fbpx
Paul Auster: «4 3 2 1»

Paul Auster: «4 3 2 1»

1.200 και κάτι σελίδες στην ελληνική του μετάφραση. Μία θέση στη βραχεία λίστα για το Booker του 2017. Ίσως το τελευταίο του βιβλίο – κατά δήλωση του ίδιου του συγγραφέα. Στα σίγουρα όμως, το magnum opus του, το βιβλίο για το οποίο θα ήθελε να τον θυμούνται, πάλι κατά δήλωσή του. Μία ιστορία, αυτή του Άρτσι Φέργκιουσον, σε τέσσερις παραλλαγές, θα λέγαμε πολύ απλά… Αυτά και πολλά άλλα αποτελούν το τελευταίο, ογκώδες βιβλίο του παγκοσμίως γνωστού Αμερικανού συγγραφέα Πολ Όστερ, που έφερε στα ελληνικά με απόλυτη επιτυχία η κ. Μαρία Ξυλούρη και το επιμελήθηκε η κ. Ειρήνη Χριστοπούλου, από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο Όστερ μόνο τυχαίος συγγραφέας δεν θεωρείται. Γόνος Εβραίων πολωνικής καταγωγής, γεννήθηκε στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ, αποφοίτησε από το λύκειο Κολούμπια Χάι και σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με ψευδώνυμο το 1976. Του πήρε ακριβώς δέκα χρόνια για να αναγνωριστεί παγκοσμίως με την «Τριλογία της Νέας Υόρκης», που αποτελείται από τα βιβλία Γυάλινη πόλη, Φαντάσματα και Το κλειδωμένο δωμάτιο. Έκτοτε τον ακολουθεί ένα τεράστιο, ανά την υφήλιο, φανατικό, αναγνωστικό κοινό, που αδημονεί για το επόμενό του βιβλίο. Έχει αποσπάσει πολλά βραβεία για τα βιβλία του, ξεκινώντας από Prix France Culture de Littérature Étrangère για την «Τριλογία της Νέας Υόρκης» και φτάνοντας μέχρι τη βραχεία λίστα για το Booker του 2017. Αξίζει να επισημάνουμε πως το πρώτο πεζογραφικό του έργο –διότι είχαν προηγηθεί και κάποιες ποιητικές συλλογές– που τράβηξε την προσοχή του αναγνωστικού κοινού και γνώρισε επιτυχία ήταν ένα δοκίμιο γραμμένο σε πρόζα, το 1979, το Η επινόηση της μοναξιάς, ενώ το πρώτο βιβλίο της «Τριλογίας», η Γυάλινη πόλη, απορρίφθηκε από πάρα πολλούς εκδότες, μέχρι να εκδοθεί.

Το να επιχειρήσουμε εδώ έστω και μια σύνοψη των τεσσάρων ιστοριών του Φέργκιουσον είναι αδύνατον λόγω του όγκου των δεδομένων. Θα αρκεστούμε απλώς να πούμε πως, εξαιρουμένου του πρώτου κεφαλαίου (1.0), το οποίο και μας εισάγει στην ιστορία της γενιάς των Φέργκιουσον με το που έφτασαν στην Αμερική, του Ισαάκ Ρέτζνικοφ, παππού δηλαδή του Άρτσιμπαλντ Ισαάκ Φέργκιουσον, γόνου του τρίτου γιου του Ισαάκ, Στάνλεϊ Φέργκιουσον και της Ρόουζ Άντλερ, διανοίγονται τέσσερις ιστορίες με την ίδια αφετηρία και με μικρές ή μεγαλύτερες παραλλαγές αυτής.

Η καθεμιά εκδοχή του Φέργκιουσον αποτελεί και μια ξεχωριστή εκδοχή ζωής, αφού τα σημεία εγκατάστασης του καθενός αλλάζουν, οι σπουδές του ομοίως, οι σχέσεις του με τους οικείους του ως πυρηνική οικογένεια αλλά και με την ευρύτερη έννοια διαφοροποιούνται. Δεν πρόκειται δηλαδή για τέσσερις ιστορίες που διαμείβονται σε διαφορετικούς χρόνους και διαφορετικές περιόδους. Αλλά τέσσερις ιστορίες που διαφοροποιούνται ως προς το ίδιο άτομο, που είναι πάντα το ίδιο, ο Άρτσιμπαλντ Ισαάκ Φέργκιουσον. Αναφερόμαστε δηλαδή στις δυνητικές ζωές που θα μπορούσε να ζήσει το ένα και το αυτό άτομο.

