Συλλογικό έργο: «BalkaNoir»
Οι συλλογές διηγημάτων δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς. Εξαίρεση όμως στον κανόνα αποτελούν οι συλλογές αστυνομικών διηγημάτων. Μια ευφυής ιστορία μυστηρίου δεν απαιτεί απαραίτητα πολλές σελίδες για να αναπτυχθεί. Αρκεί το εύρημα, ο ήρωας και ένας ενδιαφέρων τρόπος γραφής.
Η ιδέα να συγκεντρωθούν, σε μία συλλογή, αστυνομικά διηγήματα από τις χώρες των Βαλκανίων είναι από μόνη της ευφυής και το αποτέλεσμα, το BalkaNoir, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Καστανιώτη στη σειρά noir, σε επιμέλεια των γνωστών Ελλήνων συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας Βασίλη Δανέλλη και Γιάννη Ράγκου, το αποδεικνύει. Ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται μόνο ευχάριστα, αλλά θα αποτελέσει σίγουρα εργαλείο για τους μελετητές της παγκόσμιας αστυνομικής λογοτεχνίας. Ένα βιβλίο που σκιαγραφεί πρώτιστα τη σύγχρονη κοινωνία και την πραγματικότητα των χωρών που συμμετέχουν.
«Σκανδιναβικό, μεσογειακό, λατινοαμερικάνικο... Η γεωγραφία του νουάρ απλώνεται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Είναι πράγματι έτσι; […] Τι ξέρουμε στ’ αλήθεια για το λογοτεχνικό corpus συγγραφέων που έχουν παρεμφερή ιστορική και πολιτισμική “καταγωγή” και με όρους πλανητικούς ζουν και εργάζονται κυριολεκτικά στο διπλανό δωμάτιο; Δηλαδή συγγραφέων από τη Βαλκανική χερσόνησο, η οποία εν πολλοίς εξακολουθεί να παραμένει μια λογοτεχνικά αχαρτογράφητη περιοχή;»
Προκειμένου λοιπόν να χαρτογραφηθεί η άγνωστη αυτή πλευρά της λογοτεχνίας και να βρεθεί στα χέρια όχι μόνο των Βαλκάνιων αναγνωστών, αλλά σε αναγνώστες όλων των χωρών, δημιουργήθηκε η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συλλογή BalkaNoir. Τρεις συγγραφείς από κάθε χώρα έδωσαν από μία σύγχρονη ιστορία που εκτυλίσσεται στην πατρίδα τους. Η επιδίωξη των επιμελητών ήταν να εκπροσωπηθούν διαφορετικές συγγραφικές γενικές αλλά και τυπολογικές κατηγοριοποιήσεις. Των διηγημάτων κάθε χώρας προηγείται ένα εισαγωγικό σημείωμα, όπου ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να μάθει λίγα πράγματα για την αστυνομική λογοτεχνία της συμμετέχουσας χώρας. Την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εισαγωγή για την Ελλάδα έχει γράψει ο συγγραφέας και βαθύς γνώστης της αστυνομικής λογοτεχνίας της πατρίδας μας, Φίλιππος Φιλίππου.
Το πρώτο διήγημα είναι του Ανδρέα Αποστολίδη με θύμα τον Βαγγέλη, έναν ηλικιωμένο που «κάθε μέρα σχεδόν, την ώρα που πέφτει το σούρουπο, μα χειμώνας είναι κατά τις πέντε μα καλοκαίρι κατά τις εννέα» ανταλλάσσει μερικές κουβέντες με έναν ακμαίο γεράκο, που περνάει και φωνάζει καθώς πλησιάζει το σπίτι: «Βαγγέλη, εεε, μωρέ Βαγγέεεελη!» Ο Βαγγέλης δεν ήταν όμως πάντα γεράκος και ίσως ο φόνος του να μην είναι αυτό που φαίνεται εξαρχής.
