André Aciman: «Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου»

Όπως έχει πει σε συνέντευξή του ο Αντρέ Ασιμάν, ξεκίνησε να γράφει το Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου ενώ δούλευε πάνω σ’ ένα άλλο, «δύσκολο», όπως το χαρακτήρισε, μυθιστόρημα, το οποίο ήταν ιδιαίτερα απαιτητικό και τον είχε κουράσει. Στο ενδιάμεσο, άρχισε να γράφει μια ιστορία, ξεκινώντας από την περιγραφή της ιταλικής εξοχής, προσφέροντας στον εαυτό του ένα ευχάριστο ιντερμέδιο κατά τη διάρκεια της συγγραφής του άλλου βιβλίου. Ωστόσο, σύντομα διαπίστωσε ότι η διαδικασία αυτή όχι μόνο τον χαλάρωνε και τον ευχαριστούσε, αλλά και το κείμενο που είχε μπροστά του δεν άργησε να πάρει τη μορφή ενός ανεξάρτητου μυθιστορήματος. Μέσα σε τέσσερις μήνες, ήταν έτοιμο.

Ο Αντρέ Ασιμάν είναι καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας και εξειδικεύεται στη διδασκαλία των έργων του Μαρσέλ Προυστ και της Θεωρίας της Λογοτεχνίας. Έχει γράψει μελέτες, δοκίμια, νουβέλες και μυθιστορήματα. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1951, από Σεφαραδίτες γονείς ιταλικής και τουρκικής καταγωγής. Στο σπίτι του μιλούσαν κυρίως γαλλικά, καθώς επίσης και ιταλικά, ελληνικά, ισπανοεβραϊκά και αραβικά. Όσο ζούσε στην Αίγυπτο, φοιτούσε σε αγγλικά σχολεία και όταν ο πατέρας του εξασφάλισε την ιταλική υπηκοότητα για την οικογένεια, ο Αντρέ με τη μητέρα και τον αδελφό του εγκαταστάθηκαν στη Ρώμη, ενώ ο πατέρας του πήγε στο Παρίσι. Τελικά η οικογένεια επανενώθηκε στην Αμερική το 1968.

Το Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου εκδόθηκε πρώτη φορά το 2007, ενώ δέκα χρόνια αργότερα, το 2017, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο. Όταν η ιστορία του βιβλίου σχηματιζόταν ακόμα στο μυαλό του Αντρέ Ασιμάν, οι αρχικοί πρωταγωνιστές της ήταν ένα αγόρι κι ένα κορίτσι. Στην πορεία, ωστόσο, ο Ασιμάν συνειδητοποίησε ότι ένα κοινωνικά αποδεκτό ζευγάρι θα είχε να αντιμετωπίσει πολύ λιγότερα έως ελάχιστα εμπόδια στη σχέση του. Κάπως έτσι λοιπόν προέκυψαν ο Έλιο και ο Όλιβερ, οι δύο ήρωες που συναντιούνται πρώτη φορά στην ιταλική ύπαιθρο και η γνωριμία τους θα καθορίσει στη συνέχεια όλη την υπόλοιπη ζωή τους.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ο Όλιβερ, Αμερικανός μεταπτυχιακός φοιτητής που γράφει ένα βιβλίο για τον Ηράκλειτο, πηγαίνει να μείνει για έξι εβδομάδες στην Ιταλία, στο σπίτι ενός καθηγητή πανεπιστημίου όπου συνηθίζουν κάθε χρόνο να φιλοξενούν ξένους φοιτητές που βρίσκονται λίγα στάδια πριν από τη δημοσίευση των συγγραμμάτων τους, προσφέροντάς τους έτσι πρακτική αλλά και ηθική υποστήριξη. Ο Έλιο, ο δεκαεφτάχρονος γιος του καθηγητή, νιώθει να ελκύεται από τον γοητευτικό επισκέπτη, κι ενώ αρχικά έχει την αίσθηση ότι κι εκείνος ανταποκρίνεται, στην πορεία η στάση του Όλιβερ τον μπερδεύει και τον γεμίζει αμφιβολίες. Καθώς περνούν οι μέρες, κι ενώ συγκεκριμένα όνειρα που βλέπει τις νύχτες μοιάζουν πιο αληθινά από την πραγματικότητα, ο Έλιο προσπαθεί με διάφορους τρόπους να προσεγγίσει τον Όλιβερ, παρερμηνεύοντας συχνά τις αντιδράσεις του, με τη δική του εμμονή να χτυπάει πολλές φορές κόκκινο. Η σχέση τους θα περάσει από πολλά στάδια και θα δοκιμαστεί με διάφορους τρόπους, ιδιαίτερα επίπονους για τον Έλιο, ο οποίος βρίσκεται στο κατώφλι της ενήλικης ζωής και προσπαθεί να βρει τη θέση του στον έξω κόσμο.

