Heather Morris: «Ο δερματοστίκτης του Άουσβιτς»
Ο Λάλε Σοκολόφ ήταν Ο δερματοστίκτης του Άουσβιτς, αυτός που χάραζε τους αριθμούς στο μπράτσο των κρατουμένων, και έζησε τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες και βαναυσότητες που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Λούντβιχ (Λάλε) Άιζενμπεργκ. Γεννήθηκε από Εβραίους γονείς στη Σλοβακία το 1916, βίωσε από τον Απρίλη του 1942 έως το 1945 στο στρατόπεδο τον φόβο και την παράνοια και επέζησε, με το μυστικό του φυλαγμένο μέσα του πενήντα χρόνια, χιλιάδες μίλια μακριά, σε ένα προάστιο της Μελβούρνης. Τον βάραινε πάντα η ενοχή και ο φόβος μήπως θεωρηθεί συνεργάτης των Γερμανών. Τελικά, αποφάσισε να μιλήσει μόνο αφού πέθανε η σύζυγός του, Γκίτα, το 2003 και αφού η συγγραφέας Χέδερ Μόρρις κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του, καταγράφοντας επί τρία χρόνια την ιστορία του. Ο Λάλε πέθανε το 2006.
Όταν οι Ναζί ήρθαν στο Κρομπάχι της Σλοβακίας, κάθε εβραϊκή οικογένεια έπρεπε να παραδώσει ένα παιδί άνω των δεκαοχτώ ετών, για εργασία σε στρατόπεδο. Ο Λάλε προσφέρθηκε με την ελπίδα ότι θα έσωζε την υπόλοιπη οικογένειά του από τον χωρισμό, εφόσον μόνο αυτός ήταν άνεργος και ανύπαντρος. Έτσι, τον Απρίλιο του 1942, ο εικοσιτετράχρονος Λάλε έφτασε στο Άουσβιτς, το μεγαλύτερο στρατόπεδο θανάτου των Ναζί, αφού ταξίδεψε μέσα σε άθλιες συνθήκες μ’ ένα τρένο που μετέφερε ζώα και διαπληκτιζόμενους μεταξύ τους ανθρώπους. Εκείνη την εποχή, δεν γνώριζε τίποτα για τις φρικαλεότητες στο στρατόπεδο στην κατεχόμενη νοτιοδυτική Πολωνία. Φτάνοντας εκεί,όπως κάθε κρατούμενος, έχασε τα προσωπικά του αντικείμενα, ρούχα, βιβλία και όνομα.Τώρα ο Λάλε ήταν ένας αριθμός· ο κρατούμενος 32407, που εργαζόταν στη στέγη κατοικιών για την επέκταση του στρατοπέδου. Όμως στην ουσία, χωρίς να το ξέρει, εργαζόταν για τα κρεματόρια.
Λίγο μετά την άφιξή του στο Άουσβιτς, ο Λάλε αρρώστησε από τυφοειδή πυρετό.Τον φρόντισε ο άνθρωπος που εργαζόταν ως δερματοστίκτης, ένας Γάλλος ακαδημαϊκός, ο Πεπάν, που του χάραξε το τατουάζ ταυτοποίησής του. Ο Πεπάν πήρε τον Λάλε υπό την προστασία του και τον έκανε βοηθό του. Κι επειδή μιλούσε, εκτός από σλοβακικά, και γερμανικά, ρωσικά, γαλλικά, ουγγρικά και λίγα πολωνικά, αναβαθμίστηκε σε δερματοστίκτη. Τον Ιούλιο του 1942 ο Λάλε παρέλαβε ένα χαρτί με τον πενταψήφιο αριθμό 34902. Το λεπτό χεράκι της κοπέλας που απλώθηκε μπροστά του για να το στιγματίσει, τον έκανε να συνειδητοποιήσει τις πρώτες αφίξεις γυναικών. Κι επειδή ήταν ακόμα στη φάση της εκπαίδευσης, λιγοψύχησε, αλλά ο Πεπάν τον παρότρυνε να το κάνει, αν δεν ήθελε να πεθάνει. Κι ακόμα, του δίδαξε να κρατάει σκυμμένο το κεφάλι και το στόμα του κλειστό, μέχρι που κάποια μέρα εξαφανίστηκε μυστηριωδώς.
Εν τέλει το βιβλίο της Χέδερ Μόρρις, εκτός από μια ιστορία αγάπης και ανθρωπιάς μέσα στο απάνθρωπο στρατόπεδο, έφερε στο φως και ένα νέο κομμάτι της ιστορίας του Ολοκαυτώματος.
Την ώρα που ο Λάλε στιγμάτιζε τον αριθμό στο χέρι του κοριτσιού, τον στιγμάτιζε και στην καρδιά του. Το κορίτσι το λένε Γκίτα και βρίσκεται στο γυναικείο στρατόπεδο του Μπίρκεναου, οχτώ χιλιόμετρα από το Άουσβιτς. Για τις ανάγκες της δουλειάς, δόθηκε στον Λάλε μια τσάντα γεμάτη σύνεργα και ένα χαρτί που έφερε τις λέξεις: Politische Abteilung – Πολιτική Υπηρεσία.