Ένα βιβλίο που δεν διαβάζεται μόνο ευχάριστα, αλλά θα αποτελέσει σίγουρα εργαλείο για τους μελετητές της παγκόσμιας αστυνομικής λογοτεχνίας. Ένα βιβλίο που σκιαγραφεί πρώτιστα τη σύγχρονη κοινωνία και την πραγματικότητα των χωρών που συμμετέχουν.
Το δεύτερο διήγημα είναι του Βασίλη Δανέλλη, βαθιά ψυχολογικό, με έναν ήρωα που δεν αγαπάει τους ανθρώπους, ούτε και αυτοί όμως τον αγαπούν. Μέχρι που γνωρίζει εκείνη. Η καλογραμμένη ιστορία αρχίζει να φαίνεται γνωστή. Άντρας αποχτά εμμονή με γυναίκα. Μόνο που τα πράγματα δεν εξελίσσονται πάντα αναμενόμενα.
Ο Γιάννης Ράγκος, στο τρίτο διήγημα, παρακολουθεί τα γεγονότα της σύγχρονης Ελλάδας μέσα από τα μάτια της Ελληνικής Αστυνομίας. «Μαφία, αναρχικοί, ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων, δημοσιογράφοι, ποινικοί, ακροδεξιοί, χούλιγκαν, αστυνομικοί, πράκτορες μυστικών υπηρεσιών. Ένα βαθιά ριζωμένο κύκλωμα σε συνασπισμούς και πόλεμο κατά βούληση. Η κατάσταση βρίσκεται έξω από κάθε έλεγχο. Πού θα καταλήξουν όλα αυτά;»
Ακολουθούν τρία ιδιαίτερα ενδιαφέροντα διηγήματα από τη Βουλγαρία, με έντονο το στοιχείο της ανατροπής σε όλα. Ένα διπλό έγκλημα στο πάρκινγκ μιας έκθεσης, χωρίς πιθανό ένοχο, μια ιδέα για το πόσο εύκολο είναι κανείς να μπλέξει στο οργανωμένο έγκλημα, όταν δεν υπάρχει άλλη διαφυγή, ένας τρυφερός εραστής με τα δικά του μυστικά.
Τα διηγήματα από την Κροατία αφορούν τον πρόσφατο πόλεμο και, όπως σε κάθε πόλεμο, υπάρχει και η ανάλογη προδοσία. Προδοσία όμως υπάρχει και στις ερωτικές ιστορίες, ειδικά αν σε αυτές περιέχεται και μια υπόσχεση για ληστεία τράπεζας. Το τρίτο διήγημα αναφέρεται στον σεβασμό που νιώθουν οι άνθρωποι για «αυτούς που ξέρουν αυτούς που μπορούν». Μόνο που «Επιχειρηματίας είσαι μέχρι να πάρουν πρέφα ότι δεν είσαι».
Η Ρουμανία δίνει μια ενδιαφέρουσα ιστορία με ένα αζήτητο πτώμα στη βροχή και λίγη αφέλεια στον τρόπο εξιχνίασης μέσα από μια τηλεοπτική εκπομπή, έναν συγγραφέα πνιγμένο και έναν μυστηριώδη ανάπηρο αδελφό και μια επιχειρηματική απάτη, όπου όμως, όπως επιμένει η νεαρή αστυνομικός από την αρχή, σε κάθε ιστορία βασικός μοχλός είναι το σεξ.