Θα επιμείνουμε στον όρο «παραλλαγές», γεγονός που το επιτρέπει η δομή του κειμένου. Οι τέσσερις ιστορίες του ίδιου Φέργκιουσον δεν παρατίθενται γραμμικά. Αντίθετα, χωρίζονται σε κεφάλαια που δεν ακολουθούν, ακριβώς, τις ίδιες χρονικές περιόδους του καθενός Άρτσι Φέργκιουσον. Επιτυγχάνεται με αυτό, θεωρητικά, μια πιο εύκολη παρακολούθηση εκείνων των δεδομένων που διαφοροποιούν τη μια ιστορία από την άλλη. Θεωρητικά πάντα, αφού ο όγκος των λεπτομερειών που αναφέρονται σε κάθε ιστορία είναι τεράστιος.

Τα δεδομένα αυτά αποτελούν αγαπημένα θέματα του Όστερ, που τα βρίσκουμε στα περισσότερα έργα του. Πολιτική, τζαζ, μπέιζμπολ, Γάλλοι ποιητές, παλιό σινεμά αλλά και η τύχη και ο ρόλος της στη ζωή του ανθρώπου, ο θάνατος, το ζήτημα του πατέρα εν παρουσία αλλά και εν απουσία του, η ταυτότητα, ο εγκλωβισμός του ατόμου σε καταστάσεις, ο εγκιβωτισμός ιστοριών μέσα στην ιστορία… Χώρια η σωρεία χαρακτήρων που έρχονται από άλλα μυθιστορήματά του και παρελαύνουν στις ζωές των τεσσάρων Φέργκιουσον. Θα μπορούσαμε λοιπόν να διαβάσουμε και γραμμικά την καθεμιά ζωή του Φέργκιουσον, διατρέχοντας τις σελίδες και φτάνοντας στο κεφάλαιο που αναφέρεται στον ίδιο, χάνοντας, ίσως, ελάχιστες από τις διαφοροποιήσεις τους.

Δεν πρόκειται δηλαδή για τέσσερις ιστορίες που διαμείβονται σε διαφορετικούς χρόνους και διαφορετικές περιόδους. Αλλά τέσσερις ιστορίες που διαφοροποιούνται ως προς το ίδιο άτομο, που είναι πάντα το ίδιο, ο Άρτσιμπαλντ Ισαάκ Φέργκιουσον. Αναφερόμαστε δηλαδή στις δυνητικές ζωές που θα μπορούσε να ζήσει το ένα και το αυτό άτομο.

Η λειτουργία αυτού του όγκου δεδομένων και λεπτομερειών, πέραν των αγαπημένων θεμάτων του συγγραφέα, συνεπικουρείται από τον μακροπερίοδο λόγο και εμπλουτίζεται από σωρεία επιπλέον λεπτομερειών που αφορούν πρόσωπα που εμπλέκονται στις ζωές των Φέργκιουσον, ιστορικών γεγονότων που συγκλόνισαν την Αμερική την εποχή του ’60, διάφορα περιστατικά καθημερινότητας, μηδαμινά έως ασήμαντα φαινομενικά, που όμως ιδωμένα πρισματικά επιτυγχάνουν τον απώτερο σκοπό τους. Να προσδώσουν στον καθένα Φέργκιουσον την αξία της ζωής, κάνοντας τη διαφορά.

Κανένας από αυτούς τους τέσσερις Φέργκιουσον δεν φθάνει σε μεγάλη ηλικία. Γεγονός που μας προτρέπει να θεωρήσουμε αυτό το ογκώδες μυθιστόρημα ως ένα βιβλίο ενηλικίωσης. Ο ίδιος ο συγγραφέας φαίνεται να έχει δώσει πολλά στοιχεία της δικής του παιδικής, εφηβικής και νεανικής ζωής και στις τέσσερις εκδοχές Φέργκιουσον. Φτάνοντάς τους μάλιστα σε δυσθεώρητα ύψη ωριμότητας, επιλογών και επιτευγμάτων. Αίφνης, στα δεκαεννιά του η τρίτη εκδοχή Φέργκιουσον εκδίδει ένα πολλά υποσχόμενο βιβλίο και έχει προχωρήσει στη συγγραφή του δευτέρου. Πλην όμως πεθαίνει ακριβώς σ’ αυτό το σημείο, όπως και άλλη μια εκδοχή Φέργκιουσον που πεθαίνει σε πολύ νεαρότερη ηλικία. Διόλου τυχαίο πως οι εκδοχές που αποφασίζει να σκοτώσει ο συγγραφέας θεωρούμε πως αποτελούσαν ιδιαίτερα ενδιαφέροντες χαρακτήρες, αφού ο μεν 19χρονος είχε εξελιχθεί σε έναν αναζητητή της ταυτότητας δίχως να καταλήγει κάπου, ενώ ο άλλος, αν εξελισσόταν και ζούσε, σίγουρα θα γινόταν ένας επιτυχημένος αθλητής. Πλην όμως δεν πρέπει να λησμονούμε τις καταβολές του Όστερ. Γόνος Εβραίων μεταναστών πολωνικής καταγωγής στην Αμερική, δεν θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί και πάρα πολύ σχετικά με εκείνα τα θέματα που αφορούν στο εβραϊκό ζήτημα.

