Χίρο Αρικάουα: «Το χρονικό ενός πολυταξιδεμένου γάτου»

Από τον Παπουτσωμένο γάτο του Σαρλ Περό μέχρι τον Μπεγκεμότ του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα) και από τον γάτο του Τσεσάιρ του Λιούις Κάρολ (Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων) μέχρι τον Μαύρο γάτο του Έντγκαρ Άλαν Πόε, οι γάτες είναι από τα πιο δημοφιλή τετράποδα που συναντάμε στη μυθοπλασία. Και όχι άδικα: είναι πανέξυπνες, παιχνιδιάρες, κατανοούν τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος, διαθέτουν θαυμαστό ένστικτο και έχουν συνειδητά επιλέξει να κρατούν υπό έλεγχο την άγρια φύση τους, έτσι ώστε να μπορούν να συνυπάρχουν με τους ανθρώπους, για τους οποίους πάντα ένιωθαν οικειότητα και είχαν μαζί τους μια ιδιαίτερη σχέση.

Αυτά τα χαρακτηριστικά έχει και ο Νάνα, ο βασικός ήρωας και, εν μέρει, αφηγητής του Χρονικού ενός πολυταξιδεμένου γάτου της Χίρο Αρικάουα. Το μυθιστόρημα της Γιαπωνέζας συγγραφέα έχει γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ και κυκλοφορεί τώρα και στα ελληνικά με την ωραία μετάφραση, από τα αγγλικά, της Αλεξάνδρας Κονταξάκη.

Ο Νάνα είναι ένας πολύ σπάνιος γάτος, γιατί είναι τρίχρωμος αρσενικός. Τα τρίχρωμα γατιά είναι σχεδόν πάντα θηλυκά, γι’ αυτό και στην Ιαπωνία πιστεύουν ότι τα αντίστοιχα αρσενικά φέρνουν μεγάλη τύχη. Ο Νάνα επιλέγει για αφεντικό του τον νεαρό Σατόρου όταν τον χτυπάει ένα αυτοκίνητο και χρειάζεται άμεση φροντίδα. Από εκείνη τη στιγμή, ο Νάνα δεν είναι πια ένας αδέσποτος γάτος, αποκτά όνομα, σπίτι και έναν υπέροχο φίλο. Ο άνθρωπος και ο γάτος είναι αχώριστοι για πέντε περίπου χρόνια. Μια μέρα, εντελώς αναπάντεχα, ο Σατόρου αναγκάζεται να βρει ένα άλλο σπίτι για τον Νάνα, λόγω «αναπόδραστων περιστάσεων», στις οποίες αποφεύγει να αναφερθεί πιο συγκεκριμένα. Ξεκινούν μαζί λοιπόν ένα ταξίδι για να συναντήσουν παλιούς φίλους του Σατόρου, αναζητώντας το επόμενο αφεντικό του γάτου. Ο Κόσκε, συμμαθητής του Σατόρου από το δημοτικό, ο Γιοσιμίνε, φίλος που απέκτησε στο γυμνάσιο, και ο Σούγκι με την Τσικάκο, συμμαθητές του στο λύκειο και, κατόπιν, συμφοιτητές του, είναι όλοι υποψήφιοι για να υιοθετήσουν τον Νάνα όταν ο Σατόρου δεν θα μπορεί πια να τον φροντίζει, για κάποιον λόγο που δεν αναφέρει όποτε τον ρωτάνε. Ωστόσο, ο Νάνα δεν είναι διατεθειμένος να απομακρυνθεί από τον αγαπημένο του φίλο και καταφέρνει κάθε φορά με την πονηριά του να σαμποτάρει την όποια προσπάθεια υιοθεσίας.

Με ανεπιτήδευτη ευαισθησία, αρμονία και καθαρότητα λόγου –στοιχεία που συναντάμε πολύ συχνά στα λογοτεχνικά έργα που μας έρχονται από τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου– η Χίρο Αρικάουα μας προσκαλεί να ακολουθήσουμε τον Νάνα και τον Σατόρου σ’ ένα πολύτιμο ταξίδι ζωής, αυτογνωσίας και συναισθηματικής ωρίμανσης. Καθώς οι δύο ήρωες επισκέπτονται τους παλιούς φίλους του Σατόρου, έρχεται στο προσκήνιο το παρελθόν κι έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να τον γνωρίσουμε καλύτερα και να μάθουμε τι τον συνδέει με αυτούς τους ανθρώπους. Η αφήγηση μοιράζεται ανάμεσα στον Νάνα με την αφοπλιστική γατίσια οπτική και λογική, και την αντικειμενική, ουδέτερη ματιά της συγγραφέα, που επεμβαίνει κατά διαστήματα για να δώσει τις απαραίτητες εξηγήσεις και πληροφορίες σε τρίτο πρόσωπο. Οι αναδρομές στο παρελθόν δεν είναι απλώς αναμνήσεις, είναι ιστορίες που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη του Σατόρου, των φίλων του, αλλά και του Νάνα.

