Η ανθολογία με τον τίτλο Οι λύκοι επιστρέφουν, και τον υπότιτλο Διηγήματα της «Γενιάς των ερειπίων», περιλαμβάνει είκοσι εννέα διηγήματα, γραμμένα από είκοσι γνωστούς και καταξιωμένους γερμανόφωνους πεζογράφους: Άιχινγκερ Ίλζε (Aichinger Ilse), Γκες Άλμπρεχτ (Goes Albrecht), Ζέγκερς Άννα (Seghers Anna), Κάσνιτς Μαρί Λουίζε (Kaschnitz Marie Luise), Λάνγκεσερ Ελίζαμπετ (Langgässer Elisabeth), Μίλερ Χάινερ (Müller Heiner), Μίλμπεργκερ Γιόζεφ (Muhlberger Josef), Μπάουερ Βάλτερ (Bauer Walter), Μπάχμαν Ίνγκεμποργκ (Bachmann Ingeborg), Μπέκερ Ρολφ (Becker Rolf), Μπελ Χάινριχ (Böll Heinrich), Μπέντερ Χανς (Bender Hans), Μπέχερ Ούλριχ (Becher Ulrich), Μπόρχερτ Βόλφγκανγκ (Borchert Wolfgang), Μπρεχτ Μπέρτολτ (Brecht Bertolt), Ροζίνσκι Πέτερ (Rosinski Peter), Σνούρε Βόλφντιτριχ (Schnurre Wolfdietrich), Φρις Μαξ (Frisch Max), Χέρμλιν Στέφαν (Hermlin Stephan). Οι συγκεκριμένοι, χάρη στην ιδιαίτερη οπτική γωνία με την οποία πραγματεύονται τα θέματά τους, με άμεσες ή έμμεσες αναφορές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρήθηκε ότι ανήκουν στη λεγόμενη «λογοτεχνική γενιά των ερειπίων». Τα κείμενά τους –όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο– «αποτελούν ομολογία συλλογικής ευθύνης και ψυχικού άλγους, ενώ συγχρόνως προβάλλουν τον καθημερινό αγώνα επιβίωσης μέσα σ’ ένα σκηνικό απόλυτης ερήμωσης: ερείπια των πόλεων αλλά και ερείπια της ψυχής και της κοσμοαντίληψης των ανθρώπων».

Οι περισσότεροι γράφουν συσπειρωμένοι μετά τον πόλεμο γύρω από την περίφημη «Ομάδα 47» (Gruppe 47) [1], στον απόηχο μιας Γερμανίας που, πολύ πριν από την ολοκληρωτική της κατάρρευση, είχε ήδη βουλιάξει μέσα σε ένα καθεστώς χρόνιας λογοκρισίας και σιωπής. Οι δεκαοχτώ από αυτούς είναι στην καταγωγή Γερμανοί, εβραίοι ή χριστιανοί με διαφορετικές ιδεολογίες, με εξαίρεση τον Ελβετό Μαξ Φρις, και τις Αυστριακές Ίλζε Άιχινγκερ και Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν.

Παρά τις όποιες υφολογικές τους διαφορές, όλα τα διηγήματα του τόμου είναι απλά στη δομή, με αφήγηση ρέουσα και παραστατική, πλοκή βατή και χωρίς πολλά πρόσωπα και αναχρονισμούς, ύφος ανεπιτήδευτο και γλώσσα στακάτη. Μερικά είναι εκτενή και άλλα ολιγοσέλιδα, με λόγο ελλειπτικό και απεύθυνση έντονα εσωτερική, ενώ υπάρχουν και αυτά με ένα τέλος που αφήνεται ανοιχτό στη σκέψη και τη φαντασία του αναγνώστη. Ανιχνεύσιμες οι ευρωπαϊκές καταβολές, τόσο ως προς τη σύλληψη, όσο και ως προς τα πολλαπλά τους επίπεδα, έντονες και ποικίλες οι επιδράσεις από τη σύγχρονη αμερικάνικη λογοτεχνία. Διακριτές οι συγγένειες (όπως ορθά επισημαίνει ο μεταφραστής τους, Φοίβος Ι. Πιομπίνος, στον άρτιο και κατατοπιστικό Πρόλογο του τόμου) με τον Γκι ντε Μοπασάν, τον Άντον Τσέχοφ, τον Χέμινγουεϊ και τον Πόε.

