fbpx
Νίκος Κατσαλίδας: «Η χλόη της ανατριχίλας»

Νίκος Κατσαλίδας: «Η χλόη της ανατριχίλας»

«Παρουσία χλόης και νερού στα πόδια μου.
Που θα πει πως υπάρχω.» (Οδυσσέας Ελύτης, «Εφτά μέρες για την αιωνιότητα»)

Ο Νίκος Κατσαλίδας είναι το νερό της πηγής που ξεκίνησε τη ροή του από την Άνω Λεσινίτσα της Βορείου Ηπείρου, Βρυσοχώρι αλλιώς, και κατέληξε στην Αθήνα. Νερό που τρέχει και δεν σταματά και στην πορεία του ενσωματώνει ό,τι ο χρόνος φέρνει, η Ιστορία ανατρέπει και η ζωή, αδιάφορη για τα επικαιρικά, εξακολουθητικώς γεννά. Και όπως δείχνει και το εναρκτήριο σάλπισμά του: Πρώρες να στήσουμε μεσίστιες σημαίες./ Αιώρες ν’ αρμενίσουμε εφηβικές σχεδίες./ Ώρες να κουρδίσουμε αρχαίες φόρμιγγες, προτρέπει, αφού θρηνήσουμε για ό,τι χάθηκε, να ξαναπιάσουμε τη ζωή από την αρχή, τη ζωή που συνεχώς αναγεννιέται, να ξαναπιάσουμε τον αρχαίο ήχο. Με άλλα λόγια, να μην ξεχνάμε, να κρατάμε καλά τη ρίζα και να συνεχίζουμε.

Στα σχεδόν εκατό ποιήματα της συλλογής, ο ποιητής με στίχο ηρωικό, δυναμικό, συναισθηματικό, πάντοτε σεμνό, θα αξιοποιήσει όλα τα μέτρα και τα λοιπά της παραδοσιακής τέχνης χαρακτηριστικά για να ψάλει. Πάντα παραδοσιακός, σε επιμελημένα τετράστιχα θα μιλήσει με θεούς, ήρωες, προγόνους, παππούδες και γιαγιάδες. Ο ήχος μιας φωνής που ποτέ από τα αυτιά του δεν έφυγε θα είναι εκεί, για να τον καθοδηγεί. Άλλωστε, γίνεται φανερό πως μόνο μέσα από τον παραδοσιακό στίχο αναπνέει σωστά, η «Ανασαιμιά» του γίνεται φυσιολογική και το σώμα του βρίσκει τη σωστή του θέση στον κόσμο – και όχι μόνο στα βουνά, αλλά και στη θάλασσα:

Στην πλώρη μου, Άγιε Νικόλα, / αν μου πεισμώσεις τι θα μείνει,/
Κι αν θα μου κάνει καραμπόλα,/ τα βράδια ένα μουντό μπουρίνι;

Από τον καταρράχτη των στίχων του θα συλλέξουμε όλα τα ανατρεπτικά ενδεχόμενα για να καταλήξουμε ελπιδοφόρα: Και έχω του ήλιου την πυξίδα,/ βάρδια στις κορυφογραμμές μου./ Στη βόρειά μου μικρή πατρίδα,/ τα γονικά, τις αδελφές μου./ Κι είναι Σαράντα οι Άγιοί μου./ Σαν λαμπηδόνες στ’ ακρωτήρι./ Αυγερινοί μου: οι δυο γιοι μου./ Κι η Πoύλια μου στο παραθύρι. Δεν χρειάζεται, νομίζω, να το πούμε· λάμπει μέσα στους στίχους του η αγάπη για την πατρική του γη, για την οικογένειά του, η αγάπη αλλά και ο μεγάλος μας ποιητής, ο Οδυσσέας Ελύτης (με «του ήλιου την πυξίδα» και την «Πούλια»), του οποίου η παρουσία δεν επισημάνθηκε μόνο στους στίχους, αλλά κυριολεκτικά και στους τόπους εκείνους που βίωσε το θαύμα της ζωής στην Αλβανία και που μόνο με την αναφορά των ονομάτων τους, στην ποίησή του, τους καθαγίασε.

Τα θεμέλιά μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους

Και ο νεότερος ποιητής, που η μοίρα του έταξε εκεί να έχει πατρίδα, δεν ξεχνά προγόνους ποιητικούς και φυσικούς, ανοίγει το πουκάμισο για να μας δείξει πού «έχει κράτος και εξουσία» η αγάπη του για την πατρίδα. Και δεν θα τελείωνα ποτέ, αν θα ήθελα να ασχοληθώ λεπτομερώς με το πλούσιο διακείμενο του Κατσαλίδα, δεν θα μου έφτανε ο χρόνος όλος να δείξω πόσες φορές οι πρόγονοι ποιητές αναδύονται από τους στίχους του. Ακόμα και οι τίτλοι των ενοτήτων του – «Το Ιστιοφόρο της Εστίας», «Τα κρίνα των κεκοιμημένων», «Τα σονέτα της Οδύνης», «Τα δάση της ανασαιμιάς», όλα σύμβολα-φορείς μιας μνήμης θάλλουσας, που αφήνει ρυάκι να κυλήσει ως εμάς το θαύμα της κάθε ιερής προγονικής φωνής:

Κι αναρριχιέται ριγηλό το κλήμα στο μπαλκόνι,/ πετιέται η κληματαριά και μου χτυπάει το τζάμι,/ Μυρίζει η ρίζα πασχαλιά και γιασεμί οι κλώνοι,/ μουλώνει ο αστερισμός της αύρας το σφεντάμι, με έναν Νικηφόρο Βρεττάκο να λάμπει αυτή τη φορά.
«Οι φωνές της εφηβείας» είναι ένα ποίημα όπου ο ποιητής βγαίνει καταντικρύ της «νεράιδας», όπου τολμά μικρό παιδί να προκαλεί τη μοίρα:

Στα σχεδόν εκατό ποιήματα της συλλογής, ο ποιητής με στίχο ηρωικό, δυναμικό, συναισθηματικό, πάντοτε σεμνό, θα αξιοποιήσει όλα τα μέτρα και τα λοιπά της παραδοσιακής τέχνης χαρακτηριστικά για να ψάλει. Πάντα παραδοσιακός, σε επιμελημένα τετράστιχα θα μιλήσει με θεούς, ήρωες, προγόνους, παππούδες και γιαγιάδες. Ο ήχος μιας φωνής που ποτέ από τα αυτιά του δεν έφυγε θα είναι εκεί, για να τον καθοδηγεί.

και με τα χέρια μου χωνί ξυπνούσα τη χαράδρα/ Και από μακριά με χλεύαζε η μάντισσα νεράιδα/
Κι α… ου εγώ από τη μια κι αυτή από την άλλη./ Οι δυο μας χλευαζόμασταν μέσα στην παραζάλη/ Και μες στις μαντικές φωνές αχολογούν τα δάση./ Ειρήνη εγώ από μια μεριά κι εκείνη ειρήνη πάση.

Η «νεράιδα», η «μάντισσα», η Ποίηση αντιλαλεί στα βουνά, ο ποιητής την προκαλεί, αλλά εκείνη «ειρήνη πάση». Δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι εκείνος, από ό,τι γίνεται γύρω του εισπράττει αυτό που θέλει. Το μήνυμα, η εντολή, δεν δίνεται έτσι όπως ο πολύς ο κόσμος αντιλαμβάνεται.

Επιλέγω από τον πλούτο των στίχων τους παρακάτω:

Άγιο δισκοπότηρο δρύινο απάνω στο τραπέζι

Στοχαστικό στέκει το σπίτι,/ στη μέση αγκυροβολημένο/ Τον ουρανό απ’ το φεγγίτη, θωρεί στα βράχια ριζωμένο

Αν και βαρύς ο μισεμός, φτάνει να υπάρχει Ιθάκη

Λούζεται και χτενίζεται, στο σεληνόφωτό του

Και τα χορτάρια πέσανε σαν στήθια της γυναίκας

Στους στίχους αυτούς –και όχι μόνο σ’ αυτούς– βλέπει κανείς την πλούσια εικονοποιία, η οποία από την περιγραφή περνάει στον συμβολισμό, ενώ οι λέξεις φωνάζουν την καταγωγή τους. Κι έτσι ο ποιητής δεν μένει μόνο στη λατρεία της φύσης και των προγόνων, δεν σταματά στα διαχρονικά και αιώνια, αλλά παρατηρεί και το επικαιρικό με τα δικά του προβλήματα, όπως αυτά αναδύονται «Στου μετανάστη την αυλή» και όπως το ποίημα αυτό μας σπρώχνει να ξαναθυμηθούμε το παλιό δημοτικό του «Στου πικραμένου την αυλή» ή την παραλλαγή του στην Αμοργό του Νίκου Γκάτσου.

katsalidasΤα ποιήματα είναι πάρα πολλά. Τα ερεθίσματα επίσης, ο χείμαρρος δεν ελέγχεται και ο ποιητής παίζει σε όλα τα μέτρα και τις παραλλαγές του τα γλυκά και τα πικρά της ζωής. Ευχή από τις τελευταίες είναι: Εκεί να μπω και να χαθώ, παγανιστής στα δάση. Όλοι να με αναζητούν, κανείς να μη με βρίσκει. Στην αγκαλιά του όρους, της φύσης, της παράδοσης και της ποίησης, μαζί με τις «ομηρικές ωδές», «πουλιά», «φωνές», εκεί που η χλόη της ανατριχίλας συμβαδίζει με την ανασαιμιά του.

Η χλόη της ανατριχίλας είναι μια ποίηση γεμάτη από αγάπη για τη γενέτειρα γη και τους μύθους της, τη ζωή και τις αντινομίες της, την οικογένεια, την κυψέλη γενικώς, οικογένεια, πατρίδα, ζωή.

 

Η χλόη της ανατριχίλας
Νίκος Κατσαλίδας
Εκδόσεις του Φοίνικα
192 σελ.
ISBN 978-960-6849-70-1
Τιμή €15,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.