Κωνσταντίνος Μπούρας: «Τα θεατρικά της καραντίνας»
Άνθρωπος universalis ο Κωνσταντίνος Μπούρας, τηρουμένων των αναλογιών και των απαιτήσεων των εποχών, είναι ένας αγαθός γίγαντας με ένα πλούσιο, ογκώδες και, σε όλες τις παραμέτρους του, επιβλητικό έργο. Το πρόσφατο πόνημά του με τον προσδιοριστικό τίτλο Τα θεατρικά της καραντίνας, ένα επιμελημένο βιβλίο των Εκδόσεων Νίκας, καθόλου δεν περιορίζεται στα στενά χρονικά όρια της συγγραφής του, 2020-2022, αλλά απλώνεται για να καλύψει όλο το βάθος και το πλάτος της παγκόσμιας σκέψης και της ανθρώπινης συμπεριφοράς, που σαν σε μικροτσίπ έχει αποθησαυρίσει ο Μπούρας στο ευρεσίτεχνο μυαλό του.
Όπως ο ίδιος λέει και συχνά δείχνει, στο πίσω και κάτω μέρος του κρανίου του έχει την πύλη ανοιχτή για να επικοινωνεί με το άπειρο. Ας μη θεωρήσουμε υπερβολή την όποια δήλωσή του. Τα ξέρει όλα και, για να μη θεωρηθεί ύβρις η απόφανση, ας πούμε ότι τα ξέρει σχεδόν όλα. Με αυτά τα όλα παίζει· υπολογιστές, χαρτιά, βιβλία, μολύβια και γράφει-συγγράφει-μεταγράφει το βιβλίο της ζωής, το οποίο δεν έχει ανάγκη κανενός τίτλου. Ό,τι και να γράψει, σε όποια μορφή και έκταση, είναι ο ίδιος και είναι το ίδιο που μεταμορφωμένο επανακάμπτει…
Τα θεατρικά της καραντίνας είναι ένας τόμος «ευσύνοπτος», 724 σελίδων, όπου συστεγάζονται είκοσι κείμενα. Πίνακας Περιεχομένων και μπροστά και πίσω. Ο πρώτος φέρει διευκρινιστικό προλογικό σημείωμα, στο οποίο μας ενημερώνει πως τα έργα αυτά συνιστούν «δραματικό υλικό για μετανεωτερικές παραστάσεις στην οθόνη του μυαλού μας, στις οθόνες του κόσμου που πάντα θα μας υπερβαίνει και πάντα θα τον περιέχουμε». Εν ολίγοις με τον τρόπο του, δηλαδή «πυθικά», μας έδωσε το περιεχόμενο. Το βιβλίο απευθύνεται σε κάθε, και με οποιονδήποτε τρόπο, σχετιζόμενο με το θέατρο, η γλώσσα του είναι το απάνθισμα όλης της ελληνικής λαλιάς, σε όλες τις εκδοχές της –επίσημες, δόκιμες, λαϊκές, ιδιωματικές– και στίξη τέτοια που να καθοδηγεί την εκφώνηση του λόγου. Κείμενο σαν παρτιτούρα. Έχει ήχο, εκπέμπει μουσική.
Για κάθε έργο προσθέτει πληροφορίες επί του πώς και του πού μπορεί να αξιοποιηθεί αυτό το υλικό. Ακόμα, πού έχει ήδη δοκιμαστεί και μάλιστα με επιτυχία. Επίσης, παρέχει στον κάθε ενδιαφερόμενο, κατόπιν συνεννοήσεως μαζί του, την άδεια παρέμβασης στο κείμενο, διασκευής, σύμπτυξης, εμπλουτισμού. «Το κείμενο ούτως ή άλλως είναι “ανοικτό” και κατατίθεται εντύπως. Η όποια προφορικότητα ενισχύει τη δραματικότητα του τυπωμένου ποιητικού λόγου». Τίποτα λοιπόν από ό,τι γράφει, στίζει, τονίζει δεν είναι τυχαίο.
Τον τόμο προλογίζει ο ποιητής και επίτιμος καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Βάλτερ Πούχνερ, ο οποίος, στο πλήρως εμπεριστατωμένο προλογικό του σημείωμα, χαρακτηρίζει την καραντίνα ως εξαιρετικής εγρήγορσης εποχή, γιατί «η υπαρξιακή έκθεση στα ωμά δεδομένα του πεπρωμένου γίνεται πιο αισθητή, και πιο απειλητική. Και το θέατρο αντιδρά· προφητικό ήταν το jeu de massacre (1977) του Ιονέσκο για την πανδημία». Ο καθηγητής θα συνδυάσει τα τρέχοντα πολιτικά και κοινωνικά φαινόμενα με το γεγονός της γραφής, θα καταγράψει σκέψεις και αντιδράσεις, θα επισημάνει τη θεματική και υφολογική σύγκλιση ή απόκλιση των κειμένων, θα τονίσει την αρχαία καταγωγή πολλών εξ αυτών και θα διευκρινίσει ότι «η υβριδική μορφή είναι αποτέλεσμα καλλιτεχνικής βούλησης». Ο Βάλτερ Πούχνερ είναι, όπως είπαμε, και ποιητής και ως ποιητής μίλησε ποιητικά, ελληνικά, θρησκευτικά, κοινωνικά, ψυχολογικά και κατέθεσε την καλλιτεχνική σφραγίδα του στα Θεατρικά της καραντίνας του Μπούρα.