Εξειδικεύοντας, θα λέγαμε πως ως προς τον Τσέχοφ, ιδίως, οι συγγένειες αυτές εντοπίζονται στη λιτότητα και την ακρίβεια, τη λεπτή ειρωνεία και τον χαμηλόφωνο λόγο, τις δε ομοιότητες με τον Χέμινγουεϊ θα τις επικεντρώναμε κυρίως στην αφηγηματική τεχνική, με τις αλλεπάλληλες ανατροπές (εσωτερικές και εξωτερικές) και την ωμότητα, σε αντίστιξη με την ανάδειξη μιας γνήσιας καλοσύνης και ανθρωπιάς. Στοιχεία που διακρίνονται περισσότερο στα: Οι καλαμιές και Το καταφύγι της Ζέγκερς, Οι δυο γιοι του Μπρεχτ και στα: Το ψωμί και Χιόνι, πάρα πολύ χιόνι του Μπόχερτ, Στο δρόμο της φυγής του Σνούρε και Σε έναν σκοτεινό κόσμο του Χέρμλιν.

Ορατές οι συσχετίσεις με τον Πόε, ιδίως στον Χανς Μπέντερ και το συμβολικό του διήγημα Οι λύκοι επιστρέφουν (διήγημα που έγινε υποχρεωτικό ανάγνωσμα για κάθε Γερμανό πολίτη) και το Ο θάνατος του στρατιώτη Νικήτα, όπου η αγωνία και ο τρόμος δεν είναι άσχετα με το γεγονός ότι ο ίδιος, όπως και οι υπόλοιποι συγγραφείς του τόμου (εκτός από τους νεότερους Χάινερ Μίλερ και Αλεξάντερ Κλούγκε), βίωσαν άμεσα τον τρόμο και την αγωνία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και όσων επακολούθησαν.

Εμβριθή και πρωτότυπα τα διηγήματα της Ίλζε Άιχινγκερ, Το ασημένιο νόμισμα, Ο οικοδιδάσκαλος, το Θέατρο στο παράθυρο, Όπου κατοικώ, όπως και το ξεχωριστό Το χοντρό παιδί της Μαρί Λουίζε Κάσνιτς, τόσο για τον συμβολισμό, την πυκνότητα και ελλειπτικότητα, όσο και για την κατάδειξη της παραδοξότητας της ανθρώπινης φύσης μέσα από τη διεισδυτική αποτύπωση των ψυχικών μεταπτώσεων των πρωταγωνιστών τους.

«Πώς είναι να γυρνάς από τον πόλεμο σε μια πατρίδα κατεστραμμένη και συνάμα υπεύθυνη για τα πιο φρικαλέα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας;»

Αριστουργηματική η ψυχογραφική και υποδόρια φεμινιστική ματιά της Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν [2] στο αρκετά εκτενές –και από τα πληρέστερα της συλλογής– διήγημα με τον τίτλο Τα γαβγίσματα, και πολύ ιδιαίτερα τα Ο κουβαλητής στεφανιών του Γιόζεφ Μίλμπεργκερ, Η λευκή σημαία του Ρολφ Μπέκερ, και Αρχή της σεζόν της Ελίζαμπετ Λάνγκεστερ. Φανερές, επίσης, οι συμβολικές και πολιτικές νύξεις κατά του ολοκληρωτισμού στα κορυφαία Το λυπημένο μου πρόσωπο του Χάινριχ Μπελ και Το ερωτικό πείραμα του Αλεξάντερ Κλούγκε.