Η Χίρο Αρικάουα μας προσφέρει μια βαθιά συγκινητική αλληγορία για τη δύναμη της ψυχής, το πραγματικό νόημα της φιλίας, την αγάπη χωρίς όρια.

Ο Σατόρου είναι, ουσιαστικά, ο δεύτερος πρωταγωνιστής. Είναι ένας άνθρωπος ευγενικός, υπομονετικός, με μεγαλείο ψυχής. Έχει μια θυμοσοφία και μια φιλοσοφική θεώρηση της ζωής. Παρόλο που, κατά την παιδική του ηλικία, του συνέβη κάτι τραγικό, δεν θεωρεί ότι η ζωή τού έχει φερθεί άδικα. Δέχεται τα γεγονότα όπως έρχονται και κάνει το καλύτερο που μπορεί για τον εαυτό του και τους άλλους. Σε μια αναλογία, είναι το αντίστοιχο του Νάνα. Οι δυο τους έχουν πάρα πολλά κοινά, που δεν περιορίζονται απλώς στον χαρακτήρα τους. Ο γάτος, με την αθωότητα και την πρωτογένεια της φύσης του, ενθουσιάζεται με το ταξίδι και δεν θέλει με τίποτα να χαλάσει αυτή η εκπληκτική διασκεδαστική εμπειρία με τον φίλο του. Κάθε φορά που πηγαίνουν σε ένα καινούριο, γι’ αυτόν, σπίτι, δε βλέπει την ώρα να φύγουν και πάλι για να συνεχίσουν την ατελείωτη βόλτα τους: «Ας ξαναπάρουμε τους δρόμους! […] Σ’ αυτό το τελευταίο ταξίδι, ας δούμε πολλά υπέροχα πράγματα. Ας δώσουμε όρκο ότι θα απολαύσουμε όσο περισσότερες εικόνες μπορούμε». Απολαμβάνει τη φύση, την εξοχή, τη γνωριμία με τα ζώα που βλέπει στους μαγευτικούς αγρούς της εξοχικής Ιαπωνίας και με τα άλλα κατοικίδια που συναντά στα σπίτια, ακόμα και τη θάλασσα που τον τρομάζει.

Αυτό το ταξίδι είναι και για τον Σατόρου μια διαδρομή συναισθηματικών αλλά και κυριολεκτικών ανακαλύψεων. Κλείνει λογαριασμούς, τακτοποιεί εκκρεμότητες, βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Ξαναβρίσκει τους φίλους του και γίνεται ο συνδετικός κρίκος που τους φέρνει και πάλι όλους κοντά. Μέσω του Σατόρου, άλλοι θα γίνουν πιο αποφασιστικοί, άλλοι λιγότερο ζηλιάρηδες, άλλοι θα μάθουν ν’ αγαπούν λίγο περισσότερο. Τόσο ο Νάνα όσο και ο Σατόρου κάνουν όλους γύρω τους καλύτερους ανθρώπους. Το όνομα του Νάνα σημαίνει εφτά – τον ονόμασε έτσι ο Σατόρου εξαιτίας του σχήματος της τσιγκελωτής ουράς του. Το εφτά είναι τυχερός αριθμός, και ο Νάνα είναι γατάκι που φέρνει τύχη. Ωστόσο και ο Σατόρου, απ’ ό,τι φαίνεται, φέρνει καλή τύχη στους φίλους του. Άλλωστε και το δικό του όνομα έχει ιδιαίτερη σημασία, θα πει σοφός, διορατικός – κάτι που τον περιγράφει απόλυτα. Μοιάζουν λοιπόν ο ένας στον άλλον, λες και ο Νάνα είναι η γατίσια εκδοχή του Σατόρου, και ο Σατόρου η ανθρώπινη εκδοχή του Νάνα.

Η Χίρο Αρικάουα μας προσφέρει μια βαθιά συγκινητική αλληγορία για τη δύναμη της ψυχής, το πραγματικό νόημα της φιλίας, την αγάπη χωρίς όρια. Η ζωή δεν έχει πάντα χαρούμενα γυρίσματα, κι αυτό είναι κάτι που τόσο ο Σατόρου όσο και ο Νάνα το ξέρουν πάρα πολύ καλά. Σημασία έχει να απολαμβάνει κανείς την κάθε μέρα και να προσπαθεί για το καλύτερο με τα μέσα που έχει στη διάθεσή του.

«Αυτό ήταν το τελευταίο μας ταξίδι. Ως το τέλος του, ας δούμε πράγματα εκπληκτικά! Ας περάσουμε τον χρόνο μας απολαμβάνοντας όσο περισσότερες θεσπέσιες εικόνες μπορούμε».

hiro Οι όμορφες αναμνήσεις από αυτούς που αγαπάμε και από όλα τα ωραία πράγματα που έχουμε ζήσει και έχουμε δει μας δίνουν τη δύναμη να συνεχίζουμε – κι αυτά πρέπει, εντέλει, να κρατάμε και να τα φυλάμε πάντα στην καρδιά μας.