξ αίματος συγγενής με τους πλούσιους, δεν ανέχεται την αδικία, δεν μπορεί να δεχτεί ότι ο μικρός εξάχρονος προστατευόμενός της που αγαπάει το σχολείο θα πρέπει να το εγκαταλείψει, μαζί και την οικογένειά του, για να ζήσει σαν εργάτης, φυλώντας τα πρόβατα του πλούσιου θείου της. Είναι η πρώτη που θα πολιτικοποιηθεί και θα φύγει να πολεμήσει με τους σύμμαχους στην Ισπανία, ενάντια ενός άλλου Φράνκο και όχι μόνο του μισητού ξαδέλφου της.

Θάνατοι που θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αν η Ιταλία νοιαζόταν λίγο περισσότερο για τα παιδιά της.

Ο συγγραφέας περιγράφει μια Ιταλία του νότου με τον περισσότερο κόσμο να ζει κάτω από καθεστώς καταπίεσης και φτώχειας. Ο πόλεμος απλώς σκοτώνει τους φτωχούς και πλουτίζει ακόμα περισσότερο τους πλούσιους. «Χωρίς εργατικά χέρια, πολλές οικογένειες είχαν χάσει τις σοδειές και τις είχαν ξεγράψει, οι προνομιούχοι είχαν αποφύγει τη στράτευση και είχαν πλουτίσει εις βάρος των κακομοίρηδων...»

Παίρνει πραγματικά συμβάντα που ανταποκρίνονται με απόλυτη αυστηρότητα στην ιστορική αλήθεια, όπως αναφέρει στο σημείωμά του, συμβάντα που συγκλόνισαν την Ιταλία και ποτέ δεν αναδείχτηκαν όπως θα έπρεπε, και τοποθετεί εκεί τους ήρωές του. Τους ήρωές του που υποφέρουν όπως χιλιάδες Ιταλοί από αποφάσεις κυβερνήσεων που ποτέ δεν τους στάθηκαν, από συμμάχους που έγιναν εχθροί και πρώην εχθρούς που έγιναν σύμμαχοι αλλά ποτέ δεν ξέχασαν ότι ξεκίνησαν ως εχθροί.

Οι Ιταλοί κατατρεγμένοι από παντού. Ο νούμερο 17 και νούμερο 18 Παλμιζάνο, από τους 21 «της κατάρας» που θα πεθάνουν στον Μεγάλο Πόλεμο, πεθαίνουν σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων. «Ανακάλυψε με φρίκη ότι χιλιάδες Ιταλοί αιχμάλωτοι χαροπάλευαν εν μέσω θρήνων και βογκητών. Οι φρουροί μοίραζαν το συσσίτιο δίνοντας στους αιχμαλώτους μόνο ό,τι τους έστελναν από τις χώρες τους μέσω του Ερυθρού Σταυρού. Η ιταλική στρατιωτική διοίκηση θεωρούσε δειλούς ή προδότες αυτούς που είχαν αφεθεί να πέσουν στα χέρια του εχθρού και είχε απαγορέψει να στέλνουν τρόφιμα».

Η κατάρα των Παλμιζάνο είναι όμως κυρίως μια ιστορία έρωτα αλλά και ένας ύμνος στην ομορφιά του ιταλικού νότου, στους κόπους και στις χαρές που μπορεί να δώσει η ενασχόληση με τη γη, στην αδικία που δεν θα πάψει ποτέ να επικρατεί στον κόσμο, στο πόσο κακό μπορεί να κάνει ένας δειλός. Είναι μια ιστορία εκδίκησης αλλά και μια ιστορία για τη φιλία και για το πόσο δύσκολο είναι να δεις το κακό σε κάποιον που μοιραστήκατε την παιδική σας ηλικία. Η κατάρα των Παλμιζάνο είναι μια συναρπαστική ιστορία με ένα τέλος που σε αφήνει με μια μικρή απορία, που ετοιμάζεται να γίνει μια μεγάλη ανακούφιση σχετικά με την τύχη του τελευταίου Παλμιζάνο, ο οποίος όμως δεν φέρει αυτό το επίθετο. Και ενώ η κατάρα ίσως δεν καταφέρνει να περάσει στην τελευταία γενιά, ένα σημάδι σαν καρδιά, στην κλείδα, καταφέρνει να περάσει από γενιά σε γενιά, επιβεβαιώνοντας την καταγωγή Παλμιζάνο.

R Nadal Δεν είναι μόνο οι κεντρικοί χαρακτήρες του βιβλίου που αποχτούν υπόσταση, που μπορεί ο αναγνώστης να μοιραστεί τις συγκινήσεις τους και να δικαιολογήσει τις πράξεις τους. Κάθε χαρακτήρας, όσο μικρή και να είναι η εμφάνισή του, μερικές ίσως μόνο γραμμές για κάποιον από τους Παλμιζάνο που εμφανίζεται για λίγο μόνο πριν πεθάνει, σε κάνει να πενθείς για αυτόν. Η μεγάλη αρχόντισσα, ο μικρός βοσκός, ξαδέλφια και θείοι, Άγγλοι κατάσκοποι και Αμερικανοί ειδικοί σε χημικά όπλα, Ιταλοί στρατιώτες και λιποτάκτες, γίνονται γνώριμοι, φίλοι ή εχθροί του αναγνώστη όσο η ιστορία εκτυλίσσεται, μέχρι να φτάσει στο σήμερα και στον γέροντα που διηγείται την ιστορία, ενώ ο βασανιστικός ήλιος έχει πια κρυφτεί.