Ο Ασιμάν επιλέγει να βάλει τον Έλιο στον ρόλο του αφηγητή, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους στον νεαρό πρωταγωνιστή του, ο οποίος εξιστορεί με νοσταλγία, ντελικάτο χιούμορ και συγκίνηση τα γεγονότα που άφησαν πάνω του ανεξίτηλα τα σημάδια τους, με όλη τη φόρτιση που φέρνουν αναπόφευκτα οι γλυκές αναμνήσεις. Ο Ασιμάν σκιαγραφεί με ακρίβεια την ψυχοσύνθεση του Έλιο, ταυτίζεται μαζί του στο εκατό τοις εκατό και το αποτέλεσμα είναι ένα θαυμάσιο, άρτιο μυθιστόρημα ενηλικίωσης, με όλα τα στοιχεία που το κάνουν υποδειγματικό. Ο ήρωάς του ψάχνει ένα νόημα στη ζωή του και βρίσκεται σε ένα κρίσιμο στάδιο αναζήτησης σε όλα τα επίπεδα: ο Έλιο είναι ένα παιδί με πολλά ενδιαφέροντα, προέρχεται από σπίτι διανοούμενων, έχει γνώσεις, αγαπάει τη μουσική, έχει ταλέντο στο πιάνο. Νιώθει να ελκύεται από τις κοπέλες που ξέρει, αλλά δεν είναι σίγουρος ότι αυτό που αισθάνεται είναι κάτι ουσιαστικά ερωτικό ή αν απλώς αποτελεί μέρος της «τελετουργίας» που θα τον οδηγήσει στην οριστική αποδοχή της σεξουαλικής του ταυτότητας. Όπως σε όλες τις ιστορίες ενηλικίωσης, έτσι κι εδώ συμβαίνει ένα γεγονός που αποτελεί το ξεκίνημα μιας ιδιαίτερα δύσκολης και πολλές φορές οδυνηρής συναισθηματικής διαδρομής: το γεγονός αυτό είναι, για τον Έλιο, η γνωριμία του με τον Όλιβερ, που από τη στιγμή που συμβαίνει, σαρώνει τα πάντα στη ζωή και την καθημερινότητά του. Καθοριστικό σημείο στα μυθιστορήματα ενηλικίωσης είναι η στιγμή της αφύπνισης, που συμβαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του ήρωα, κάνοντάς τον να πάρει αποφάσεις ή να αναλάβει δράση. Η αφύπνιση έρχεται για τον Έλιο σε τρία στάδια: στο πρώτο, συνειδητοποιεί μέσα από ένα επαναλαμβανόμενο όνειρο ότι ο Όλιβερ βρίσκεται ακριβώς στην ίδια συναισθηματική συχνότητα μ’ αυτόν. «Είχαμε βρει τα αστέρια, εσύ κι εγώ. Και αυτό δίνεται μόνο μια φορά», λέει χαρακτηριστικά ο Έλιο όταν κάποια στιγμή, πολύ αργότερα, έχει πλέον φτάσει στην πνευματική ωριμότητα. Σε τελική ανάλυση, δεν έχει σημασία σε ποιο φύλο ανήκει ο άνθρωπος που αγαπάς. Φτάνει να είναι το άλλο σου μισό. Στο δεύτερο στάδιο της αφύπνισης, η ολοκλήρωση της σχέσης του με τον Όλιβερ φέρνει τον Έλιο αντιμέτωπο με τον εαυτό του και τους φόβους του, κάτι που ωστόσο δεν θα του είναι και τόσο εύκολο να το διαχειριστεί. Το τρίτο στάδιο έρχεται κάποια χρόνια αργότερα, όταν είναι πια σε θέση να σταθεί με ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό του.

Ο Ασιμάν σκιαγραφεί με ακρίβεια την ψυχοσύνθεση του Έλιο, ταυτίζεται μαζί του στο εκατό τοις εκατό και το αποτέλεσμα είναι ένα θαυμάσιο, άρτιο μυθιστόρημα ενηλικίωσης, με όλα τα στοιχεία που το κάνουν υποδειγματικό.

Πέρα από την τεχνική αρτιότητά του, ωστόσο, το Να με φωνάζεις με τ’ όνομά σου είναι ένα μυθιστόρημα γραμμένο με ευαισθησία, υπέροχο λυρικό ύφος, νεανική δροσιά και φρεσκάδα και τον αγνό αυθορμητισμό μιας εξομολογητικής αναπόλησης. Ιδιαίτερη σημασία έχουν και οι αναφορές σε ποιητές, συγγραφείς, φιλοσόφους και ζωγράφους, καθώς και οι δύο νεαροί πρωταγωνιστές σχετίζονται με τη διανόηση και την τέχνη και είναι παιδιά με ευφυΐα και καλλιέργεια.

photo Andre Aciman Η φωτεινή ιταλική ύπαιθρος, το ηλιόλουστο μεσογειακό καλοκαίρι με την ασύγκριτη ομορφιά, έχουν διττό ρόλο: από τη μια αποτελούν το ιδανικό σκηνικό για την τρυφερή ιστορία του Ασιμάν, και από την άλλη εμπνέουν τον Έλιο για να συνδέει το κάθε τι στο περιβάλλον γύρω του με τον Όλιβερ, έχοντας έτσι μια παρακαταθήκη αναμνήσεων, από φόβο ότι δεν θα είναι σε θέση να πορευτεί στη ζωή του χωρίς αυτόν. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται, γίνεται διακριτικά μια μετάβαση από την άπλα, το φως και τη ραθυμία της υπαίθρου σε χώρους περιορισμένους που ωστόσο σφύζουν από ζωή και δραστηριότητα, όταν στο τρίτο μέρος η δράση μεταφέρεται στη Ρώμη. Στη συνέχεια, καθώς τα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους, οι χώροι γύρω από τους δύο ήρωες γίνονται πιο συγκεκριμένοι, με όρια πολύ πιο ξεκάθαρα. Αργότερα, όταν η εξοχή έρχεται και πάλι στο προσκήνιο, είναι και δεν είναι όπως την ήξεραν στο παρελθόν. Όπως συμβαίνει και με τους δύο πρωταγωνιστές, ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει, απλώς το πέρασμα του χρόνου δεν την έχει αφήσει ούτε κι εκείνη εντελώς ανεπηρέαστη.