fbpx
Ειρήνη Ρηνιώτη: «Μια βόλτα μόνο»

Ειρήνη Ρηνιώτη: «Μια βόλτα μόνο»

Αν ένας κύκλος είναι η ζωή του καθενός και η ζωή του Σύμπαντος, σαφώς, υπάρχει άραγε αρχή και τέλος; Και ποια είναι η αρχή και ποιο το τέλος, όταν και οι δύο πόλοι βρίσκονται στο ίδιο σημείο; Είναι τέλος ή μετάβαση σε μια άλλη πραγματικότητα που παραμένει άγνωστη γιατί έτσι το θέλει η Φύση ή κάποιο Χέρι που χάραξε αυτό τον Κύκλο για λόγους εσαεί ανεξερεύνητους;

Η Ειρήνη Ρηνιώτη απαντάει με τον δικό της, ιδιαίτερο, φαινομενικά απλό τρόπο και λόγο κλείνοντας τον «κύκλο» των ποιημάτων της συλλογής Μια βόλτα μόνο με το ποίημα που έχει τίτλο «Κύκλος». Άλλωστε και η ζωή «μια βόλτα μόνο» είναι. Μόνο που η βόλτα δεν είναι για όλους στρωμένη με ροδοπέταλα. Το γνωρίζει αυτό η καλή ποιήτρια, όπως φαίνεται ότι γνωρίζει καλά τους ρυθμούς και τα μέτρα που μετατρέπουν μια απλή αφήγηση γεγονότων σε ποιητικό μόρφωμα δίνοντάς της σχήμα, ευλυγισία και χάρη, βάθος και πλάτος με τους τονικούς μηχανισμούς και λεκτικούς ελιγμούς.

Το πρώτο ποίημα της συλλογής τιτλοφορείται «Ποδηλασία».Και η πρόκληση είναι προφανής. Όλες οι κινήσεις είναι κυκλικές, πάνω σε ρόδες και πετάλια, με τις κινήσεις των πελμάτων να διαγράφουν διαρκώς παράλληλους κύκλους. Προκλητικό το μέσο, ας είναι και για «μια βόλτα μόνο!», ας εγκυμονεί κινδύνους μη αναστρέψιμους, ας γνωρίζει τις ανασφάλειες και τις ελλείψεις της σχετικά με τη λειτουργία του τροχοφόρου, η ποδηλάτισσα θα τολμήσει να δοκιμάσει παρά τα όσα μπορεί να της συμβούν!

 Άστραφτε το ποδήλατο στον ήλιο
Μια βόλτα μόνο! είπα

Δεν ξέρω αν ισορροπώ
όμως τολμώ να πέσω για να μάθω
Άλλο αν δεν έμαθα

Ανέτοιμη κάθε φορά
με βρίσκει η επιθυμία
καθώς σκορπίζουνε γι’ αλλού
η σέλα τα πετάλια το τιμόνι

Μονάχα το φωτάκι του οδηγού
μένει στο δρόμο

Δεν είναι διόλου τυχαίο που οι  στίχοι «Ανέτοιμη κάθε φορά / με βρίσκει η επιθυμία»του πρώτου ποιήματος παραπέμπουν στον Αλεξανδρινό ποιητή με αναφορές, σκόπιμες ή μη, στην προσπάθεια και στη δοκιμή. Αν δεν προσπαθήσεις δεν θα μάθεις, δεν θα συνηθίσεις. Απευθυνόμενη συμβουλευτικά στον απέναντί της αναγνώστη, πιθανόν στον ίδιο τον εαυτό της, τον προτρέπει να τολμάει θυμίζοντάς του, ωστόσο, αλλού την αρχή της προέλευσής του:

Ν’ αγγίζεις το χώμα σαν παιδί
Να χτίζεις πύργους στην άμμο
γνωρίζοντας πως το κύμα τους σβήνει
… Ν’ αγγίζεις το χώμα σαν παιδί
Να συνηθίζεις

Τόσο απλά, τόσο λιτά και σοφά λόγια! Κάθε στιγμή να έχεις στον νου σου ένα τέλος: το χώμα, τη ζωή που τελειώνει εκεί.  Να παίζεις μαζί της. «Μια βόλτα μόνο» είναι  η ζωή, όσο κρατάει ένα παιχνίδι κι ας μοιάζει με αιωνιότητα. Ανά πάσα στιγμή, το μικρό σου, το μέγα σύμπαν ανατρέπεται, όλα αλλάζουν. Τίποτα αληθινό δεν μας δίδαξαν οι προηγούμενοι. Προ των θυρών και παραθύρων περιμένει η διάψευση:

Αλλιώς μας τα είπαν κι είναι όλα αλλιώς.

