«Την ημέρα που θα τον σκότωναν, ο Σαντιάγο Νασάρ σηκώθηκε στις πεντέμισι το πρωί, για να περιμένει το βαπόρι που θα έφερνε τον επίσκοπο». Έτσι ξεκινά το μυθιστόρημά του ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες δικαιώνοντας και τον τίτλο αυτού, Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου.

Η εξιστόρηση ενός πραγματικού γεγονότος, το οποίο συνέβη σ’ ένα χωριό στην Κολομβία της Λατινικής Αμερικής, είναι το θέμα και η πλοκή του βιβλίου. Σύμφωνα με το γεγονός αυτό, το ίδιο βράδυ του γάμου του Μπαγιάρδο Σαν Ρομάν, η νύφη, Ανχέλα Βικάριο, επιστρέφει στο πατρικό της διότι ο γαμπρός τη βρήκε ατιμασμένη. Στην οικογένειά της ομολογεί πως εραστής της ήταν ο Σαντιάγο Νασάρ. Τα δίδυμα αδέλφια της, Πέδρο και Πάμπλο Βικάριο, με τα μαχαίρια της δουλειάς –έσφαζαν γουρούνια– ξεκινούν για να ξεπλύνουν με το αίμα του Νασάρ την τιμή και την ντροπή της οικογένειάς τους.

Το πρωινό της ημέρας εκείνης, που θα ξημέρωνε μετά τον γάμο, ο επίσκοπος χωρίς να κατέβει στο λιμάνι θα σταματούσε το βαπόρι και από εκεί μακριά –εν πλω– θα τους έστελνε τις ευλογίες του… Ούτε ο ίδιος ο Σαντιάγο Νασάρ είχε δει εκείνο το πρωινό το γράμμα που πέταξαν κάτω από την πόρτα του, το οποίο τον προειδοποιούσε για τον σκοπό των Βικάριο. Σαν ένας από μηχανής θεός να οδηγούσε όλους όχι στη λύση του δράματος, αλλά στην τέλεση του εγκλήματος.

Με ήδη γνωστό το θέμα και την κατάληξή του, ξεκινά μ’ έναν τρόπο ανατρεπτικό ο συγγραφέας και αφηγητής την εξιστόρησή του, με τη μαρτυρία της Πλασίδα Λινέρο, για να κάνει την ανατομία ενός προαναγγελθέντος θανάτου. Μιας μάνας που είκοσι επτά χρόνια μετά περιγράφει την ημέρα εκείνη, του τότε είκοσι ενός έτους Σαντιάγο Νασάρ. Εν συνεχεία, ο αφηγητής συνομιλεί με όλους τους συγχωριανούς, για να καταθέσουν και αυτοί τη δική τους μαρτυρία. Συμπεριλαμβανομένου και του δημάρχου.

Με στοιχεία της προσωπικότητάς του, του δημοσιογράφου και λογοτέχνη, στήνει μια αριστουργηματική αρχιτεκτονική της πλοκής, προβάλλοντας πρώτα το έγκλημα και μετά την αιτία, ενώ ταυτόχρονα μέσα από τα στοιχεία αυτά αναπαριστά και την τοιχογραφία της κοινωνίας την οποίαν συνθέτουν. Μιας κοινωνίας σε σύγχυση, αμηχανία και ουσιαστική απραξία, αφού κανείς δεν έτρεξε, δεν πρόλαβε, δεν εμπόδισε, δεν σταμάτησε το κακό. Ήθελε, άραγε;

Ταυτόχρονα, ένα τεράστιο γιατί ορθώνεται από τις πρώτες σελίδες, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης, γεμίζοντας αγωνία αν και ξέρει, να θέλει να χωθεί μέσα στις αράδες και να τρέξει πιο γρήγορα απ’ όλους και να προλάβει να συναντήσει τον Σαντιάγο Νασάρ, να τον ειδοποιήσει να μην επιστρέψει σπίτι του, ή να καθυστερήσει τους Βικάριο να μην προλάβουν να τον συναντήσουν, να τους αρπάξει/αφαιρέσει και τα δεύτερα καλοτροχισμένα μαχαίρια τους, να τους πιάσει συζήτηση, να τους μεθύσει να ξεχάσουν τι έχουν σχεδιάσει να κάνουν, να…

Ωστόσο, μετά τον γάμο, ο κόσμος έτρεξε στην πλατεία δίνοντας την εικόνα της αρένας στο Κολοσσαίο, όπου σαν από τις κερκίδες θα φώναζε στον μελλοθάνατο. Όπως και έκανε, φέρνοντας σύγχυση στον Σαντιάγο με τις διαφορετικές προτροπές. Κραυγές, οι οποίες φτάνουν και στα αυτιά του αναγνώστη, σαν «άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν». Δίνοντας την εικόνα μίας κοινωνίας βίαιης, η οποία εγκληματούσε αποσυρόμενη, θέλοντας να σκοτώσει τελικά. Τον έρωτα! Πάνω σε αυτόν –τον έρωτα– η κοινωνία είχε χτίσει τους γάμους, την τιμή της οικογένειας, την αντρειοσύνη των ανδρών, που τότε μόνο άξιζαν να τους παντρευτούν οι αγαπημένες τους. Ήταν κτήμα και τρόπαιο ο ένας του άλλου.

Με αντικειμενική γραφή, στέκει σε απόσταση από το κείμενο παραθέτοντας συνεχώς στοιχεία, σαν ένα άριστο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, αφήνοντας τη συγγραφική του φαντασία να προσθέσει τη γοητεία.