Όπως αναφέρει η Μιράνα Νοράκοβιτς στο εισαγωγικό της κείμενο για τη Σερβία, η εξιχνίαση ενός φόνου δεν βελτιώνει τον κόσμο κι αυτό γιατί το σύστημα συνεχίζει να παρακολουθεί αμέτοχο και από μακριά τους ηγέτες, τους εγκληματίες και τους μπάνκστερ να αναπαράγουν το δουλοκτητικό σύστημα και να το αποκαλούν «καπιταλισμό». Και η αστυνομική λογοτεχνία στόχο έχει να πετάξει στα μούτρα του κόσμου αυτό που με τίποτα δεν θέλει να δει. Τα διηγήματα δικαιώνουν τη μη εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Το πρώτο αφορά ένα ριάλιτι συγγραφέων που καταλήγει σε δολοφονία αλλά όχι απαραίτητα και σε τιμωρία, το δεύτερο σε μια μη αναμενόμενη αυτοδικία, ενώ στο τρίτο «...Και όπως ξέρουμε όλοι μας, οι εγκληματίες συνεργάζονται στενά με την Ασφάλεια».
Πρωτοτυπία χαρακτηρίζει κυρίως τα διηγήματα από τη Σλοβενία. Ένας ήρωας, βοηθός γνωστού τηλεοπτικού παραγωγού, ο οποίος λόγω της ανατριχιαστικά ειλικρινούς αηδίας που ένιωθε για την ανθρωπότητα, προσέδωσε στη σύγχρονη ψυχαγωγική τηλεόραση μια νέα νοσηρή διάσταση, όταν μαθαίνει ότι πάσχει από θανατηφόρα ασθένεια. Ένας ήρωας που γνωρίζει κάποιον που μεγαλώνει τον γιο του με την αρχή: «Μπροστά μας είναι όλοι τόσο μικροί, όλοι είναι τόσο μικροί όταν έχεις λεφτά». Σε μια γραμμή κρίσης δουλεύει ο ήρωας στο δεύτερο διήγημα, μόνο που έχει μια παράξενη ιδέα για το πώς βοηθάνε κάποιον που παίρνει τηλέφωνο απελπισμένος, ενώ στο τρίτο ο ήρωας μπλέκεται σε κάτι που μόνο στην τηλεόραση θα μπορούσε να συμβαίνει.
Τελευταία τα διηγήματα από την Τουρκία. Στα δύο πρώτα, από εντελώς όμως διαφορετική οπτική γωνία, κυριαρχεί η ζήλια και η εκδίκηση, ενώ στο τρίτο έχουμε μια περίεργη ιστορία κατασκοπείας, όπου πολύ εύκολα ο κυνηγός μπορεί να καταλήξει θύμα.
Είκοσι ένα διηγήματα από εφτά διαφορετικές χώρες αποδεικνύουν την ποικιλομορφία και τον δυναμισμό του βαλκανικού αστυνομικού διηγήματος, δείχνοντας μια πραγματικότητα με μικρολωποδύτες και μεγαλοαπατεώνες, όπου ο καθένας περιμένει να προδοθεί από παντού. Ίσως επειδή αυτό συμβαίνει καθημερινά και παντού, και ίσως στα Βαλκάνια λίγο περισσότερο.
BalkaNoir
Αστυνομικές ιστορίες
Ανδρέας Αποστολίδης, Βασίλης Δανέλλης, Γιάννης Ράγκος, Εμανουέλ Ικονόμοφ, Αντρέια Ιλιέφ, Μποριάνα Ντούκοβα, Ρόμπερτ Πέρισιτς, Ivan Sersen, Νενάντ Στίπανιτς, Λουτσία Βερόνα, Λούτσιαν Ντράγκος Μπογκντάν, Μπόγκνταν Χριμπ, Βέριτσα Βίνσεντ Κολ, Τζόρτζε Μπάγιτς, Μάρκο Πόποβιτς, Ζοράν Μπεντσίτς, Ρενάτο Μπράτκοβιτς, Άουγκουστ Ντέμσαρ, Ερτζάν Ακμπάι, Σουπχί Βαρίμ, Τζενκ Τσαλισίρ
επιμέλεια: Βασίλης Δανέλλης, Γιάννης Ράγκος
Εκδόσεις Καστανιώτη
430 σελ.
ISBN 978-960-03-6374-6
Τιμή €18,00