Θα συγκεράσει τους παλιούς μύθους σε ενιαίο έργο και θα μας προσφέρει παλιό καλό κρασί βγαλμένο κατευθείαν από τα αμπέλια του Διόνυσου και αποθηκευμένο σε νέα βαρέλια.
Τα κείμενα, με μικρό ιδιαίτερο προλογικό σημείωμα, κρατούν έναν κόσμο δικό τους, έχουν την αυτοτέλειά τους, έστω και αν είναι συναφή, λόγω των προσώπων που κυκλοφορούν από το ένα στο άλλο. Όμως και οι μονόλογοι των προσώπων μπορούν να αυτονομηθούν.
Παίρνω για παράδειγμα το πρώτο, με τον τίτλο «Κορωνοϊός Ορέστης εστεμμένος υιός», όπου παρατηρούμε τη σύμπλεξη του ονόματος ενός εξέχοντος ήρωα του κύκλου των Ατρειδών –του Ορέστη– που είναι γιος ο οποίος δεν στέφθηκε βασιλιάς –στη θεατρική σύμβαση τουλάχιστον– με τον «κορωνοϊό», που παραπέμπει ακουστικά σε εστεμμένο γιο. Ο Μπούρας παίζοντας με την επικαιρότητα συνέδεσε δύο εποχές, αρχαία μυθική και σύγχρονη ασθενούσα, με όποια συμπαραδηλούμενα κρατά σφιχτά μέσα της μια τέτοια σύνθεση.
Από τα πρόσωπα του έργου, η μεν Κασσάνδρα δεν μπορεί να αποδεσμευτεί από τον μύθο της. Στον μονόλογό της, γεμάτον πάθος από τα πάθη της, αλλά και τα πάθη του οίκου των Ατρειδών, αναλαμβάνει να επαναλάβει τον αρχαίο μύθο, με τη μορφή και τη γλώσσα ενός σύγχρονου δράματος. Το άλλο μυθικό πρόσωπο που παρεμβαίνει είναι η μητέρα της Κασσάνδρας, η Εκάβη, η οποία με τη σειρά της θα πει τα λόγια τα πικρά της, θα θρηνήσει τους γιους και τον μικρό Πολύδωρο. Θα ακολουθήσει η Ανδρομάχη, η οποία θα εξιστορήσει τη μοίρα της σκλάβας γυναίκας που της σκότωσαν το παιδί, τη δίψα για εκδίκηση, τις φοβίες των κατακτητών και τις Ερινύες που τους κυνηγούν.
Ο Μπούρας, επαρκής γνώστης, αναγνώστης, ακροατής και θεατής, θα συγκεράσει τους παλιούς μύθους σε ενιαίο έργο και θα μας προσφέρει παλιό καλό κρασί βγαλμένο κατευθείαν από τα αμπέλια του Διόνυσου και αποθηκευμένο σε νέα βαρέλια, σε νέα φόρμα, αφού εγκιβωτίσει τα παραλειπόμενα και όλα εκείνα που του χρησιμεύουν για να δέσει καλά το έργο του. Θα μπορέσει έτσι να συμπληρώσει τα κενά, να λύσει απορίες, να φωτίσει σκοτεινές πτυχές του μυαλού δείχνοντάς μας παράλληλα πως το θέατρο, είτε με θεούς είτε με ήρωες ή κοινούς θνητούς ασχολείται, είναι βαθιά μελέτη της ανθρώπινης ψυχής και παρατήρηση της καθημερινής ζωής.
Ο Μπούρας πήρε τον μύθο από τους αρχαίους τραγικούς, όπως εκείνοι πήραν τα ψίχουλα από το τραπέζι του Ομήρου και έφτιαξαν τα αθάνατα έργα τους. Έτσι, ο Όμηρος κυκλοφορεί με πολλά θεατρικά κοστούμια σε παραλλαγές επικαιροποιημένες, δείχνοντας ότι το αρχαίο δράμα λειτουργεί ακόμα και μας προσφέρει ψηφίδες από την αρχαία μας κληρονομιά.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με μια μικρή ποιητική συλλογή, που έρχεται με τον τρόπο της να προσθέσει νότες στοχαστικές, γνωσιολογίας, θρησκειολογίας… Παράδειγμα: «Το Σύμπαν ένα φίδι –πυροτέχνημα/ που τρώει την ουρά του». Σε ένα πέρασμά του από την Εδέμ συνάντησε το φίδι κι αυτό του υποσχέθηκε τη Γνώση με έναν όρο: «πρέπει να σε φάω πρώτα», του είπε φιλήδονα. Μα «Κάτω από τον ίσκιο του πεύκου/ χειμωνιάτικη λιακάδα/ με βροχή… Τα στοιχεία με επισκέπτονται/ ανελλιπώς»…
Τέλος, το εξώφυλλο του Χάρη Πρέσσα, The Tunring Point, με τη χρωματική του πανδαισία μοιάζει με την αυλαία έτοιμη για τη θεατρική πράξη.
Τα θεατρικά της καραντίνας
Κωνσταντίνος Μπούρας
Νίκας
σ. 724
ISBN: 978-960-296-405-7
Τιμή: 35,00€
