Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν: «Σημαίες ελευθερίας»
Αφιερώνεται σ’ εκείνους που θυσιάστηκαν για μια σημαία
Το βιβλίο-λεύκωμα με τον τίτλο Σημαίες ελευθερίας έχει ένα ιδιαίτερο και συγκινητικό ενδιαφέρον, τόσο για την ποικιλία του είδους, όσο και για τη συγκυρία, ήτοι την ιστορική σημαντική στιγμή, που επέβαλε τη δημιουργία του.
Η ιστορία της ελληνικής σημαίας, λοιπόν, φαίνεται πως είναι μακρά. Την εξιστόρηση αναλαμβάνει ο Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, με μία λεπτομερή αναφορά σε εποχές, πρόσωπα και γεγονότα. Αρχίζει μετά την Άλωση και τους πόθους του υπόδουλου ελληνισμού για ελευθερία, διαμορφώνεται στα χρόνια της Επανάστασης και φτάνει ως τις μέρες μας. Από την επομένη της Αλώσεως που αρχίζουν οι εξεγέρσεις, κάθε εξέγερση φέρει και τη σημαία της, σχεδιασμένη έτσι ώστε να καταδεικνύει τον μέχρι θανάτου πόθο για την ελευθερία.
Επειδή για τους Έλληνες το λαϊκό αίσθημα είναι συνυφασμένο με τη θρησκεία και τον Σταυρό, η σημαία έπρεπε να περιέχει τη βυζαντινή πορφύρα, τον δικέφαλο, τα φλάμπουρα και τον σταυραετό των αρματολών. Ακόμα και στις επαναστάσεις που κινήθηκαν απ’ έξω…
Η παρουσία του Μερκούριου Μπούα στο ιστορικό προσκήνιο, ο οποίος ήταν γενικός αρχηγός του ιππικού στη Δύση, «διοικητής των Ηπειρωτών ιππέων» κατά τον Κωνσταντίνο Σάθα, συνοδεύεται με έξι σημαίες, σχεδιάσματα των οποίων σώζονται στον κώδικα του Σάθα. Την ασπίδα του κοσμούσαν τα οικόσημα από τις σημαίες του Πύρρου, των Δεσποτών του Αγγελόκαστρου, της σημαίας που χάρισε ο Μέγας Κωνσταντίνος στους Μπουαίους, όταν πέρασε από τη Ρώμη στο Δυρράχιο στον δρόμο του για την Κωνσταντινούπολη, του Βασιλιά του Λουδοβίκου ΧΙΙ και του Βασιλοκαίσαρος της Γερμανίας Μαξιμιλιανού.
Συχνά στα μπαϊράκια θα δούμε τον Χριστό, την Παναγία, καθώς επίσης και τον Άγιο Γεώργιο, τον μαύρο ή δικέφαλο αετό, τον Σταυρό, που ήταν το κύριο γνώρισμα της κλέφτικης σημαίας και την οποία οι κλέφτες ονόμαζαν «φλάμπουρο».
Στην Πελοπόννησο, οι σημαίες έφεραν τον Άγιο Γεώργιο και τον Σταυρό με το «Τούτω Νίκα» ή «Ιησούς Χριστός Νικά», κεντημένα πάνω σε λευκό πανί. Φλάμπουρα και μπαϊράκια φέρονταν όπως οι σημαίες, πάνω σε σιδερένιο κοντάρι, το οποίο κατέληγε σε σταυρό, ενώ το κάτω μέρος ήταν οξύ για να μπορεί να μπήγεται στη γη. Τα φλάμπουρα ανεμίζουν στον κάμπο στις γιορτές, ενώ μπαϊράκια στις κορφές δηλώνοντας πόλεμο. Και είναι πολλά τα παραδείγματα αγωνιστών που φέρουν φλάμπουρα και μπαϊράκια, ανάλογα με την περίσταση που απαιτεί τη χρήση.
Όπως εύκολα συμπεραίνει κανείς, ο δικέφαλος αετός συμβολίζει τον δεσμό του ελληνισμού με το Βυζάντιο. Ανάλογα με τον τόπο, οι σημαίες έφεραν τον προστάτη Άγιο. Οι Κρήτες είχαν σημαία κόκκινη με τον Άγιο Τίτο. Στη Χειμάρρα άσπρη με τους Ταξιάρχες. Στη Λευκάδα λευκή με κόκκινο σταυρό, τον Άγιο Τιμόθεο και την Αγία Μαύρα. Στην Πάργα κόκκινη με χρυσοκέντητη Παναγιά βρεφοκρατούσα. Στην Πελοπόννησο, οι Μαυρομιχαλαίοι ύψωσαν σημαία άσπρη με γαλάζιο σταυρό. Οι Κολοκοτρωναίοι πάντα με σταυρό. Ο Γέρος του Μοριά, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, είχε σημαία με τον σταυρό του Αγίου Ανδρέου, στην οποία οι Μανιάτες πρόσθεσαν το «Ελευθερία ή Θάνατος» και το «Εν τούτω νίκα».
Ο Τούσιας Μπότσαρης είχε σημαία, την οποία του είχε δωρίσει η Μεγάλη Αικατερίνη, με τον Άγιο Γεώργιο στη μία πλευρά και τον Άγιο Δημήτριο στην άλλη και την επιγραφή «Απόγονοι του Πύρρου». Στη συνέχεια η σημαία περιήλθε στο Μεσολόγγι, στον Κίτσο Τζαβέλα και, μετά την Έξοδο, ήρθε στην Ύδρα. Το 1832 την πήρε ο Κώστας Βέικος και το 1859 επεστράφη στον Τζαβέλα. Τέλος, παραδόθηκε και πάλι στην οικογένεια Μπότσαρη.