Ο Λάλε πηγαινοέρχεται με τα πόδια από το Άουσβιτς στο Μπίρκεναου και με τη συνοδεία του επιβλέποντός του, του Μπαρέτσκι, που μαζί του θα αναπτυχθεί μια περίεργη φιλία αλλά και χρήσιμη, εφόσον με τη βοήθειά του ο Λάλε θα στέλνει λαθραία γράμματα στην Γκίτα και θα συναντιούνται. Ως δερματοστίκτης ο Λάλε είχε το προνόμιο του ιδιαίτερου καταλύματος, έξτρα συσσιτίου –«μερικά ξεροκόμματα δηλαδή»– και ελεύθερου χρόνου. Όμως, είχε μεγάλη ανησυχία, μήπως λόγω των μικρών του προνομίων κατηγορηθεί ως συνεργάτης των Γερμανών και τον τρομοκρατούσε ο Γιόζεφ Μένγκελε, ένας γιατρός που πιο πολύ προκαλούσε πόνους παρά θεράπευε, ο οποίος με κάθε νέα άφιξη επέλεγε τους «ασθενείς» του σφυρίζοντας και φωνάζοντας δυνατά: «Μια μέρα, δερματοστίκτη, θα σε πάρω – μια μέρα».
Ο Λάλε φροντίζει την Γκίτα με τα επιπλέον δικά του συσσίτια, τη μετακινεί σε καλύτερη εργασία, της μεταδίδει, εν τέλει, ελπίδα για ζωή, την οποία η Γκίτα είχε χάσει. Προμηθεύει με φαγητό και άλλους· συγκρατούμενούς του, τις φίλες της Γκίτα και τις οικογένειες Ρομά που έφτασαν αργότερα, παίζει με τα παιδιά, τα αφήνει να σκαρφαλώνουν πάνω του. Παράλληλα, εμπορεύεται με τα κοσμήματα και τα χρήματα που του έδιναν οι κρατούμενες που δούλευαν στον «Καναδά». «Καναδά» αποκαλούσαν το κτήριο διαλογής των αντικειμένων, επειδή ήλπιζαν κάποια μέρα να βρεθούν στον Καναδά, χώρα αφθονίας αγαθών. Στον «Καναδά», λοιπόν, οι Γερμανοί πετούσαν όλα μαζί τα πράγματα των νεοαφιχθέντων. Με αυτά, και σε συνεννόηση με τους ντόπιους χωρικούς που εργάζονταν κοντά στο στρατόπεδο, ο Λάλε εξασφάλιζε περισσότερα τρόφιμα και προμήθειες για τους πιο αδύναμους. Μια μέρα, εξασφάλισε ένα κομμάτι σοκολάτα. «Κλείσε τα μάτια κι άνοιξε το στόμα», λέει ο Λάλε στην Γκίτα. «Γιατί;» ρωτά εκείνη. «Κάνε αυτό που σου λέω. Έχε μου εμπιστοσύνη», της απαντά. Και εκείνος της σπρώχνει ένα κομματάκι σοκολάτα στο στόμα, της το ξαναπαίρνει, εκείνο λιώνει, μετά εκείνη του λέει:«Κλείσε τα μάτια κι άνοιξε το στόμα»· κι αρχίζει ένα παιχνίδι που θα καταλήξει να φιλιούνται παθιασμένα γλείφοντας τη σοκολάτα, ενώ από τα μάτια του Λάλε τρέχουν δάκρυα.
Όταν, το 1945, οι Ναζί άρχισαν να στέλνουν τους κρατούμενους έξω από το στρατόπεδο θανάτου πριν φτάσουν οι Ρώσοι, η Γκίτα εγκατέλειψε το Άουσβιτς και ο Λάλε έχασε τα ίχνη της, αλλά δεν έχασε την ελπίδα να την ξαναβρεί· και την ξαναβρήκε· την παντρεύτηκε, άλλαξε όνομα και έφυγαν μαζί στην Αυστραλία, όπου ξεκίνησε μια κλωστοϋφαντουργική επιχείρηση και η Γκίτα σχεδίαζε φορέματα. Το 1961 απέκτησαν έναν γιο, τον Γκάρυ. Ο Λάλε και η Γκίτα έζησαν την υπόλοιπη ζωή τους στη Μελβούρνη. Η Γκίτα επισκέφθηκε την Ευρώπη μερικές φορές· ο Λάλε ποτέ. Όλη η αλήθεια για την περιπέτεια της ζωής τους, που ούτε ο Γκάρυ ήξερε, ήρθε στο φως μετά τον θάνατο της Γκίτα. Ο Γκάρυ, ψάχνοντας κάποιον να πει την ιστορία του πατέρα του, βρήκε τη Μόρρις, το 2003. Ο Λάλε ήταν ήδη 87 ετών, όταν αποφάσισε να μιλήσει. Η Μόρρις τον επισκεπτόταν αρκετές φορές την εβδομάδα, επί τρία χρόνια, και διασταύρωνε τα στοιχεία της έρευνάς της με την ιστορία του.
Εν τέλει το βιβλίο της Χέδερ Μόρρις, εκτός από μια ιστορία αγάπης και ανθρωπιάς μέσα στο απάνθρωπο στρατόπεδο, έφερε στο φως και ένα νέο κομμάτι της ιστορίας του Ολοκαυτώματος. Η διαδικασία της επιβεβαίωσης των πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν από τον Λάλε ήταν καθοριστική. Η Μόρρις έχει ιστότοπο με περαιτέρω πληροφορίες για το πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα και για την τύχη των άλλων που αναφέρονται στο έργο.
Η καλή μετάφραση, η στρωτή αφήγηση, η συγκινητική ιστορία κάνουν το βιβλίο συναρπαστικό ανάγνωσμα.
Ο δερματοστίκτης του Άουσβιτς
Χέδερ Μόρρις
μετάφραση: Γιάννης Σπανδωνής
Ωκεανός
368 σελ.
ISBN 978-618-5284-54-1
Τιμή €13,90