Ο Σαντιάγο Νασάρ πέθανε Ιανουάριο, την πρώτη εβδομάδα του χρόνου, ημέρα Δευτέρα. Όλα ήταν πρώτα, γιατί και αυτός είχε διαπράξει έγκλημα σε πρώτο βαθμό. Έγκλημα εναντίον όλων. Κατέρρεαν οι αξίες τους, τα θεμέλια της κοινωνίας τους. Κατέρρεαν οι ίδιοι.

Ο συγγραφέας/αφηγητής, χωρίς να γίνεται μελό, κεντρίζει τον αναγνώστη συναισθηματικά. Περιγράφει τον Σαντιάγο Νασάρ με το λευκό κυριακάτικο κοστούμι του, χαρούμενο, φιλειρηνικό, εγκάρδιο, προκαλώντας τη συμπάθεια του αναγνώστη, με αποτέλεσμα στη συνέχεια να νιώθει τα πλήγματα και αυτός. Σε αντιδιαστολή, φέρνει τους δίδυμους Βικάριο μεθυσμένους, ντυμένους ακόμη με τα μαύρα κοστούμια του γάμου, να περιφέρονται στους δρόμους κραδαίνοντας τα τροχισμένα μαχαίρια και με την εικόνα αυτή να γίνονται η προσωποποίηση της βίας. Όλοι ήξεραν αυτό που επρόκειτο να συμβεί. Δεν το απέτρεψε κανείς!

Με αντικειμενική γραφή, στέκει σε απόσταση από το κείμενο παραθέτοντας συνεχώς στοιχεία, σαν ένα άριστο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, αφήνοντας τη συγγραφική του φαντασία να προσθέσει τη γοητεία. Η γραφή του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ποικίλλει. Σε μερικές ενότητες εμφανίζεται πλουμιστή σαν κέντημα, όπου κάθε ουσιαστικό έχει ένα επίθετο, και αλλού γίνεται αδυσώπητα ρεαλιστική για να περιγράψει τη βαρβαρότητα του εγκλήματος, κάνοντας τον αναγνώστη να νιώθει τις μαχαιριές των Βικάριο να χώνονται και στο δικό του σώμα. Αλλού, πάλι, βυθίζει τον αναγνώστη στα συναισθήματα για να δει τα πάντα σε βάθος, αν και ο ίδιος αφηγούμενος στέκει σε απόσταση από αυτά. Τι τέχνη!

Και μέσα απ’ όλα αυτά ωθεί τον αναγνώστη να δει μια κοινωνία «αθώα» να εγκληματεί, εκδικούμενη τον έρωτα δύο νέων. Είχαν παραβιάσει τους νόμους. Και η παραβίασή τους κατέστρεφε τη συνοχή της, με αποτέλεσμα 27 χρόνια μετά η κοινωνία αυτή να αφηγείται το γεγονός με την ίδια ένταση σαν να ήταν χθες. Νόμοι, τους οποίους θέσπισαν οι κάτοικοι της κοινωνίας αυτής για να ασκούν την εξουσία τους πάνω στους άλλους. Κοινωνία βίαιη που παρέμεινε στο χθες, διότι οι πολίτες της δεν είχαν μάθει να σκέπτονται αλλιώς. Δεν άλλαξαν!

Το Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου είναι ένα αριστουργηματικό λογοτεχνικό κείμενο, το οποίο περιγράφει ένα έγκλημα, όπου τίθεται σε προτεραιότητα η τέχνη της γραφής, με αποτέλεσμα να χάνεται η βαρύτητα από το τέλος που είναι εξαρχής γνωστό. Δομή, πλοκή και ανάπτυξη στοιχείων βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία, για να δώσουν στον συγγραφέα τη θέση που του ανήκει. Του νομπελίστα!

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, εκπρόσωπος του μαγικού ρεαλισμού, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Έχει βραβευτεί για το σύνολο του έργου του, μέσα στο οποίο η πλούσια φαντασία της γραφής του και ο ρεαλισμός βρίσκονται σε πλήρη αρμονία. Το Χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου γράφτηκε το 1981 και είναι βασισμένο στην πραγματική ιστορία του συγχωριανού του, Καγιετάνο Χιμένες. Όμως, η τέχνη της καταγραφής του γεγονότος είναι όλη δική του!

Η μετάφραση της Μαρίας Παλαιολόγου προσφέρει την απρόσκοπτη ανάγνωση κάνοντας το κείμενο να ρέει, μεταφέροντας ταυτόχρονα και την αύρα του συγγραφέα.

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου
Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
μετάφραση: Μαρία Παλαιολόγου
Ψυχογιός
136 σελ.
ISBN 978-618-01-2719-5
Τιμή €11,10

Η Τούλα Ρεπαπή είναι κριτικός λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Philip Bunting: «Δημοκρατία!»
• Alasdair Gray: «Poor things – Χαμένα κορμιά»
• «Για το “Grippe Morale – Μαρία Κάλλας: τελευταία πράξη” του Δημήτρη Φοινίτση με την Ολύνα Ξενοπούλου» της Τούλας Ρεπαπή
• Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας: «Το μέγεθος και η μοίρα του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα»
• «Για την έκθεση ζωγραφικής “Εικόνες από το μέλλον” της Εβίτας Κανέλλου» της Τούλας Ρεπαπή

Twitter