Στο λεύκωμα υπάρχουν πολλές σημαίες, κάθε μία και ένα ιστορικό γεγονός κι ένας ήρωας και μια θυσία.
Στα Επτάνησα η σημαία ήταν γαλάζια με τον φτερωτό Λέοντα του Αγίου Μάρκου. Κατά τη βενετική κυριαρχία διατήρησε τον φτερωτό Λέοντα, αλλά ήταν λευκή. Του Ρήγα ήταν τρίχρωμη: κόκκινη, άσπρη, μαύρη. Του Αλέξανδρου Υψηλάντη επίσης τρίχρωμη: μαύρη, άσπρη, κόκκινη, η οποία στη μία πλευρά έφερε τον Φοίνικα και την επιγραφή «εκ στάκτης αναγεννώμαι», ενώ στην άλλη πλευρά έφερε ερυθρό σταυρό, μέσα σε στεφάνι δάφνης και την επιγραφή «εν τούτω νίκα». Με αυτήν αγωνίστηκε ο Ιερός Λόχος στο Δραγατσάνι και, όταν ο σημαιοφόρος Ξενοφών σκοτώθηκε, τότε ο Γεωργάκης Ολύμπιος με 100 ιππείς αγωνίστηκε γι’ αυτήν, την πήρε και την ύψωσε στο ολοκαύτωμα στη Μονή Σέκου.
Σιγά σιγά άρχισε να προστίθεται το «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος». Στην Αγία Λαύρα υψώθηκε αντί σημαίας το παραπέτασμα της Ωραίας Πύλης με την παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Όπου δεν υπήρχε σημαία, χρησιμοποιήθηκε κάτι αυτοσχέδιο. Η σημαία που πρότεινε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν από λευκό ύφασμα και τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας, με τον ιερό δεσμό των 16 στηλών, τον ερυθρό σταυρό, το στεφάνι από κλαδιά ελιάς και τις δύο λογχοφόρες σημαίες με το ΗΕΑ–ΗΘΣ, ή Ελευθερία ή Θάνατος (σελ. 13 του λευκώματος).
Ο Κολοκοτρώνης, που ήταν και καλός διπλωμάτης, πρότεινε, σε περίπτωση που δεν έχουν σημαία, να σηκώσουν «πανί σκέτον…». Ο Αθανάσιος Διάκος σχημάτισε σημαία σε λευκό χρώμα, με τον Άγιο Γεώργιο και επιγραφή «Ελευθερία ή Θάνατος». Ο Ανδρούτσος χρησιμοποίησε σημαία με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας. Ο Μπότσαρης λευκή, πλαισιωμένη με δάφνη. Η κυπριακή σημαία ήταν λευκή με γαλάζιο σταυρό και επιγραφή «Σημαία Ελληνική – Πατρίς Κύπρου».
Ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ. Υπάρχουν πολλές, ακόμα και οι νησιωτικές, κάθε μία με τα δικά της σύμβολα, τα οποία λίγο-πολύ πηγάζουν από τη Φιλική Εταιρεία, αρχαία ρητά, θρησκευτικές ρήσεις και γενικώς εκφράσεις που υποδηλώνουν την ιερότητα του Αγώνα.
Με τον Νόμο 851, η Εθνική Σημαία της Ελλάδος σήμερα πλέον αποτελείται από εννέα ταινίες, πέντε κυανές και τέσσερις λευκές, με λευκό σταυρό στο πάνω κυανό τετράγωνο, προς τον ιστό. Σιωπηρά, μπαίνει στην άκρη η παλαιότερη σημαία, η κυανή με τον λευκό σταυρό στη μέση.
Το λεύκωμα κοσμούν χαλκογραφίες του Duppré και Cheyère, βυζαντινές σημαίες με τρίγλωσσες επιγραφές, τη λιθογραφία του Γραμματόπουλου με την επιγραφή «Έλα να τα πάρεις», σημαίες-λάφυρα από τους αγώνες του ελληνικού έθνους μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
Η ιστορία μιας σημαίας υποδηλώνει τις περιπέτειες του έθνους και των προσώπων που είχαν την τιμή να το υπηρετήσουν και να τις κρατήσουν στα χέρια τους. Στο λεύκωμα υπάρχουν πολλές σημαίες, κάθε μία και ένα ιστορικό γεγονός κι ένας ήρωας και μια θυσία. Ο συγγραφέας Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, που γράφει την εισαγωγή αυτού του λευκώματος, μας δίνει μια σύνοψη όλης της ελληνικής ιστορίας, ξυπνάει ηρωικές μνήμες, σκαλίζει τις ευαισθησίες μας, τον πατριωτικό μας ενθουσιασμό και το δέος από τη μεγάλη Επανάσταση. Το λεύκωμα Σημαίες ελευθερίας είναι με τον τρόπο του ένα ακόμα ταμπούρι όπου η Ελλάδα αγωνίζεται.
Σημαίες ελευθερίας
Συλλογή Εθνικού Ιστορικού Μουσείου
Εισαγωγή-Κείμενα: Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν
Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος
228 σελ.
ISBN 978-960-6812-40-8
Τιμή €30,00