 Όλοι είμαστε συνυπεύθυνοι. Ποιος ο φονιάς και ποιος το θύμα; Μήπως είναι και το ίδιο το θύμα ο φονιάς του εαυτού του;

Ποιος το λεπίδι ακούμπησε στη φλέβα
Το χέρι της ή το δικό σου χέρι;

Είναι τόσο βαθύ πηγάδι η ψυχή του ανθρώπου, από όπου κι αν πας, όσο κι αν προσπαθήσεις δεν βρίσκεις άκρη, είπε ο αρχαίος σοφός: Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν· ούτω βαθύν λόγον έχει (Ηράκλειτος). Και η Ρηνιώτη με τη δική της θυμοσοφία λέει  απλά:

Ύψος ανάστροφο του πηγαδιού το βάθος
Καγχάζει από το στόμιο ο πυθμένας

Και την ίδια στιγμή, από το βάθος του πηγαδιού που έπεσε με «γδούπο», θυμάται και το άλλο πηγάδι με το απύθμενο βάθος, την άλλη διάσταση των πραγμάτων και της ίδιας της ζωής  και προς τα κει στρέφει το βλέμμα και την προσοχή της, «… στο πηγάδι τ’ ουρανού», ακυρώνοντας το θράσος του πηγαδιού στον πυθμένα του οποίου έπεσε με «γδούπο». Ωστόσο, ο κύκλος, συνειδητά ή ασυνείδητα, υποστασιακά είναι παρών: το κάτω πηγάδι και το άνω πηγάδι του ουρανού. Το ποδήλατο έδωσε τη θέση του στο πηγάδι, ο τροχός έγινε στόμιο πηγαδιού που καταπίνει τη ζωή.

Αλλά και στην «Αυτοχειρία», ένα από τα χαρακτηριστικά για τη λιτότητα και τη σημασία τους ποιήματα, πάλι υπάρχει ο κύκλος, η θηλιά, ο κόμπος στον λαιμό του ποιήματος που:

Κρεμάστηκε
Στο δέντρο της παραίτησης

Υποτυπωδώς υπάρχει το κυκλικό σχήμα. Υπάρχει όμως και μια δραματική γυμνότητα που διακατέχει την απέριττη, φαινομενικά, ποίηση της Ρηνιώτη που σκίζει τα προσωπεία και εκφράζεται με τον πιο σκληρό και ανελέητο τρόπο:

Οι τοίχοι στο χρώμα της σκουριάς
Ανάμεσά τους μία γυναίκα γδύνεται
πετάει τα ρούχα της στο πάτωμα  
ώσπου τελείως γυμνή
τραβάει το δέρμα απ’ το λαιμό
και την εικόνα της κρεμάει σε ατσάλινο καρφί
ως το επόμενο πρωί που θα την ξαναβάλει

Και βλέπεις τη μισή ανθρωπότητα («μία γυναίκα γδύνεται») γυμνή και το δέρμα της, τις επιτεύξεις, τα κατορθώματά της, να κρέμονται στο ατσάλινο καρφί, στο έλεος της φωτιάς και του σιδήρου…

Αν και πρωταγωνιστεί η γυναίκα, έχει κάποιο ρόλο κι ο άντρας στον «χορό του διπλού κρεβατιού» – καρφιτσώνει τις πεταλούδες στις κουρτίνες του παραθύρου:

Οι πεταλούδες πετώντας στο δωμάτιο
γέμιζαν χρώματα τους τοίχους στην αρχή
αλλά μόλις ξεθώριασε ο χορός
ο άντρας τις καρφίτσωσε στην κουρτίνα
να μαραθούν στο φως

Όμως η γυναίκα είναι εκείνη που, όταν τελειώσουν όλα, θα γράψει τον επίλογο του δράματος:

νιώθοντας τον πόνο στη ραχοκοκαλιά  της
αποξεράθηκε μαζί τους με τον καιρό
κι όταν υψώθηκαν οι φλόγες στο ταβάνι
την ώρα του αναπάντεχου βιασμού
είδε τις πεταλούδες παρανάλωμα κι έγινε στάχτη

Θα βγει από τις στάχτες της, θ’ αποκτήσει αυτογνωσία και, σαν άλλη Ηρωδιάδα, θα ζητήσει σε δίσκο το κεφάλι του άντρα που δολοφόνησε τις πεταλούδες, αλλά θα δικαιολογήσει το αποτρόπαιο «τρόπαιο Α»:

…όχι από εκδίκηση
αλλά γιατί δεν  άντεξα
τη στέρηση που ένιωθα
ενώ ήσουνα κοντά μου

Τις νύχτες φοράω στους ώμους μου το τρόπαιο
το περιφέρω κι αισθάνομαι
επάνω μου το αίμα σου να στάζει

Εν μέρει και το «τρόπαιο Β»:    

…Σε βλέπω τώρα ιστιοφόρο απ’ τη στεριά
και δεν με αγγίζεις

Είσαι σημάδι στον ορίζοντα που σβήνει

Ο κύκλος, το ημικύκλιο, το δέρμα, η μάσκα, η κορνίζα, κατά κάποιον τρόπο είναι τα σύμβολά της και παραπέμπουν στο θέατρο, στη σκηνική παρουσία, στην υποκρισία και τον σαρκασμό, σε ό,τι συμβαίνει πάνω στη σκηνή της καθημερινής αναγκαιότητας. Την ίδια στιγμή που «Ο θάνατος παίζει έξω από την πόρτα μας πεντόβολα», αναφέρεται και σ’ εκείνο που δεν γίνεται στην πραγματικότητα, έξω από αυτήν, στα παρασκήνια, όταν παίζεται και η τελευταία σκηνή. Η φαρσοκωμωδία παίρνει τέλος, οι παίκτες υποκλίνονται για τελευταία φορά, τα φώτα σβήνουν, πέφτει η αυλαία. Και τότε, έξω από τον κύκλο, έξω από το πρόσωπο, δεν ξέρεις αν «η μάσκα κλαίει ή γελάει». Το μόνο βέβαιο είναι ό,τι απομένει μετά την απουσία των αγαπημένων:

Δες, φωσφορίζουν μες στις χούφτες μας
τα δόντια των νεκρών χαμογελώντας.

Τι μένει επιτέλους; Ποια η απολαβή: Η ποιήτρια δεν έχει ψευδαισθήσεις, δεν ωραιοποιεί τις καταστάσεις, δεν διστάζει να ομολογήσει:

Αν κάτι μ’ έμαθε στον έρωτα
είναι το «δεν σου ανήκω»

Γνώση πικρή. Τι ωφελεί να ξέρεις; Γι’ αυτό η ποιήτρια λοξοδρομεί προς τον εξώστη της διαφυγής, έχει τα σύμβολα φερέφωνα, ξεπερνάει τα όρια της απτής πραγματικότητας, αλλάζει πρόσωπο, ενδύματα, απεκδύεται τον εαυτό της, κρεμάει το ποίημα στο δέντρο να αεριστούν οι στίχοι, αφήνει πίσω της το πραγματικό παρόν, βουτάει στο χάος του υπέρλογου, δεν τη χωράει, μήτε και του παράλογου ο χώρος την ικανοποιεί και προχωράει προσεγγίζοντας το ά-λογο ίσαμε το σημείο που θα σημάνει το τέλος του οδοιπορικού της.  

Η συλλογή Μια βόλτα μόνο τελειώνει εκεί ακριβώς που άρχισε, η νύχτα με όλα τα ποιητικά της κατορθώματα τελειώνει. Το όνειρο, η ποίηση κρεμάστηκε στο δέντρο, η ζωή άνοιξε το παράθυρο στον ήλιο, όσο κι αν επιμένει η νύχτα να δημιουργεί παράξενα ποιητικά μορφώματα, ξημερώνει επιτέλους:

Τα μάτια αυλαίες κλειδώνουνε στον ήλιο

Έξω από το παράθυρο
το φως
δείχνει τι δεν είμαι.

Ξημερώνει, υπάρχει φως, έστω κι αν δείχνει τις πληγές. Στην πραγματικότητα, η συλλογή Μια βόλτα μόνο της Ειρήνης Ρηνιώτη από την αρχή ίσαμε το τέλος διαγράφει μια κυκλική πορεία με σύντομες σκηνές καλυμμένης άλλοτε και συχνά φανερής πικρής εμπειρίας. Είναι γιατί η ζωή τΉς χαμογελάει με
Μισοφέγγαρα χείλη.   

Κλείνω τη βόλτα μου στα ποιητικά πεδία της Ειρήνης Ρηνιώτη με το τελευταίο ποίημα της συλλογής με τίτλο «Κύκλος»,που το «χαρίζει»στον ερωτικό σύντροφο,για να αιτιολογήσω την εμπλοκή μου στη διαδικασία της αποκρυπτογράφησης των συμβόλων τής όχι και τόσο εύκολης, όσον αφορά τα επιμέρους στοιχεία, ποίησης. Η συλλογή Μια βόλτα μόνο εγγράφει πολλούς ομόκεντρους κύκλους εντός του κύκλου της, δημιουργεί φονικό, στην πραγματικότητα, κλοιό γύρω από το αντίπαλο δέος:

«Κύκλος»

Θέλω να σου χαρίσω έναν κύκλο
Στην περιφέρειά του να πατάς
Για να κοιτάς ταυτόχρονα
Τον μέσα κι  έξω κόσμο

Αν λαχταρήσεις τη φωτιά,  κάνε τον κύκλο ήλιο
Αν  επιλέξεις μοναξιά, Σελήνη ονόμασέ τον
Αν θες να στείλεις μήνυμα, χειρίσου τον σαν σφαίρα
Αν πόθο νιώσεις, κράτα τον στα δόντια σου σαν ρόγα

Αν προτιμάς αφανισμό, δέσε τον στο λαιμό σου

δίνοντάς του τον κύκλο μέσο για τη χαριστική βολή.

 

Μια βόλτα μόνο
Ειρήνη Ρηνιώτη
Άγρα
56 σελ.
ISBN 978-960-505-215-7
Τιμή: €8,00
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΠΟΙΗΣΗ
Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»

Μια ακροβασία πάνω στο κύμα, σαν μια παραλλαγή στον στίχο του άλλου ποιητή (χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία), αυτό μοιάζει να λέει ο Θωμάς Κοροβίνης σε όλα του τα τραγούδια· αλήθεια, ποιήματα ή τραγούδια;...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.