Ένα από τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν τον Όστερ σε όλη του τη ζωή και περισσότερο στη συγγραφική του δουλειά είναι το περίφημο What if… Τι θα γινόταν, δηλαδή, αν τα πράγματα ακολουθούσαν άλλες πορείες και δρόμους και δεν εξελίσσονταν έτσι όπως εξελίχθηκαν. Κι ενώ σε επίπεδο χρόνου και ιστορικότητας η λογοτεχνία έχει ασχοληθεί με αυτό, ξεκινώντας από τον Φίλιπ Ντικ με τον Άνθρωπο ψηλά στο κάστρο έως και τον Φίλιπ Ροθ με τη Συνωμοσία εναντίον της Αμερικής, σε επίπεδο ατόμου, όπως στην περίπτωση του 4 3 2 1, έχουμε ελάχιστα έως μηδαμινά παραδείγματα και δη πολύ πιο σύντομα σε εύρος. Καίτοι, λοιπόν, έχει καταπιαστεί με αυτό το ζήτημα σε πολλά έργα του, εδώ, ιδωμένο το συγκεκριμένο ζήτημα πανοπτικά (όπως η φυλακή του Τζέρεμι Μπένθαμ) μας οδηγεί σε ένα και μοναδικό συμπέρασμα – συμπαρομαρτούντος και του ζητήματος του πατέρα, σε όλους τους Φέργκιουσον, ιδίως όμως στον τέταρτο που φθάνει να ζήσει έως το τέλος του βιβλίου, ενώ οι γονείς του έχουν χωρίσει και έχουν ξαναφτιάξει τη ζωή τους.

austerΗ οπτική του Όστερ απέναντι στη ζωή αποτελεί μια πρισματική ματιά (ή έστω αντιστρόφως ανάλογη) πάνω στην έννοια του μεσσιανισμού και κατ’ επέκταση της «συκοφαντίας» και του άγους του αίματος που φέρει η εβραϊκή φυλή. Εξού και η πανοπτική θέαση των ζωών των Φέργκιουσον μέσα από την τριτοπρόσωπη αφήγηση – αν και κάτι τέτοιο εύκολα δικαιολογείται στη συγγραφή. Τι θα γινόταν, λοιπόν, ή τι θα μπορούσε να γίνει αν η εβραϊκή φυλή δεν σταύρωνε τον Ιησού και δεν έφερε εσαεί το άγος του αίματος που έχυσε; Πώς θα ζούσε ανά τους αιώνες αυτός ο λαός; Θα επιβίωνε; Θα εξαφανιζόταν; Θα μεγαλουργούσε; Απλώς θα υφίστατο; Θα περιφερόταν; Η απάντηση δίδεται με το τελικό συμπέρασμα που αποκομίζει ο αναγνώστης από τις ζωές των τεσσάρων Φέργκιουσον.

Όσο για την ανάποδη αρίθμηση του τίτλου ως 4 3 2 1, η απάντηση βρίσκεται μέσα στο βιβλίο.

 

4 3 2 1
Paul Auster
μετάφραση: Μαρία Ξυλούρη
Μεταίχμιο
1.224 σελ.
ISBN 978-618-03-1263-8
Τιμή €33,20
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Pip Williams: «Το λεξικό των χαμένων λέξεων»

Ένα βιβλίο για τις λέξεις και την ιστορία τους. Για τις λέξεις που χάθηκαν ανά τους αιώνες. Για εκείνες που έχουν άλλη σημασία για τις γυναίκες και άλλη για τους άντρες. Αλλά και ένα βιβλίο για τις...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
J. M. Coetzee: «Ο Πολωνός»

Διαβάζοντας τη νουβέλα Ο Πολωνός (2023) του Τζον Μάξγουελ Κούτσι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση της Χριστίνας Σωτηροπούλου, ο αναγνώστης και η αναγνώστρια συνειδητοποιούν τη δύναμη που έχει ο...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Arturo Pérez-Reverte: «Ο Ιταλός»

Ο πολυγραφότατος Ισπανός συγγραφέας από την Καρθαγένη, ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, έχει φωτίσει πολλές φορές μέσα από τα μυθιστορήματά του άγνωστες στιγμές της Ιστορίας. Έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μέχρι στιγμής,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.