Πώς είναι να γυρνάς από τον πόλεμο σε μια πατρίδα κατεστραμμένη και συνάμα υπεύθυνη για τα πιο φρικαλέα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας; Αν και στην πλειοψηφία τους οι γράφοντες πραγματεύονται ιστορίες ανθρώπων που εξαιτίας της ήττας, της φτώχειας και της κοινωνικής τους εξαθλίωσης είναι έντονα σημαδεμένοι από την απόγνωση και τον πανικό, ενώ παράλληλα και οι ίδιοι υπήρξαν το ίδιο πανικόβλητοι και εξαθλιωμένοι (πρώην στρατιώτες ή κρατούμενοι ή αυτοεξόριστοι), η γραφή τους δεν είναι ούτε καταγγελτική ούτε εκδικητική. Αντίθετα, παραμένει συνειδητά αποστασιοποιημένη και ευφυώς χαμηλόφωνη.

Η συγκεκριμένη έκδοση εντάσσεται στη σειρά Aldina, που εμπνεύστηκε και οργάνωσε ο αείμνηστος Δημήτρης Αρμάος, και συνεχίζει επάξια η σημερινή διευθύντρια Ζωή Μπέλλα-Αρμάου. Η μετάφραση των κειμένων από τον Φοίβο Ι. Πιομπίνο είναι υποδειγματική, με εστίαση στη γλωσσική σύνδεση των κειμένων μεταξύ τους, όπως και οι παραπομπές του με τις ανάλογες σημειώσεις και την παράθεση των βιογραφικών στοιχείων κάθε δημιουργού στο τέλος του έργου του. Να επισημάνουμε επίσης ότι όλα τα διηγήματα, πλην του Ένα ερωτικό πείραμα του Κλούγκε, έχουν πρωτοδημοσιευτεί με την υπογραφή του ίδιου σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά (Εντευκτήριο, Νέα Εστία, Νέα Πορεία, Πόρφυρας, Νέο Επίπεδο) σε διάστημα μιας εικοσαετίας (από το 2000 και μετά), γεγονός που επιβεβαιώνει τόσο τη μακροχρόνια σπουδή του, όσο και την αξιομνημόνευτη εκλεκτικότητά του στη διαδικασία της επιλογής τους.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Η «Ομάδα 47» αποτελούνταν από Γερμανούς λογοτέχνες και συγγραφείς που προσκλήθηκαν από τον Χανς Βέρνερ Ρίχτερ μεταξύ 1947-1967. Οι συναντήσεις τους είχαν ως στόχους τη λογοτεχνική κριτική και την προώθηση νέων, άγνωστων συγγραφέων. Με μια δημοκρατική ψηφοφορία με τίτλο Preis der Gruppe 47 (Βραβείο της ομάδας 47), αποδείχθηκε εξαιρετική για πολλούς που άρχιζαν τότε τη σταδιοδρομία τους ως λογοτέχνες. Δεν είχε οργανωτική μορφή, δεν υπήρχε σταθερός κατάλογος μελών και κανένα λογοτεχνικό πρόγραμμα. Η πολιτισμική και πολιτική επιρροή της έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων. (Πηγή: Wikipedia)
[2] Σύμφωνα με τον Τόμας Μπέρνχαρντ, η ευφυέστερη και σημαντικότερη συγγραφέας που παρουσίασε η Αυστρία μέσα σ’ αυτόν τον αιώνα.

Οι λύκοι επιστρέφουν
Διηγήματα της «Γενιάς των ερειπίων»
Ilse Aichinger, Albrecht Goes, Anna Seghers, Marie Luise Kaschnitz, Elisabeth Langgässer, Heiner Müller, Ingeborg Bachmann, Heinrich Böll, Wolfgang Borchert, Bertolt Brecht, Max Frisch, Stephan Hermlin κ.ά.
μετάφραση: Φοίβος Ι. Πιομπίνος
Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
365 σελ.
ISBN 978-960-01-1930-5
Τιμή €16,00

Twitter