Lucia Berlin: «Οδηγίες για οικιακές βοηθούς»

Η ζωή της Λουσία Μπερλίν (1936-2004) ήταν ιδιαίτερα περιπετειώδης απ’ τη νεαρή ακόμη ηλικία της και τα παιδικά χρόνια δίπλα σε μεταλλωρυχεία, όπου εργαζόταν ο πατέρας της ως μηχανικός. Οι τρεις αποτυχημένοι γάμοι, ο αλκοολισμός της, οι περιπλανήσεις σε Μεξικό και Καλιφόρνια, οι απώλειες και οι κάθε είδους δουλειές που έκανε για να μεγαλώσει τους τέσσερις γιους της, υπήρξαν η έμπνευση για τα διηγήματα που άφησε ως παρακαταθήκη. Τα γεγονότα της δικιάς της ζωής υπήρξαν πρώτη ύλη για να ξεδιπλωθούν οι ιστορίες της, που άλλες φορές είναι σκληρές, άλλες ανθρώπινες, κρύβουν εκπλήξεις και απροσδόκητες φράσεις και, κατά κύριο λόγο, πατάνε σε μια ασήμαντη καθημερινότητα όπου πρωταγωνιστούν γυναίκες.

Η συλλογή διηγημάτων με τον περίεργο τίτλο Οδηγίες για οικιακές βοηθούς και το ταιριαστό εξώφυλλο μας συστήνει μια ταγμένη διηγηματογράφο και περιλαμβάνει 43 από τα συνολικά 77 διηγήματα που έγραψε η Λουσία Μπερλίν, με την έκτασή τους να κυμαίνεται από μιάμιση σελίδα έως σαράντα πέντε σελίδες. Ένα από τα κορυφαία διηγήματα της συλλογής, και το πλέον ολιγοσέλιδο, είναι «Ο τζόκεϊ μου», όπου μια νοσοκόμα φροντίζει τζόκεϊ ιπποδρομιών, με τις παρομοιώσεις εντός του κειμένου να είναι σε υψηλό επίπεδο, όπως η παρακάτω: «Μου αρέσει να δουλεύω στα επείγοντα – τουλάχιστον γνωρίζεις άντρες εκεί. Αληθινούς άντρες, ήρωες. Πυροσβέστες και τζόκεϊ. Έρχονται συνέχεια στα επείγοντα. Οι τζόκεϊ έχουν υπέροχες ακτινογραφίες. Σπάνε συνέχεια κόκαλα, αλλά απλώς τα επισκευάζουν πρόχειρα και σπεύδουν να πάρουν μέρος στην επόμενη ιπποδρομία. Οι σκελετοί τους μοιάζουν με δέντρα, με αποσυναρμολογημένους βροντόσαυρους. Με ακτινογραφίες του Αγίου Σεβαστιανού».

Τα βιώματα σχετικά με τον αλκοολισμό της Μπερλίν είναι διάχυτα στο «502», όπου η ηρωίδα, τύφλα στο μεθύσι, αφήνει το αυτοκίνητό της χωρίς χειρόφρενο και αυτό πέφτει στο αυτοκίνητο τεσσάρων γέρων αλκοολικών, που δεν βρίσκονται εντός του και οι οποίοι την απαλλάσσουν από τη σύλληψη. Αλλά και στο «Ανεξέλεγκτη» βλέπουμε το προσωπικό μαρτύριο μιας αλκοολικής μάνας, που παλεύει με τον αλκοολισμό της και την ευθύνη που έχει ως μητέρα. Ιδιαίτερα ανθρώπινο και συγκινητικό είναι το «Πένθος», αλλά και οι «Φίλοι», στο οποίο ένα ηλικιωμένο ζευγάρι γνωρίζεται με μια νεότερη γυναίκα που τους κρατάει συντροφιά, αλλά το ίδιο πιστεύει και το ηλικιωμένο ζευγάρι. Το ομώνυμο διήγημα αναφέρεται στην περιγραφή των πελατών μιας οικιακής βοηθού, παράλληλα με τις συμβουλές της ως προς το τι να αποφεύγει ή όχι μια άλλη οικιακή βοηθός. Στο «Δρ Χ.Α. Μόινιαν», η μικρή ηρωίδα βοηθάει τον παππού της που είναι οδοντογιατρός, ένα από τα πιο ωμά και σκληρά διηγήματα της Μπερλίν, ενώ στον αντίποδα, στην ιστορία «Ένας πανκ έφηβος» συναντάμε μια από τις πιο όμορφες εικόνες, με την περιγραφή ενός κοπαδιού γερανών:

Όσοι πιστοί στο καλό και απαιτητικό διήγημα πρέπει να σπεύσουν να ανακαλύψουν την πένα που η κριτική αποκάλεσε «το καλύτερα φυλαγμένο μυστικό της Αμερικής».

«Μετά από πολλή ώρα εμφανίστηκαν οι γερανοί. Εκατοντάδες, ακριβώς τη στιγμή που ο ουρανός γινόταν γκριζογάλανος. Προσγειώθηκαν σε αργή κίνηση, πάνω σε εύθραυστα ποδαράκια. Πλένονταν, καλλωπίζονταν, καμάρωναν στην ακροποταμιά. Όλα γύρω ήταν ξαφνικά μαύρα, άσπρα και γκρίζα, μια κινηματογραφική ταινία αφού είχαν πέσει οι τίτλοι. Ένας στρόβιλος. Καθώς οι γερανοί έσκυβαν για να ποτιστούν, το ασημένιο νερό κάτω απ’ τα πόδια τους εκτινασσόταν σε δεκάδες λεπτές κλωστές· κι ύστερα, πολύ γρήγορα, τα πουλιά πέταξαν και χάθηκαν μέσα σ’ ένα λευκό σύννεφο, θροΐζοντας σαν τραπουλόχαρτα που ανακατεύονται».

photo Lucia Berlin Έντεκα χρόνια μετά τον θάνατο της Λουσία Μπερλίν, το 2015 η συλλογή Οδηγίες για οικιακές βοηθούς έγινε μπεστ σέλερ στην Αμερική, γεγονός που είναι δύσκολο να συμβεί στην Ελλάδα. Όσοι πιστοί στο καλό και απαιτητικό διήγημα πρέπει να σπεύσουν να ανακαλύψουν την πένα που η κριτική αποκάλεσε «το καλύτερα φυλαγμένο μυστικό της Αμερικής».